پوتین مرموز میانجی می شود
ساعت 24 - ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به زودی به تهران می‌آید. این خبری بود که صبح دیروز کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو اعلام کرد. سفری که با توجه به تحولات جاری و تماس اخیر پوتین و ترامپ، جالب توجه است.
برای درک بهتر این خبر شاید بتوان آن را این گونه نیز خواند که «در آستانه دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا با موضوع برنامه هسته‌ای تهران، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، به زودی به تهران سفر خواهد کرد».
به نظر میرسد که این سفر در بحبوحه تحولات راهبردی در روابط دوجانبه تهران و مسکو، و افزایش فشارهای دیپلماتیک غرب علیه ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و می‌تواند پیام‌های معناداری برای طرف‌های مذاکره، به‌ویژه واشنگتن، به همراه داشته باشد.
سفر پوتین به تهران در این مقطع حساس، می‌تواند تاثیرات مهمی در حوزه‌های اقتصادی و سیاسی نیز داشته باشد و نقش روسیه را در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی تقویت کند. همچنین، این سفر ممکن است به‌عنوان اهرمی برای ایران در مذاکرات هسته‌ای با آمریکا مورد استفاده قرار گیرد.
نقش روسیه در معادله مذاکرات هسته‌ای
روسیه در سال‌های اخیر یکی از بازیگران کلیدی در پرونده هسته‌ای ایران بوده و همواره تلاش کرده به‌عنوان واسطه میان تهران و غرب، به‌ویژه در چارچوب مذاکرات برجام، ایفای نقش کند و هرچند روسیه پس از حمله به اوکراین در موضعی تقابلی با غرب قرار گرفت، اما همچنان در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت سازمان ملل، حامی دیپلماتیک ایران بوده است.
در چنین شرایطی سفر پوتین به تهران، درست همزمان با تشدید فشارهای آژانس و اروپا بر ایران، و در آستانه مذاکرات حساس با آمریکا، شاید حامل پیامی راهبردی باشد و آن این که روسیه حاضر نیست اجازه دهد تهران در برابر واشنگتن تنها بماند، به‌ویژه اگر توافق جدیدی بدون حضور یا منافع مسکو شکل گیرد. از سوی دیگر، ایران نیز تلاش دارد با تکیه بر کارت روسیه و چین، دست خود را در مذاکرات با آمریکا پرتر نشان دهد.
همچنین باید توجه داشت که روسیه یکی از کشورهای عضو برجام، عضو دائم شورای امنیت و تاثیرگذار در پرونده هسته‌ای ایران محسوب می‌شود و در ماه‌های گذشته، جلسات مشترک میان ایران، روسیه و چین به صورت منظم برگزار شده که محوریت آن علاوه بر مسائل دو و چندجانبه، موضوع مذاکرات هسته‌ای ایران نیز بوده است. ایران و روسیه دارای توافقنامه جامع راهبردی با یکدیگر نیز هستند.
اهداف چندلایه سفر پوتین به تهران
از سوی دیگر به نظر میرسد که سفر پوتین به تهران، بر پایه اطلاعات رسمی و گزارش‌های رسانه‌های داخلی روسیه و ایران، حامل اهداف اقتصادی، راهبردی و سیاسی متعددی است.
بدون تردید یکی از این موارد نیز تحکیم همکاری‌های اقتصادی و انرژی بین دو کشور است و چنان که طبق اظهارات کاظم جلالی، سفیر ایران در مسکو، روسیه تاکنون پنج میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در پروژه‌های گازی ایران را اجرایی کرده و سه میلیارد دلار دیگر نیز در حال تصویب نهایی است. بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها در راستای پروژه‌های شرکت گازپروم در ایران است که پیشتر تفاهم‌نامه‌ای به ارزش ۴۰ میلیارد دلار با شرکت ملی نفت ایران امضا کرده بود.
از سوی دیگر به نظر میرسد در شرایطی که هر دو کشور تحت فشار مضاعف غرب و اروپا قرار گرفته‌اند شاید توسعه کریدور شمال- جنوب اکنون بیش از همیشه به صورت یک هدف مشترک برای آنان درآمده باشد. چنان چه روسیه به‌طور خاص بر توسعه کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال- جنوب تاکید دارد و حتی در این چارچوب، شرکت‌های روسی بخشی از زیرساخت راه‌آهن رشت- آستارا را تامین مالی و اجرا می‌کنند. این پروژه نه تنها برای دور زدن تحریم‌های غرب مهم است، بلکه نقش ایران را در ترانزیت کالا میان آسیا و اروپا پررنگ‌تر خواهد کرد.
از سوی دیگر باید به یک موضوع مالی سیاسی مشترک بین طرفین نیز دقت و توجه ویژه داشت و آن مساله اهمیت حذف دلار برای هر دو این کشورها است. تعمیق همکاری‌های مالی خارج از دلار را باید از اهداف مشترک این دو کشور دانست. اکنون با توجه به فشار تحریم‌ها هم ایران و هم روسیه، هر دو به دنبال کنار گذاشتن دلار در مبادلات دوجانبه و استفاده از روبل و ریال هستند.
راه‌اندازی نظام‌های مالی جایگزین مانند پیام‌رسان بانکی غیرسوئیفت (SPFS) و استفاده از کارت‌های بانکی روسی در ایران، می‌تواند از جمله موضوعات مطرح در دستور کار رییس‌جمهور روسیه در ایران باشد.
شاید اکنون پرسش اساسی این باشد که آیا ایران می‌تواند موازنه حساس میان شرق و غرب را حفظ کند یا ناگزیر به انتخاب قطعی اردوگاه شرق خواهد شد؟ اردوگاهی که تاکنون البته بارها به ایران نشان داده در صورت لزوم به طور کامل او را رها می‌کند
توسعه ایرانی