تکرار بازی روس در اس-۳۰۰ وادامه خیانت
یکی از جدی‌ترین محورهای گزارش‌ها و اخبار واصله پس از حمله بامداد شنبه اسرائیل به ایران، ناظر به حمله گسترده به سامانه‌های موشکی اس-۳۰۰ در تهران است که در صورت صحت این ادعا اکنون این سوال مطرح است که آیا روسیه در شرایط کنونی که به شکل جدی درگیر جنگ اوکراین است و بیش از هر زمان دیگری به سامانه‌های موشکی و پدافندی خود برای دفاع از حملات اوکراین نیازمند است و از سوی دیگر تحت شدیدترین تحریم‌های غرب قرار دارد، آیا حاضر به همکاری مجدد با تهران برای بازسازی توان موشکی ایران و تقویت پدافند اس-۳۰۰ خواهد بود یا خیر؟
البته کارشناسان نظامی و تحلیلگران حوزه دفاعی بر این باورند که در بامداد شنبه هفته جاری، عملکرد سامانه‌های پدافندی ارتش با محوریت باور-۳۷۳ به مراتب قدرتمندتر از اس-۳۰۰ بوده است، بنابراین درحال‌حاضر درباره کارایی و توانمندی این سامانه موشکی تردیدهای جدی به وجود آمده است. باوجود‌این اگر تهران به دنبال خرید مجدد اس-۳۰۰ باشد، آیا مسکو پاسخ مثبت خواهد داد و حتی در صورت پاسخ مثبت کرملین، شاهد تکرار بازی آن‌ها در این زمینه نخواهیم بود؟
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۷ به منظور تقویت سامانه دفاعی خود به‌ویژه برای مقابله با حملات احتمالی موشکی به تاسیسات هسته‌ای‌اش، قرارداد خرید یک سامانه پیشرفته موشکی تحت عنوان اس-۳۰۰ را به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار با روسیه منعقد کرد. در آن زمان تصور بر این بود که سامانه موشکی اس-۳۰۰ یکی از سرسخت‌ترین سپرهای موشکی است. طبق آنچه در مشخصات سایت سازنده این سامانه آمده، این موشک‌ها توانایی رهگیری بیش از صد هدف و درگیری با بیش از ۱۲ هدف را به طور هم‌زمان دارد.
پس از افشا و رسانه‌ای‌شدن این قرارداد میان ایران و روسیه، فشارهای غرب در اوج تنش درباره پرونده هسته‌ای ایران و در بهار روابط مسکو-واشنگتن افزایش پیدا کرد. به نوشته فرارو، روس‌ها برای آنکه بتوانند رضایت طرف‌های غربی خود، اسرائیل و کشورهای عرب خاورمیانه و در راس آن عربستان سعودی را جلب کنند، بند هشتم قطع‌نامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران را بهانه عمل‌نکردن به تعهد خود با وجود پرداخت ۱۶۷ میلیون دلار پیش‌پرداخت این قرارداد از سوی ایران قرار دادند.
براساس‌این دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور وقت روسیه، شهریورماه سال ۱۳۸۹، نه‌تنها از صدور سامانه‌های موشکی اس-۳۰۰، به ایران سر باز زد، بلکه فروش ادوات زرهی، هواپیما‌های جنگی، بالگرد‌ها و ناو‌ها به ایران را هم ممنوع کرد.
طرف روس به طور یک‌جانبه معامله با ایران را در این زمینه که جمعا معادل ۸۰۰ میلیون دلار بود و قراردادهای بعدی معادل ۴.۲ میلیارد دلار در زمینه همکاری نظامی فنی را لغو کرد. امتناع از صدور اس-۳۰۰ به ایران به روابط روسی-ایرانی لطمه عظیمی زد و وزارت دفاع ایران به دادگاه حکمیت بین‌المللی ژنو شکایت برد که دادگاه رسیدگی‌کننده به پرونده شکایت ایران از روسیه به دلیل فسخ قرارداد یک‌طرفه سامانه موشکی اس-۳۰۰، روسیه را به پرداخت چهار میلیارد دلار محکوم کرد.
پس از گذشت حدود هشت سال از این قرارداد و نزدیک به چهار سال از فسخ آن، درحالی‌که روس‌ها از پرداخت جریمه محکومیت این قرارداد سر باز می‌زدند، در پی تنش در مناسبات مسکو و غرب به دلیل بروز بحران در اوکراین با محوریت مناقشه کریمه و همچنین نزدیک‌شدن ایران و گروه 1+5 به توافق نهایی هسته‌ای در سال ۹۴ (شمسی) ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، یکباره با صدور حکمی ممنوعیت تحویل سامانه‌های موشکی پدافند هوایی اس-۳۰۰ به ایران را لغو کرد. همان زمان روس‌ها اعلام کردند که تحویل این سامانه به ایران نیازمند انعقاد قرارداد جدید است؛ قرارداد جدیدی که سابقه قرارداد قبلی ازجمله پرداخت جریمه چهار میلیارددلاری را هم به طور کامل از بین ببرد.
با توجه به جمیع نکات یادشده باید اذعان کرد که روس‌ها در آزمون حسن رفتار در قبال ایران نمره بالایی کسب نکرده‌اند؛ پس به گفته جلال خوش‌چهره، چرا باید تهران نقش خود را دراین‌باره به ناظری صرف فروکاهد؟ ممکن است در مقاطعی محاسبات راهبردی دو طرف گونه‌ای همسو یافته باشد، اما در جایی مانند بزنگاه کنونی لازم است تهران ابتکار تغییر در مواضع خود را با توجه به شرایط پیش‌رو داشته باشد.
در این حال نباید فراموش کرد که روس‌ها در مواضع همسوی خود با تهران نیز بیشتر حرکاتی نمادین داشته‌اند تا اینکه به‌راستی بخواهند در اندازه یک متحد یا شریک، اقدامی بنیادین در خدمت به منافع ایران به عمل آورند. پس نباید تهران در قبال آنچه مسکو بنا بر مصالح خود می‌کند، سیاستی قفل‌شده در هزارتوی تعارفاتش با روس‌ها را به نمایش بگذارد. چون هزینه چنین سیاستی با همه گرانی‌اش تنها از جیب ایران پرداخت خواهد شد
شرق