ساعت24-گمانه زنی، پیش بینی، پیشنهاد، توصیه و دادن رهنمود برای سال آینده در آخرین روزهای زمستان 1396 بازار داغی دارد. در این بازار بزرگ و رو به رشد کارشناسان، متخصصان، اندیشمندان، فعالان صنعت و اقتصاد، مدیران دولت و مدیران و رهبران سازمانها و نهادهای مدنی با دانش و تجربه خود و از دریچهای خاص و با هدف بهبودی شرایط کشور نکات را یادآور میشوند.
بدیهی است انبوه پیشنهادها در سطوح گوناگون و در ابعاد متفاوت و در حوزه های اقتصاد، سیاست، دیپلماسی، امور اجتماعی و فرهنگی را باید دسته بندی کرد، اولویتهای اصلی را برگزید، آنها را با تواناییها و داشته ها و عزم و اراده موجود مقایسه کرد و چند کار را در دستور کار قرار داد. برخی باورشان این است باید همه سدها و موانع در مسیر رشد سرمایه گذاری برداشته شود تا شرایط دشوار اقتصاد امروز ایران به وخامت بیشتر گرایش پیدا نکند. در حال حاضر و با توجه به نرخ پایین رشد سرمایه گذاری کار رشد و توسعه اقتصاد به آهسته ترین اندازه رسیده است و با این میزان شتاب اندک به توقف منجر شد. واقعیت این است که منابع درآمدی حاصل از صادرات نفت خام به اندازه ای رسیده است که فقط می توان با آن هزینه های جاری کشور و برخی هزینه های دفاعی را پرداخت کرد و پولی برای سرمایه گذاری باقی نمی ماند. آمارهای ارائه شده ماهانه از سوی بانک مرکزی از دخل و خرج دولت نشان میدهد در سالهای اخیر رشد سرمایه گذاری عمرانی از طرف دولت به صفر رسیده است و حتی این امکان وجود دارد که منفی نیز شده و آنچه در دهه های اخیر سرمایه گذاری شده است نیز مستهلک شود. از طرف دیگر و با توجه به آمارهای ارائه شده از سوی نهادهای معتبر، درآمد سرانه ایرانیان در سال 1394 حتی کمتر از 1384 است و احتمال پس انداز خانوارها نیز منفی است. با توجه به اینکه منابع کافی از داخل به دلایل گوناگون به ویژه با توجه به فقدان انگیزه های لازم برای سرمایه گذاری نیز برای تجهیز منابع سرمایه ای کافی نیست. واقعیت این است که ایران نیاز دارد سالانه دستکم 20 میلیارد دلار برای توسعه فعالیت های اقتصادی سرمایه خارجی جذب کند و در غیر این صورت باید از رشدهای بالا و شتابان 8 درصد در سال چشم پوشی کند. اما سرمایه خارجی به آسانی به هیچ سرزمینی نمی رود مگر اینکه حمایت از اصل وسود سرمایه آنها به لحاظ قانونی و عرفی در دستور کار دولتها باشد. تا زمانی که یک سرمایه گذار متعارف و دوراندیش احساس امنیت نکند پایش را به ایران نمی گذارد و این یک امر بدیهی است. جذب سرمایه خارجی به مثابه یک ضرورت تمام عیارو آمدوشد سرمایه گذاری خارجی به هر کشور اما تابع قاعده های خاص خود است و چیزی نیست که با آرزو و خواهش به دست آید. کشوری که میخواهد میزبان سرمایه های خارجی باشد باید الزامهای این کار را قبول کند. یکی از الزامهای اصلی این است که اصل سود سرمایه به هر دلیل با تهدید خارجی و داخلی مواجه نشود. اگر یک سرمایه گذار متعارف بخواهد پول و امکاناتش را به ایران بیاورد بیش از پیش از هر چیز به نهادهای اعتبارسنجی جهانی مراجعه میکند و ریسک سیاسی کشور را از آنها میپرسد. علاوه بر این، سرمایه گذار خارجی اگر قرار باشد به ایران بیاید از تحولات سیاستهای اقتصادی ایران اطلاع کسب میکند تا بداند آیا سیاستهای اقتصادی ثبات دارند یا تحت