خط لوله گاز قدرت سیبری 2

این موضوع در دیپلماسی انرژی هر دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار شده است به صورتی که در دیدار روسای جمهور چین و روسیه در مسکو، خط لوله گازی «قدرت سیبری ۲» نیز به عنوان یکی از موضوعات محوری مذاکرات مورد گفتگو قرار گرفته است. با توجه به کاهش واردات گاز اروپا از روسیه در پی بحران اوکراین، این کشور در نظر دارد برای گاز خود مشتریان جدیدی پیدا کند که به نظر می‌رسد چین مقصد اصلی روسیه در سال‌های آتی خواهد بود. لازم به ذکر است در صورت تکمیل این پروژه با احتساب ظرفیت قدرت سیبری ۱ که معادل ۳۸ میلیارد متر مکعب می‌باشد و ظرفیت ۱۰ میلیارد متر مکعبی خط لوله خاور دور که در سال ۲۰۲۷ به بهره‌برداری خواهد رسید مجموع ظرفیت خطوط لوله مستقیم گاز روسیه به چین بالغ بر ۹۸ میلیارد متر مکعب خواهد بود.   پروژه خط لوله گاز «قدرت سیبری۲» از زمان آغاز جنگ اوکراین به موضوعی حیاتی در روابط چین و روسیه تبدیل شد. این خط لوله پیشنهادی، گاز طبیعی را از شبه‌جزیره یامال روسیه در نزدیکی قطب شمال از طریق مغولستان به چین منتقل و به‌طور بالقوه همکاری انرژی بین دوکشور را متحول می‌کند. منشا این پروژه به سال۲۰۰۶ بازمی‌گردد؛ زمانی که روسای‌جمهور هو جینتائو و ولادیمیر پوتین با پیشنهاد اولیه موافقت کردند تا خط لوله از رشته کوه آلتای در مرز روسیه و چین بین قزاقستان و مغولستان عبور کند. اما ، مذاکرات در سال۲۰۰۹ به دلیل اختلافات در مبانی اصلی پروژه به شکست انجامید.

البته این پروژه برای مدت کوتاهی در سال۲۰۱۴ احیا و باز در ۲۰۱۵ به تعویق افتاد زیرا هر دو‌کشور خط لوله «قدرت سیبری۱» را در اولویت قرار دادند. جنگ اوکراین در سال۲۰۲۲، علاقه روسیه را به پروژه قدرت سیبری۲ دوباره افزایش داد، زیرا روسیه فوراً به‌دنبال بازارهای جایگزین صادرات گاز بود. این خط لوله به روسیه این امکان را می‌دهد که در صورت ترکیب با سایر خطوط لوله موجود و برنامه‌ریزی‌شده که در بالاتر به آن اشاره شد ، سالانه ۹۸میلیارد مترمکعب گاز به چین صادر کند. البته ‌که POS-2 جایگزین کاملی برای بازار اروپا نیست. زیرا زمانی روسیه تا ۱۵۵میلیارد مترمکعب گاز در سال صادر می‌کرد، اما POS-2 می‌تواند نیمی از کاهش صادرات گاز روسیه از طریق خط لوله به اتحادیه اروپا بین سال‌های۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ را جبران کند.

اگرچه پتانسیل درآمدی POS-2 با درآمد ۳۰ میلیارد دلاری که روسیه قبلاً از صادرات گاز به اروپا به‌دست می‌آورد مطابقت ندارد، اما برآوردها نشان می‌دهد که این پروژه می‌تواند بین ۲.۵ تا ۴.5میلیارد دلار در سال درآمد داشته باشد که ارزیابی‌های دقیق تر منوط به توافق بر سر قیمت است. علاوه‌بر این، مزایای اقتصادی این خط لوله فراتر از صادرات گاز است و توسعه آن باعث تحریک تقاضا برای تولیدکنندگان و پیمانکاران فولاد روسیه شده و در عین حال رشد اقتصادی در شرق روسیه به‌عنوان یک اولویت استراتژیک برای مسکو را تسریع می‌کند. همچنین از منظر ژئوپلیتیکی، POS-2 روسیه را قادر می‌سازد تا صادرات گاز خود را متنوع کرده، وابستگی خود را به بازارهای غربی کاهش دهد و آسیب‌پذیری خود را در برابر تحریم‌ها و فشارهای ژئوپلیتیکی به حداقل برساند. این پروژه همچنین وابستگی متقابل انرژی بین روسیه و چین را عمیق‌تر و روابط استراتژیک آن‌ها را تقویت می‌کند و در عین حال به کشورهای غربی نشان می‌دهد که تلاش‌های آن‌ها برای انزوای مسکو به‌طور کامل موفق نشده است. مهم‌تر از همه، روسیه با تامین یک بازار بزرگ و باثبات آسیایی، می‌تواند تاثیر تامین‌کنندگان LNG آمریکا و خاورمیانه در آسیا را متعادل کرده و در نتیجه انعطاف‌پذیری بازار و اهرم ژئوپلیتیکی خود را افزایش دهد. همچنین لازم به ذکر است از منظر ژئوپلیتیکی، POS-2 به چین کمک می‌کند تا وابستگی خود را به واردات LNG از ایالات‌متحده و استرالیا کاهش داده و در تامین منابع مورد نیاز خود تنوع ایجاد کند کند تا در نوسانات سیاسی احتمالی خاورمیانه آسیب پذیری خود را کم کند. همچنین با توجه به تنش‌های فزاینده بین چین و ایالات‌متحده ، اتکا به واردات LNG از این کشورها یک آسیب‌پذیری استراتژیک است. چین می‌تواند با تامین گاز پایدار از روسیه، امنیت انرژی خود را افزایش داده و از خطرات ژئوپلیتیکی مرتبط با مسیرهای دریایی بکاهد.

