سایه جلیلی بر انتخابات ریاست مجلس

چنان چه اکنون می‌توان اذعان داشت که در آستانه انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی، رقابت‌ها میان اصولگرایان به اوج رسیده؛ رقابت‌هایی که برخلاف ظاهر آرام، از شکاف‌های عمیق درون‌جریانی خبر می‌دهند.

محمدباقر قالیباف، رئیس فعلی مجلس، همچنان گزینه اصلی تداوم ریاست است؛ اما حضور چهره‌هایی همچون احمد بیگدلی و فعال‌تر شدن جبهه پایداری، نشان از تلاطم‌های پشت‌پرده دارد.

باید توجه داشت که براساس ماده 12 آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، هیئت رئیسه دائم هر سال یک‌بار و با رای مستقیم نمایندگان تعیین می‌شود، این ترکیب شامل 12 عضو است: رئیس، دو نایب‌رئیس، شش دبیر و سه ناظر، انتخاب این اعضا طبق آیین‌نامه به‌شیوه رای‌گیری مخفی و با ورقه صورت می‌گیرد؛ روشی که هدف آن حفظ استقلال رای نمایندگان و جلوگیری از اعمال فشارهای بیرونی است.

در انتخاب رئیس مجلس، اکثریت مطلق در مرحله اول الزامی است و در صورت عدم حصول، انتخابات به دور دوم با اکثریت نسبی کشیده می‌شود، اما برای سایر اعضا، از ابتدا کسب اکثریت نسبی کافی است.

در این میان اما تحرکات سیاسی و اعلام نامزدی‌های متعدد برای سمت‌های مختلف هیئت رئیسه با اعلام کاندیداتوری احمد بیگدلی، نماینده خدابنده و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، برای کرسی ریاست مجلس را باید مهم‌ترین تحول این روزهای پارلمان به‌شمار می‌رود.

این اما در حالی است که محمدباقر قالیباف، رئیس فعلی مجلس، نیز بار دیگر قصد دارد برای حفظ کرسی ریاست در اجلاسیه دوم نامزد شود. حال اعلام حضور هم‌زمان بیگدلی و قالیباف، انتخاباتی دوقطبی را در راس مجلس رقم خواهد زد که می‌تواند نشانگر صف‌بندی‌های جدید سیاسی درون قوه مقننه باشد.

صف نامزدها برای نایب‌رئیسی و دبیری

صف نامزدهای نایب‌رئیسی نیز البته متراکم و متنوع است و چهره‌هایی چون حمیدرضا حاجی‌بابایی، علی نیکزاد، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عبدالرضا مصری، علیرضا منادی سفیدان و حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور برای تصدی این سمت اعلام آمادگی کرده‌اند.

برای جایگاه دبیری و ناظران نیز افرادی چون محمدمهدی فروردین، علیرضا سلیمی، روح‌الله متفکرآزاد، احمد نادری، محمد رشیدی، عباس گودرزی، اکبر رنجبرزاده، سید احسان قاضی‌زاده‌هاشمی، رضا جباری، فرشاد ابراهیم‌پور، صدیف بدری، احد آزادی‌خواه، رضا حاجی‌پور، عالیه زمانی کیاسر، جلیل میرمحمدی، فاطمه مقصودی، مجتبی بخشی‌پور، عباس پاپی‌زاده و مجتبی یوسفی برای تصدی دبیری و ناظران اعلام آمادگی کرده‌اند.

این چهره‌ها هر یک سابقه‌ای موثر در کمیسیون‌های مختلف، سابقه وزارت، یا تجربه عضویت در هیئت رئیسه را دارند و رقابت میان آنان می‌تواند نقشه قدرت در هیئت رئیسه را به‌شکلی جدی تغییر دهد، همچنین این فهرست می‌تواند نشان‌دهنده تنوع جناحی و رقابت درون‌جناحی میان اصولگرایان نیز باشد. در این میان اما هم چنان اصلی ترین محل رقابت را شاید بتوان بر سر جایگاه ریاست این قوه دانست؛ جایی که محمدباقر قالیباف ناچاراست بار دیگر از بهارستان رای بگیرد.

قالیباف سیاستمداری با سایه‌ای بلند

قالیباف در یک سال دوره مجلس اخیر و چهار سال دور گذشته با وجود حاشیه‌های فراوان، توانسته بود تا حدی در حفظ انسجام مجلس موفق عمل کند.

