معیارهای دهک‌بندی خانوارها ؟
ساعت 24 - اینکه «کدام دهک هستیم» و «دهک بندی بر اساس چه معیارهایی صورت می‌گیرد»، دو پرسش تکراری این روزها در جامعه است که با اجرای قانون حذف دهک‌های پردرآمد، باز هم نقل محافل و فضای مجازی شده اما یک پاسخ بیشتر ندارد: داده‌های پایگاه رصد رفاه ایرانیان.
به گزارش ایرنا، پیگیری خبرنگاران از مسئولان به ویژه سخنگوی دولت برای یافتن جزئیات بیشتری از دهک بندی خانوارها و تشخیص اینکه چطور خانوارهای مشمول یارانه شناسایی می شوند، موجب برگزاری نشستی با موضوع «طرح رصدخانه رفاه ایرانیان» به میزبانی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شد. نشستی که اطلاعات قابل توجهی را در مورد نحوه ارزیابی خانوارها ارائه کرد.
یکی از پرسش‌های مهم درباره این پایگاه اطلاعاتی، این بود که هر خانواده بر اساس چه معیارهایی در یک دهک درآمدی قرار می‌گیرد که کارشناسان در این نشست آمار دهک‌های مختلف پایگاه رصد رفاه ملی ایرانیان را ارائه کردند.
مطابق گزارش‌ها، از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۸ پایگاه رفاه ایرانیان مطالعاتی انجام داد که منجر به حذف تعدادی از خانواده‌ها از فهرست یارانه‌بگیران شد؛ این اقدام تا سال ۱۳۹۸ ادامه یافت، اما به سه دهک بالای درآمدی تعلق نگرفت. در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱، با تصمیم دولت و در قالب اصلاحات قانونی، برخی از افرادی که دوباره مشمول شده بودند، به سیستم پرداخت یارانه بازگشتند.
با این حال، در قانون بودجه سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، بحث حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی دوباره مطرح شد. این موضوع همچنان در قانون بودجه ۱۴۰۴ نیز وجود دارد. در نتیجه، تعامل دولت و مجلس با مردم در این زمینه تاکنون به گونه‌ای بوده که جامعه در نوعی بلاتکلیفی قرار داشته و نارضایتی از این وضعیت ادامه دارد در حالی که هنوز هم مشخص نیست که حذف دهک‌ها در سال آینده قطعی است یا سیاست جدیدی جایگزین خواهد شد.
بیشتر بخوانید
اعتبار کالابرگ دهک‌های یک تا ۳ واریز شد اطلاعیه زمان‌بندی مراجعه دریافت اقلام مرحله چهارم کالابرگ الکترونیک اجرای مرحله چهارم طرح کالابرگ الکترونیک از چهارشنبه/ آغاز تجمیع صندوق‌های بازنشستگی منابع مرحله چهارم کالابرگ به حساب شرکت مجری واریز شد یک سال تلاش برای بهبود معیشت، سلامت و امنیت اجتماعی اقشار آسیب‌پذیر ۱۰۴۶ همت یارانه نقدی می‌دهیم/ قیمت واقعی بنزین چندبرابر نرخ فروش است دهک‌های پردرآمد سالی ۶۵ همت یارانه نقدی دریافت می‌کنند + فیلم
تقسیم جامعه به دهک و صدک
پایگاه رصد رفاه ایرانیان برای تقسیم بندی خانوارها و شناسایی سه دهک بالای درآمدی، بر اساس شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی، به عنوان اقشار برخوردار شناخته می‌شوند. بر همین اساس، جامعه به ۱۰ گروه تقسیم می شوند که در هر گروه ۱۰ درصد جامعه جای می‌گیرند، اما بررسی وضعیت مالی در سطح این دهک ها متوقف نمی شوند و حتی هر کدام از آن‌ها به گروه‌های ۱۰ دسته‌ای جزئی تر تقسیم می شوند.
طی ۵ ماه گذشته از سال ۱۴۰۴، ضمن حذف کامل خانوارهای واقع در دهک دهم، بارها در اخبار و گفته‌های مسئولان موضوع حذف سه گروه بالای دیگر در این لیست نیز مطرح شده است، یعنی دهک ۷، ۸ و ۹، در حالی که این موضوع نیز بارها از سوی احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیان شده که شاخص قطعی و مشخصی که بتوان بر اساس آن مردم را به درستی در دهک‌های مشخص گروه بندی کرد وجود ندارد.
بررسی‌های میدانی نیز نشان داده است که شاخص‌های موقتی یا غیر حقیقی نیز بر دسته بندی افراد تاثیر گذار بوده است، اما در این گزارش تلاش می‌شود ابتدا در مورد شاخص‌های مربوط به دهک بندی گروه‌ها اطلاعاتی ارائه و سپس دغدغه‌ها و چالش‌های پیش روی مردم در کنار مسئولان مطرح شود.
پایه و اساس اولیه اطلاعات پایگاه رصد رفاه ملی ایرانیان از مرکز آمار ایران دریافت می‌شود، بر همین اساس آمار به صورت خام بوده و نبود دسترسی به اطلاعات در اختیار نهادهایی مانند سازمان امور مالیاتی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، ای نماد، ثبت نشدن کامل اطلاعات مالی، ملکی و بانکی افراد در سامانه‌های دولت، خودداری مردم از ارائه اطلاعات شفاف مالی، قاچاق و ترس مردم از تاثیرگذاری اطلاعات دقیق بر روند زندگی و معیشت آنان در کامل نبودن این اطلاعات تاثیر گذار بوده است.
اما بررسی این اطلاعات خام نیز خالی از لطف نیست و می‌توان به آن نگاه تحلیلگرانه داشت، رصدگران پایگاه رصد رفاه ملی ایران بر اساس شاخص‌های داده‌های بانکی(پردازش شاخص‌های سامانه شاپرک)، خودرو، ملک، حمایت‌ها، سلامت، حقوق و بازار بورس انجام می‌گیرد و مدام بر نسبی و ناکامل بودن آن‌ها نیز تاکید می‌شود.
به گفته این رصدگران برخی شاخص ها مانند بیماری خاص، بازنشستگی، تحت حمایت سازمان‌های حمایتی بودن و زنان سرپرست خانوار امتیاز مثبت به نفع خانوارها به شمار می آید و می‌تواند در وضعیت یارانه دریافتی آنان موثر باشد.