«ناظری»‌ها در شب غیبت ستارگان

ساعت24- صحنه تاریک را شمع‌های زیادی روشن کرده بود. انتهای سن، تصویری از یک کهکشان با ستاره‌های بی‌شمار دیده می‌شد که گهگاه ستاره‌ای چشمک می‌زد و ناگفته‌های «آفرینش» را بازگو می‌کرد. دکور صحنه با حال‌وهوای قطعات کنسرت هم‌خوانی داشت؛ خصوصا با قطعه «صلح اتمی» حافظ ناظری که تقارن خوبی دارد با حال‌وهوای این‌روزهای ایران بعد از توافق هسته‌ای.

۲۰دقیقه‌ای از زمان درج‌شده روی بلیت‌‌‌ها گذشته و سرانجام گروه پس از تشویق‌های ممتد حاضران، حوالی ساعت ١٠ شب پا به صحنه می‌گذارند. اول نوازندگان و گروه کر، بعد حافظ با لباس متفاوتش و دست‌آخر هم شهرام ناظری. در این گروه البته وضعیت حافظ ناظری با دیگر اعضا فرق دارد. او ١٥ سال پیش برای آخرین‌بار در ایران پا به صحنه گذاشت و پس از آن زادگاهش را «به امید کشف افق‌های تازه» ترک کرد. نتیجه این‌همه‌سال دوری، پروژه «سمفونی رومی» شده که اولین اثر آن با عنوان «ناگفته»، سال گذشته توانست عنوان اثر شماره‌یک موسیقی کلاسیک جهان را در سایت «بیلبورد» از آن خود کند. از یک نظر، این نقطه آغاز دوباره حافظ ناظری بود در ایران. گروه یک‌دست‌سیاه‌پوش، در حلقه شمع‌ها و ستارگان، روی سن ایستاد و جمعیت، برای دقایقی طولانی به تشویق پرداخت. شهرام ناظری، شوالیه آواز ایران، از تأخیر پیش‌آمده عذرخواهی کرد و از طرف خودش و گروه خیرمقدم گفت و به‌این‌ترتیب کنسرت مشترک شهرام و حافظ ناظری شامگاه پنجشنبه ١٢ شهریورماه در سالن وزارت کشور آغاز شد. قطعه اول با تک‌نوازی ویلنسل آتنا آشتیانی آغاز شد. این قطعه که فصل یک آلبوم «ناگفته» به نام «آفرینش» است، با آواز شوالیه ادامه یافت: «من که حیران ز ملاقات توام/ نقش و اندیشه من از دم توست/ گویی الفاظ و عبارات توام/ که خیالی ز خیالات توام». صدای شهرام ناظری از همین ابتدای کنسرت کاملا جاافتاده و به‌اصطلاح «چفت‌شده» به گوش می‌رسید. حاضران سالن البته برای اولین‌بار بود که این قطعات را می‌شنیدند و از این نظر کنسرت برایشان چیزهای نویی داشت. قطعه دوم، تصنیف «نمی‌دانی مگر دردم» نام داشت که با همراهی ارکستر اجرا شد و از نقاط قوت آن می‌توان به هارمونی چندصدایی‌ای اشاره کرد که با موسیقی ایرانی تطبیق داشت و البته آواز حافظ هم در این بخش نگاه‌ها را متوجه او کرد. در ادامه شهرام ناظری «آتش در نیستان» را با تنظیم تازه اجرا کرد که البته بهتر بود این قطعه خاطره‌انگیز در این قسمت اجرا نمی‌شد. برای مخاطبانی که با تنظیم قدیمی خاطره دارند، تنظیم جدید، آن هم با سازهایی چون ویلنسل و ویلن قدری «نچسب» بود. بااین‌حال یکی از نقاط قوت این تنظیم جدید و درکل این کنسرت، هم‌آوایی الهه حیدری، مهرناز شاه‌محمدی و شیوا سروش به‌عنوان گروه کر بود که نشان داد صدای بانوان تا چه اندازه موسیقی اصیل ایرانی را کامل می‌کند. سومین قطعه، «نهان مکن» نام داشت که آن‌هم با ویلنسل آغاز شد. سپس با همراهی ویلن به نوازندگی پدرام فریوسفی و ویولا به هنرمندی میثم مروستی ادامه یافت. در این قطعه غزل زیبایی از مولانا توسط شهرام ناظری و حافظ ناظری