سهام عدالت ظاهرسازی برای باندهای حاکمیتی بود

این در حالی است که با وجود تاخیر و وعده‌های پی‌درپی، در روزهای نخست شهریور امسال رئیس سازمان بورس بر واریز بخش دوم و تسویه سود سهام عدالت تا پایان شهریورماه 1404 تاکید کرد؛ اما اکنون در نخستین روزهای پاییز هستیم و خبری از پرداخت این سود نیست.

سازوکار سهام عدالت آنقدر از بحث ایجاد ساختار مردمی و مردمی‌سازی اقتصاد دور بود که حتی یکی از مسئولان وزارت نفت پرداخت سود سهام عدالت را به توزیع پول بین گدایان تعبیر کرد! در صورتی که شرکت‌ها متعلق به همین‌هایی بود که گدا نام گرفته بودند. باید توجه داشت که موضوع سهام عدالت تنها گونه‌ای ظاهرسازی برای انتقال مالکیت شرکت‌ها از دولت به باندهای حاکمیتی بود

به گزارش تسنیم، شنیده‌ها نشان می‌دهد که شش شرکت بزرگ از جمله هلدینگ پتروشیمی خلیج‌فارس، گروه مپنا، شرکت مخابرات ایران، گل‌گهر، فولاد آلیاژی و فولاد مبارکه هنوز بخشی از سود خود را به حساب شرکت سپرده‌گذاری مرکزی واریز نکرده‌اند و همین امر عامل اصلی تاخیر در توزیع سود به سهامداران بوده است.

«توسعه ایرانی» در گفت‌وگو با یک کارشناس اقتصاد کلان، علت پرداخت نامنظم و ناچیز سود سهام عدالت و همچنین کلیت سازوکار این سهام را مورد بررسی قرار داده است.

پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درباره علت خلف وعده در واریز سود سهام عدالت، اظهار کرد: برنامه ابتدایی سهام عدالت این بود که ظرف 10 سال با سود شرکت‌های سرمایه‌پذیر، قیمت سهام تسویه شود و آزادسازی رخ دهد ولی اکنون برای آزادسازی با مشکلاتی مواجه شده‌اند.

ابوالفضل گرمابی با اشاره به اینکه بلاتکلیفی سهام عدالت حتی صدای خود مسئولان را درآورد‌ه است، یادآور شد: همتی، وزیر سابق اقتصاد، در مراسم استیضاح خود وادار شد که اذعان کند دیگر نمی‌توان به سودهای سالی یکبار و ناچیز 500 هزار تومانی، که به تعبیر او پول یک پرس غذا هم نمی‌شود، بسنده کرد.

او تصریح کرد: موضوع پرداخت نامنظم و با تاخیر سود سهام عدالت، بیش از همه به نبود نماینده واقعی مشمولین در مجامع مربوط می‌شود که دلیل آن هم برنامه‌ریزی دقیق در انسجام نگرفتن تعاونی‌های مشمولین و عدم ورود نماینده واقعی آن‌ها به مجامع شرکت‌ها است.

از سال 1385 تاکنون، شاخص قیمت‌ها ۷۸ برابر شده اما ارزش سبد سهام عدالت تنها ۳۸ برابر شده است؛ یعنی ارزش واقعی سبد ۲۰ میلیون تومانی، به قیمت ثابت سال 85، حدود ۲۵۰ هزار تومان می‌شود. به عبارت بهتر، اگر سبد سهامی که در سال 1385، 500 هزار تومان قیمت‌گذاری شده بود، با آزادسازی به فروش برسد، به قیمت همان سال نیز نصف شده است

استفاده از عبارت «توزیع پول بین گدایان»

این کارشناس سازمان برنامه و بودجه در ادامه، اظهار داشت: کلیت سهام عدالت اینگونه بوده که جمعی از متنفذین در حاکمیت با توجیهاتی نظیر ناکارایی شرکت‌های دولتی و ارتقای بهره‌وری، برنامه اصلاح ساختاری را کلید زدند و موفق شدند مالکیت سهام شرکت‌های ملی را، که به غلط شرکت دولتی نام گرفته بودند، از آن خود کنند.  

گرمابی افزود: موضوع سهام عدالت گونه‌ای ظاهرسازی برای انتقال مالکیت شرکت‌ها از دولت به باندهای حاکمیتی بود. همانطور که در گزارش‌ها و بیانات خود سازمان خصوصی‌سازی آمده، عملا کمتر از ۳ درصد خصوصی‌سازی واقعی اتفاق افتاد. از آن طرف هم سازوکار سهام عدالت آنقدر از بحث ایجاد ساختار مردمی و مردمی‌سازی اقتصاد دور بود که حتی در همین چند سال پیش، یکی از مسئولان وزارت نفت پرداخت سود سهام عدالت را به توزیع پول بین گدایان تعبیر کرد! در صورتی که شرکت‌ها متعلق به همین‌هایی بود که گدا نام گرفته بودند. به اعتقاد او، اواسط دهه ۸۰ دولتی سرکار آمده بود که با اهرم عدالت‌خواهی می‌خواست اصلاح‌طلبان را کنار بزند و باید تنها ظاهر عدالت‌خواهی رعایت می‌شد که سهام عدالت این فرصت را برای دولت فراهم کرد.

پژوهشگر موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی: یکی از دلایلی که بلاتکلیفی را در بحث پرداخت سود سهام عدالت تداوم می‌بخشد، حضور دولتی‌ها در مجامع است. دولت می‌خواهد جایگاه خود را در مجامع این شرکت‌ها 1 تا 2 درصد سهم حفظ کند و به بهانه اینکه نماینده مشمولین سهام عدالت است، سیت‌ و جایگاه‌های خود را گسترش می‌دهد

گیر کردن استخوان سهام عدالت در گلوی الیگارشی

این تحلیلگر مسائل اقتصاد کلان، بیان کرد: دلیل بی‌برنامگی و آشفتگی در پرداخت سود سهام عدالت، گیر کردن این موضوع در گلوی الیگارشی است زیرا دقیقا نمی‌داند باید با آن چه کار کند.

گرمابی توضیح داد: الیگارشی از طرفی نمی‌خواهد پای مالکیت عمومی وسط کشیده شود و سعی می‌کند با مطرح کردن بحث آزادسازی سهام عدالت، دارندگان سهام را به فروش هرچه سریع‌تر سهام عدالت ترغیب کند ولی از طرف دیگر درصد مالکیت، به خصوص در شرکت‌های بورسی، آنقدر زیاد است که با توجه به وضعیت فلاکت‌بار بین ۶ دهک پایینی جامعه، موج محتملی برای فروش سهام شکل می‌گیرد که هم ارزش سهام شرکت‌های مزبور را به شدت کاهش می‌دهد که باعث ریزش وحشتناک شاخص بورس می‌شود و هم، پول ناچیزی به دست مردم می‌رسد و باعث بلند شدن صدای اعتراضات می‌شود.

وی ادامه داد: 30 تا 50 درصد سهام برخی شرکت‌های پتروپالایشی و فولادی‌، متعلق به سهامداران سهام عدالت است و آغاز موج فروش می‌تواند کل بازار سرمایه را از وضع کنونی هم آشفته‌تر کند اما پیش‌بینی می‌کنم با تمام این خطرات، در آینده‌ای نزدیک بحث آزادسازی سهام عدالت را به طوری شکل بدهند تا از «شر» این سهام خلاص شوند.

ک