تاثیر نیروهای سیاسی داخلی و تحولات سیاست خارجی پی درپی تغییر میکنند. سیاستهای ارزی، پولی، تجاری وسیاستهای مرتبط با بازار کار، بازار کالا و بازار سرمایه و به ویژه موضوع مالیات از مهمترین مسائلی است که سرمایه گذار خارجی به آنها توجه میکند. به نظر می رسد اگر ایران بخواهد از چرخه واپسماندگی اقتصادی دور شده و بلا و تهدیدهای احتمالی سرچشمه گرفته از ناتوانی اقتصادی را از خود دور کند باید بپذیرد اولا نیاز به سرمایه خارجی وجود دارد و ثانیا الزامهای سیاستی، اقتصادی و فرهنگی را نیز بپذیرد. با توجه به اینکه سرمایه گذاری خارجی نیازمند تحولات در سیاستهای گوناگون اقتصادی در سطح کلان و حتی در سطح نگاه راهبردی کشورها و حکومتهاست باید شاهد پوست اندازی اقتصاد و سیاست داخلی و خارجی باشیم. تجربه سالهای سپری شده نشان می دهد سرمایه گذاران موجود جهان که با مراجعه به دهها نهاد اعتبارسنجی آگاهانه تر از هر زمان دیگر این تحولات را دنبال میکنند دیگر می دانند کدام کشور میخواهد و میتواند سرمایه خارجی جلب کند و به همین دلیل با شتاب به همان سرزمین میروند. نمی توان در دنیای عریان شدن اقتصاد و اطلاعات و اخبار کار دیگری کرد و انتظار داشت که سرمایه گذار خارجی با آسودگی به کشور بیاید.
پوست اندازی اقتصاد اما به تنهایی شاید برای جلب سرمایه های خارجی کافی نباشد و باید در سیاست خارجی نیز الزامهایی را پذیرفت.یکی از الزامها این است که مناسبات با کشورهای غربی که به هر دلیل در بالاترین پله صدور سرمایه قرار دارند و سرمایه های صادرشده از طرف آنها کیفیت بالایی دارد و دستخوش برخی تحولات شود. واقعیت این است که ایران در وضعیتی قرار دارد که سیاست خارجی در آن دراختیار کامل دولت نیست و این برای سرمایهگذاران خارجی اتفاق خوبی نیست که ببینند دولت با دست آنها را پیش میخواند اما نهادهای دیگر آنها را با پا پس میزنند. پوست اندازی در سیاست خارجی با حفظ اقتدار نظام میتواند به نرم شدن و یکپارچه تر شدن رفتار وگفتار با جهان خارج باشد. برخی خواسته های کمتر استراتژیک در سیاست خارجی را می توان برای دوره ای تعطیل یا تعدیل کرد و به موازات آن را برای دادوستد سرمایه راه باز کرد. علاوه برنکات یادشده که عمدتا در حوزه اقتصاد سیاسی جای میگیرند پوست اندازی در سیاستهای اقتصادی به ویژه سطح و عمق دخالت دولت در حوزه اقتصاد نیز باید در کانون توجه باشد. نمی توان ناگهان دستور داد از این پس نمی توانید ثبت سفارش را با ارزهایی غیر از دلار انجام دهید، نمی توان به سرمایه گذار خارجی دستور داد برای اجرای فعالیت خود باید با فلان کشور داد و ستد کنید و با آن کشور دیگر تبادل کالا و خدمات نداشته باشید. حالا که در آستانه پوست اندازی طبیعت هستیم و سردی و خموری طبیعت جایش را به شادابی و طراوت می دهد، آیا بهتر نیست در ذهنیت اقتصادی نیز پوست اندازی را تجربه کنیم. دنیا نو شده است و قاعده ها، روشها و راهبردهای کهنه شده در سیاست و در اقتصاد دیگر جواب نمی دهد. بنا بر قاعده مدرن در سیاست خارجی که هیچ دوست و هیچ دشمن ابدی وجود ندارد، میتوان در این حوزه نیز شاهد پوست اندازی بود. رنج ودرد ولذت و شادی پوستاندازی را تجربه کنیم.
منبع: نشریه نامه اتاق بازرگانی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.