اجرا شد. حافظ ناظری در این کنسرت ثابت کرد در موسیقی‌اش هم مثل حرف‌ها و اظهارنظرهایش جسارت دارد. قرارگرفتن صدای حافظ در کنار صدای استاد محتاج جسارتی بود که حافظ آن را داشت و به‌خوبی از پسش برآمد. یکی دیگر از نقاط قوت این کنسرت، پایبندی آن به موسیقی دستگاهی در عین نوآوری بود. همین‌ها بود که حاضران سالن را جذب کرد. پس از اجرای قطعه سوم، شهرام ناظری توضیحی درباره قطعه بعدی به نام مثنوی‌خوانی داد. در این قسمت از اجرا نیز بابک غسالی با عود، شهریار نظری با دف و سازی ابداعی به نام بم‌باژ و همچنین فرهاد صفری با زروان و ساز ابداعی دیگری به نام کارنگ خوش درخشیدند به‌گونه‌ای که در میانه قطعه، حضار برای نواختن آنها بی‌اختیار تشویقشان کردند. می‌توان به‌جرئت گفت که مثنوی‌خوانی این کنسرت اوج هنرنمایی حافظ ناظری در آواز بود که از جسارت بالای این خواننده و نوازنده حکایت داشت. حافظ در مثنوی‌خوانی ضمن اشراف بر موسیقی کلاسیک، به‌خوبی توانست لحن و شیوه خوانندگی قدما را اجرا کند. گاه، پختگی آواز حافظ ناظری در این قسمت، پختگی آواز و تکنیک‌های آواز طاهرزاده و نکیسا را که این‌روزها در آوازخوانی منسوخ شده‌‌اند تداعی می‌کرد. در ابتدای قطعه آخر حافظ ناظری ضمن کسب اجازه از پدر، به حضار خوشامد گفت و افزود: «با اینکه به دلایلی ستارگان موسیقی جهانی نتوانستند در این کنسرت حضور داشته باشند اما همین غیبت موهبتی شد برای من تا با نوازندگان جوانی که دست‌کمی از موسیقی‌دان‌های بزرگ ندارند آشنا شوم». او سپس حضار را به شنیدن قطعه‌ای از آلبوم «ناگفته» به‌عنوان آخرین قسمت از برنامه دعوت کرد که «رقص کهکشان‌ها» نام داشت و همچون قطعه «صلح اتمی» با دکور صحنه مطابقت ویژه‌ای داشت. از نکات بارز این اجرا، به‌صدادرآمدن سازهای ابداعی مانند بم‌باژ و کارنگ بود. اما ساز «حافظ» که از ابداعات حافظ ناظری محسوب می‌شود، برای اولین‌بار در ایران رونمایی شد. این ساز که درواقع تکامل‌یافته سه‌تار است، شش سیم دارد که از ١٧ پرده کروماتیک بهره می‌برد. به‌این‌ترتیب این ساز تازه ایرانی که برپایه سه‌تار بنا شده، قابلیت جهانی‌شدن نوای موسیقی ایرانی را بیشتر کرده است. ساز «حافظ» با داشتن این ١٧ پرده کروماتیک ِهم زیرتر و هم بم‌تر، طیف وسیع‌تری از رنگ و طنین را در اختیار نوازنده و آهنگ‌ساز قرار می‌دهد و به‌عنوان سازی دارای شش سیم، قابلیت‌های بیشتری را به جهت گروه‌نوازی، هارمونی و «چندآوایی» ارائه می‌دهد. البته ‌ای‌کاش صدابرداری و سیستم صوتی تالار وزارت کشور این‌قدر بد نبود تا صدای ساز حافظ لااقل بهتر از این شنیده می‌شد که متأسفانه نشد.
در انتهای کنسرت، گروه به‌همراه شهرام و حافظ ناظری در میان تشویق حاضران ضمن ابراز محبت به حضار در سالن، صحنه را ترک کردند. این کنسرت شب گذشته هم در دو سئانس مجزا برای بار دیگر روی صحنه رفت و البته به دلیل استقبال مخاطبان، برای روز دوم مهرماه هم تمدید شد. حافظ ناظری با کنسرت ١٢ و ١٣ شهریور رسما وارد موسیقی ایران شد و نشان داد به‌غیر از آهنگ‌سازی و نوازندگی در آواز هم حرف‌هایی برای گفتن دارد.