چرایی حریق ساختمان پلاسکو از دیدگاه مهندسی آتش/ علت گسترش آتش از طبقه دهم غول آهنی پایتخت

ساعت 24-آتشی که از طبقه دهم ساختمان پلاسکو آغاز شده بود، به واحدهای دیگر غول آهنی پایتخت سرایت کرد تا ساختمان با ابهت تهران به یکباره فرو ریزد.

در روز ۳۰ دی ماه سال ۹۵، یکی از غم انگیزترین حوادث سال‌های اخیر رقم خورد. جایی که ساختمان آهنی پایتخت با همه ابهتی که داشت بعد از چند ساعت آتش گرفتن، به یکباره فروریخت.

ساختمان ۵۴ ساله پلاسکو که نمادی از آغاز دوران مدرن شدن شهرسازی و معماری در پایتخت بود، ناباورانه فرو ریخت.

حادثه پلاسکو به نوعی آزمون کارایی دانش، فن آوری و مدیریت شهری نیز بود. آزمونی که به طور قطع، مدیریت شهری وقت آنطور که باید از آن با سربلندی خارج نشد.

پس از حادثه پلاسکو که منجر به شهادت ۱۶ آتش نشان و تعدادی از شهروندان شد، به منظور روشن شدن زوایای مختلف حادثه، به دستور حسن روحانی، رئیس جمهوری، هیئت ویژه‌ای برای بررسی زوایای حادثه انتخاب شدند.

این هیئت که به طور کامل غیر دولتی بود و ترکیب آن را متخصصان مستقل و اساتید دانشگاه تشکیل می‌دادند، کار خود را در شرایطی آغاز کرد. همان زمان بررسی زوایای حادثه در نهادهای دیگری از جمله قوه قضائیه، شورای شهر تهران و ... نیز آغاز شده بود.

غول آهنی پایتخت در سال ۱۳۳۹ آغاز و سال ۱۳۴۱ این ساختمان مورد بهره برداری قرار گرفت. ساختمان پلاسکو شامل دو بخش شمالی و جنوبی بود و بخش جنوبی به ساختمانی ۱۶ طبقه شامل ۱۴ طبقه روی هم کف، یک طبقه هم کف و یک طبقه نیز زیر زمین اختصاص یافته بود.

بررسی حادثه از دیدگاه مهندسی آتش

در ساختمان پلاسکو، ضوابط ایمنی در برابر آتش آنطور که باید رعایت نشده بود و ساختمان از نظر ایمنی نقاط ضعف زیادی داشت.

در رابطه با دلایل گسترش آتش در ساختمان، موارد متعددی مطرح شده است. وجود بار حریق بسیار زیاد در ساختمان به علت مقادیر قابل توجه پارچه، نبود سیستم بازدارنده خودکار در ساختمان، ارتباط کامل بین فضاها از طریق سقف‌های کاذب، نبود پلکان اضطراری و وجود اشکال در پلکان، وجود تعداد قابل توجهی کپسول گاز، عدم انطباق راه خروج با طراحی صحیح و برابر با اصول ایمنی در برابر آتش، مشکلات فنی لوله‌های قائم آتش نشانی و عدم تعمیر و نگهداری صحیح از آنها، نبودن هر گونه فضا بندی و جداسازی مقاوم در برابر آتش و وجود موانع زیادی برای فعالیت آتش نشان‌ها از جمله مهم‌ترین این عامل‌ها به شمار می‌آیند.

آن زمان از سوی هیئت ویژه رسیدگی به حادثه پلاسکو، علت آغاز حریق در ساختمان، اتصال برق عنوان شد. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، مشخص شد که آتش از یکی از واحدهای بخش شمال غربی طبقه دهم آغاز شده و به سایر طبقات سرایت کرده است.

علت گسترش حریق در ساختمان متعدد بوده است. مجهز نبودن ساختمان پلاسکو به سامانه‌های اعلام و اطفاء حریق، وجود مشکل در نوع معماری و طراحی ساختمان شامل مسیرهای دسترسی، سقف کاذب، نمای فلزی شبکه ای، اندازه پنجره ها، نوع کاربری ساختمان و بار حریق زیاد، کمبودهای جدی در سازماندهی، فرماندهی و روال‌های تیم عملیاتی مدیریت بحران در حین حریق و گسترش آن از جمله مهم‌ترین دلایل گسترش آتش اعلام شد.

در پی آتش سوزی، شهروندان، ساعت ۷ و ۵۸ دقیقه صبح روز پنجشنبه ۳۰ دی ماه، حریق را به آتش نشانی اطلاع داده بودند. نیروهای آتش نشان در محل حاضر شدند، اما اقدامات آن‌ها برای مهار آتش موفقیت آمیز نبود تا اینکه در نهایت ساختمان ساعت ۱۱ و ۳۳ دقیقه، به طور کامل فرو ریخت.

بعد از فرو ریختن کامل ساختمان، عملیات نجات به منظور خارج کردن افراد گرفتار در زیر آوار آغاز شد.

آتش نشان‌ها به همراه سایر نیروهای امدادی کار آوار برداری را آغاز کردند؛ کاری که ۹ روز به طول انجامید، اما هیچ فردی به طور زنده از زیر آوار ساختمان پلاسکو خارج نشد.

در نهایت، نیروهای امدادی موفق شدند پیکر ۱۶ شهید آتش نشان و تعدادی از شهروندان را از زیر خروارها آتش و آوار خارج کنند.

علی مستوفی، حسین حسین زاده، رضا شفیعی، محسن روحانی، فریدون علی تبار، محمد آقایی، امیر حسین داداشی، ناصر مهرورز، محسن قدیانی، مجتبی کوهی، حامد هوایی، حسین سلطانی، علی امینی، علیرضا سفی زاده، بهنام میرزا خانی و رضا نظری ۱۶ آتش نشانی بودند که در حادثه پلاسکو به شهادت رسیدند.