چین در مقابله با سیاست‌های غربی‌ها اقدام به متنوع سازی مبدا‌های وارداتی انرژی میباشد و در همین راستا اقدامات تاثیر گذاری در خنثی سازی فشار حداکثری آمریکا بر ایران داشته است لازم به ذکر است بحران اخیر دریای ‌سرخ خطرات اتکاء به حمل‌ونقل انرژی دریایی را بیشتر نشان داده است. در ماه‌های اخیر ترامپ تهدیداتی را متوجه بخش حمل نقل انرژی چین کرده بود.   اختلالات در نقاط مهم حمل‌ونقل، مانند تنگه مالاکا، می‌تواند خطرات زنجیره تامین را به همراه داشته باشد. قدرت سیبری۲ این آسیب‌پذیری‌ها را با اطمینان از تامین انرژی زمینی قابل‌اعتماد کاهش می‌دهد و انعطاف‌پذیری انرژی چین را تقویت می‌کند. علاوه‌بر این، گسترش واردات گاز با خط لوله می‌تواند نقش چین را در بازارهای جهانی LNG افزایش دهد. با مازاد گاز بلندمدت، واردکنندگان LNG چینی می‌توانند حضور خود را به‌عنوان بازرگانان جهانی گسترش داده و نفوذ چین بر جریان‌های تجاری LNG و ژئوپلیتیک انرژی را تا دهه۲۰۳۰ افزایش دهند. در نهایت، وابستگی فزاینده روسیه به چین به‌عنوان یک خریدار عمده گاز، اهرم پکن بر مسکو را در درازمدت افزایش خواهد داد. همانطور که روسیه صادرات انرژی خود را از اروپا به سمت چین تغییر می‌دهد، پکن قدرت چانه‌زنی خود را در روابط دوجانبه و امور منطقه‌ای تقویت و موقعیت استراتژیک خود را بیشتر تحکیم خواهد کرد. اما این نکته قابل تامل است که روسیه به وسیله تحریم‌های اروپا، تنوع بازار را از دست داده وتک مشتری بودن مانعی در برابر مانور متناسب با فراز و فرودها در بازار است. انحصار تولید کننده و یا انحصار خریدار هردو مانع این مانور پذیری را میشوند. روسیه پس از جنگ اوکراین و اقدامات اروپا جهت تحریم آن با مشکلاتی در این قسمت رو‌به‌رو شد. این کشور دو ابزار برای گذر از این دوران دارد: 1) گسترش مقاصد بازار‌های خود  2)  تقویت بازار‌های پیشین خود  ارسال گاز به ایران در این پازل قرار می‌گیرد. روسیه پیش از این اعلام کرده بود که به دنبال اتصال شبکه گاز غربی خود که عمدتاً به اروپا و آسیای مرکزی گاز عرضه می‌کند، به بازارهای آسیایی است تا این امکان را فراهم کند که انتقال گاز از طریق خط لوله به غرب یا شرق انعطاف پذیر شود. رویدادهای اخیر، خط لوله (POS-2) با ظرفیت 55 میلیارد مترمکعب در سال را در صدر فهرست اولویت‌های گازپروم قرار داده است. در سال 2021، در مقایسه با عرضه 155 میلیارد متر مکعب روسیه به کشورهای اتحادیه اروپا، این کشور حدود 30 میلیارد متر مکعب گاز به آسیا فروخت. گاز منطقه ساخالین دو سوم ال ان جی را برای آسیا تامین می‌کند، در حالی که ال ان جی تولیدی در یامال در شمال غربی سیبری بقیه ال ان جی این منطقه را تامین می‌کند. همچنین روسیه پیشتر یک خط لوله مستقل را در شرق سیبری با نام (POS-1)، با ظرفیت 38 میلیارد مترمکعب به شمال شرقی چین راه‌اندازی کرده است. این خط لوله انتقال که توسط شرکت گازپروم روسیه احداث شده حدود ۳۰۰۰ کیلومتر طول دارد. این خط لوله از میادین گازی چایاندا و کوفیکتا در سیبری به بلاگووشچنسک در نزدیکی مرز چین امتداد پیدا می‌کند. روسیه در حال حاضر از طریق خط لوله «قدرت سیبری ۱» به چین گاز می‌فرستد. این خط لوله سال ۲۰۱۹ شروع به کار کرد و از سیبری شرقی به شمال شرقی چین می‌رسد.

دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه شریف