طناب پوسیده و نجات به چاه افتاده

محمد صادق جنان‌صفت

r /> ناآرامی‌های تازه در ایران یک چیز را برای همه گروه‌ها و جناح‌های سیاسی و همه اداره‌کنندگان جامعه آشکار کرد؛ ناتوانی در حل دشواری‌های اقتصاد کلان و کسب‌وکار شهروندان و رانت و فساد اقتصادی که رنج مردم را افزون و زمزمه‌های آنها را به صدای بلند اعتراض تبدیل می‌کند. حالا که این نکته بر مدیران و سیاست‌ورزان آشکار شده، باید دید چرا و در کدام نقاط رانت و فساد ایجاد شده است و به سراغ بستن آن روزنه‌ها رفت. برخلاف گروهی از ساده‌انگاران که رانت‌خواران زیرک و فاسدان هوشیار بر چشم آنها خاک پاشیده و به آنها آدرس اشتباه می‌دادند بیشترین رانت و فساد هنوز و تا همیشه در جایی رسوب و نفوذ می‌کند که اطلاعات پنهان در آن هست و گروهی به هر دلیل برای شهروندان تصمیم می‌گیرند. به‌طور مثال می‌توان به بزرگ‌ترین فساد موجود که بازار ارز است اشاره کرد. بر اساس آمارهای استخراج‌شده، تفاوت نرخ دلار در بازار آزاد ارز و نرخ رسمی آن در 13 دی‌ماه به 20 درصد رسیده است. در این وضعیت هر سازمان و نهاد و فردی بتواند ارز رسمی به دست آورد بدون دردسر 20 درصد سود بادآورده به دست آورده است. یک مثال دیگر به داستان ثبت سفارش واردات خودرو برمی‌گردد که به هر دلیل از سوی دولت و بدون اعلام قبلی ناگهان واردات متوقف شد و همای خوشبختی را بر دوش کسانی نشاند که قبل از توقف ثبت سفارش توانسته بودند واردات انجام دهند و قیمت فروش خود را بر اساس تازه‌ای بنا کنند و سود بادآورده نصیب‌شان شود. از این دست رفتارهایی که به دلیل حبس قیمت‌ها و ایجاد رانت براساس تصمیم‌های ناگهانی رخ می‌دهد می‌توان بازهم مثال آورد و به همین دو مقوله اکتفا نکرد. نکته عجیب این است که حبس‌کنندگان قیمت و رانت‌خواران و افرادی که با چشم‌های باز از این رانت‌خواری به بهانه اینکه این سیاست یا آن سیاست بر پایه مکتب آزادیخواهی اقتصادی اخذ شده است دست در دست هم داده و توصیه‌هایی می‌کنند که به این محیط فسادآلود پایداری و استقامت دهند. باید به این کج‌اندیشان و رانت‌خواران فکری و اجرایی‌ یادآور شد نمی‌توان با طناب پوسیده آنها اقتصاد بیمار و در چاه افتاده ایران را نجات داد. نسخه‌های پیچیده‌شده از سوی این گروه کج‌اندیش به مدت هفت دهه در امپراتوری شوروی عمل کرد و جواب نداد و در ونزوئلای امروز نیز شهروندان را به خاک سیاه نشانده است و در کره‌شمالی برده‌سازی می‌کند. اندیشه‌های مندرس و ازنفس‌افتاده در همه جهان را برای درمان بیماری اقتصاد ایران به نام داروی شفابخش به خورد شهروندان مستاصل ندهید و بینوایان را بینواتر نسازید. تجربه نشان داده است کج‌اندیشان و آنها که نسخه تقلبی به مردم می‌دهند بهترین دوستان رانت‌خواران هستند.