 سابقه او در فرماندهی نیروی انتظامی، شهرداری تهران، و سه دوره نامزدی در انتخابات ریاست‌جمهوری، به او چهره‌ای تثبیت‌شده در ساختار قدرت بخشیده است.

با این حال، مخالفت‌ها با او در اردوگاه اصولگرایان، به‌ویژه از سوی طیف نزدیک به سعید جلیلی و جبهه پایداری، کم‌سابقه نبوده‌اند.

از مهم ترین اختلافات میان تندروها با رئیس مجلس از آذر ماه سال گذشته آغاز شد. تندروهایی که خود را آماده ابلاغ و اجرای قانون عفاف و حجاب کرده بودند، ناگهان با دستور توقف شورای عالی امنیت شوکه شدند و مقصر این اتفاق را کسی جز قالیباف نمی دانند. قانونی که اگر چه در مجلس یازدهم به صورت اصل هشتاد و پنجمی به صورت محرمانه بررسی می شد، در مجلس دوازدهم مهر تایید شورای نگهبان را گرفت. اما مخالفت‌های شدید دولت و افکار عمومی با قانون عفاف و حجاب سبب متوقف شدن آن شد و در نهایت زور پایداری‌ها برای اجرای آن به شورایعالی امنیت ملی نرسید.

ابلاغ قانون الحاق ایران به کنواسیون پالرمو نیز از جمله موارد دیگر این اختلاف و شاید دشمنی باشد که در روزهای اخیر باعث عصبانیت پایداری‌ها شده است. لایحه پالرمو که چندسالی بود در مجمع تشخیص مصلحت مسکوت مانده بود، به درخواست مسعود پزشکیان و پس از تایید رهبری، بار دیگر به دستور کار اعضای این نهاد بازگشت. موافقت مشروط مجمع تشخیص و ابلاغ آن توسط محمد باقر قالیباف با اعتراض پایداری‌های مجلس همراه بود.

در واقع تندروهای مجلس و بیش از همه اعضای جبهه پایداری در هر موضوع و قانونی با هر دستوری از هر نهاد بالادستی باز به دنبال دم خروس نداشته محمدباقر قالیباف می‌گردند و همین نیز او را به سیبلی مناسب برای آنان تبدیل کرده است.

جلیلی و یارانش؛ رقابتی که از ۱۴۰۰ ادامه دارد

یکی از محور‌های اصلی شکاف فعلی در بهارستان، اما ریشه در رقابت پنهان و مستمر میان هواداران قالیباف و سعید جلیلی دارد. رقابتی که از انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌های گذشته آغاز شد و در ۱۴۰۰ به شدت خود را به رخ کشید و در انتخابات زودهنگام سال ۱۴۰۳ خود را کاملا به رخ کشید. چنان چه به‌واسطه نزدیکی هر دو طیف به بدنه قدرت، به‌صورت غیرعلنی و گاه حتی علنی و پرخاشگرانه در شبکه‌های اجتماعی نیز ادامه یافته است.

جبهه پایداری، که در انتخابات ۱۴۰۳ از جلیلی حمایت کرده بود، اکنون با قدرت بیشتری در ترکیب مجلس نقش‌آفرینی می‌کند و به‌دنبال آن است تا مدیریت پارلمان را از «مدیریت چانه‌زنی» قالیباف به‌سمت «مدیریت گفتمانی»تغییر دهد.

گرچه احتمال تکرار ریاست قالیباف همچنان بالاست، اما رشد مخالفت‌های درون‌جریانی نشان می‌دهد که او در سال دوم از دور دوم، رقابت‌ها درون اصولگرایان از سطح چهره‌ها فراتر رفته و به نزاع گفتمانی میان مدیریت میدانی و مدیریت آرمانی تبدیل شده و این مساله در انتخابات ریاست مجلس نیز به خوبی مشهود است

حقیقت این است که رقابت پنهان در دل صحن علنی مجلس دوازدهم، اکنون بیش از آن که درباره اداره جلسات قانون‌گذاری باشد، حکایت از یک بازآرایی بزرگ در مناسبات قدرت دارد. صحنه‌ای که در ظاهر به یک کشمکش میان اصولگرایان محدود می‌ماند، در باطن، رقابتی سرنوشت‌ساز برای تعریف نسل جدیدی از بازیگران ساختار قدرت است. شکست خوردگان در انتخابات مجلس اما این بار با هدفی روشن به میدان آمده‌اند: تسلط بر هیات‌رئیسه مجلس.

توسعه ایرانی