سیاستهای شبکه الجزیره در حال تغییر است؟
شبکه قطری «الجزیره» که بزودی بیست ساله خواهد شد، با طرفداری مستقیم از فلسطینیان و انتقادهای مکرر از اسرائیل، نفوذ زیادی در جهان عرب به دست آورده است. اما به نظر میرسد حکومت قطر اینک به دنبال تعدیل موضعگیریهای این رسانه بزرگ است.
چهار هفته قبل (اول سپتامبر)، شبکه الجزیره با صدور اعلامیهای، مدیر جدید خود را معرفی کرد و توضیح داد که این شبکه در پی «نوسازی استراتژی خود» برای همگام شدن با تحولات جهان رسانهای و همچنین «حفظ جایگاه پیشتاز در منطقه و جهان» است.
بدین ترتیب دکتر مصطفی سواق از کشور الجزایر که طی دوازده سال رهبری شبکه را بر عهده داشت و خود یک خبرنگار کارکشته بود کنار رفت و جای خالی را در اختیار یکی از اعضاء خاندان حاکم گذاشت که تاکنون بیشتر به عنوان دیپلمات خدمت کرده است. شیخ ناصر بن فیصل آلثانی، مدیرکل جدید شبکه الجزیره از سال ۲۰۱۳ در وزارت امور خارجه قطر مشغول به کار بوده و به درجه سفیر رسیده است.
این تغییر مدیریت اگرچه هشت روز قبل از حمله اسرائیل به خاک قطر (با هدف نابودی سران حماس) صورت گرفت، اما بههرحال با تحولات منطقه بیارتباط نیست. به نظر میرسد موضعگیریهای شبکه الجزیره بعد از واقعه هفتم اکتبر و در طول جنگ غزه برای حکومت قطر بیش از حد تند و یکطرفه بوده است. با توجه به نفوذ عمیق این شبکه در جهان عرب، سران قطری به صلاح دیدهاند در جهتگیری رسانهای تجدید نظر کنند و لحن ملایمتری به آن دهند.
روزنامه فرانسوی لوموند یادآوری میکند که۱۰ نفر از گزارشگران الجزیره به دست ارتش اسرائیل در غزه کشته شدهاند و این موضوع در جوامع منطقه نوعی همدردی ایجاد کرده است. اما مشکل از نظر حکومت قطر اینجاست که گزارشهای الجزیره نه تنها خشم اعراب را علیه اسرائیل دامن میزند که «بیعملی» و انفعال رهبران کشورهای عرب در برابر «جنایات دولت نتانیاهو» را نیز مدام بهرخ میکشد.
در این شرایط، دولت اسرائیل و همچنین رسانههای افراطی آمریکایی هیچ تفاوتی میان قطر و سازمان حماس قائل نمیشوند و در تبلیغ علیه هر دو کوتاهی نمیکنند. این در حالی است که شخص دونالد ترامپ تاکنون کوشیده است از دولت قطر دفاع کند و آن را دوست نزدیک آمریکا معرفی نماید. لوموند مثال میزند که یائیر، پسر بنیامین نتانیاهو که در محافل راست افراطی اسرائیل و آمریکا فعال است، اخیراً در شبکه ایکس نوشته است: «تصرف آمریکا و اروپا توسط مسلمانان در جریان است. موج ضداسرائیلی، نازیسم و یهودستیزی به طور تصنعی توسط قطر تولید و تامین مالی میشود تا حواس مسیحیان را (از تصرف اسلامی) پرت کند. »
این نوع شایعهپردازیها و نظریه «توطئه بزرگ مسلمانان علیه جهان مسیحی و یهودی» در میان محافل راست مذهبی آمریکایی و هواداران ترامپ انعکاس زیادی دارد و چهره ترقیطلب و آشتیجویی را که رهبران قطری میکوشند از خود نشان دهند سخت ضایع میکند.
این دلایل باعث شده تا حکومت قطر در صدد اصلاح موضعگیریهای سیاسی شبکه الجزیره برآید. به ابتکار مدیریت جدید، حجم برنامههای غیرسیاسی (ورزشی، اقتصادی...) افزایش یافته و رویدادهای «غیرخاورمیانهای» جای بیشتری را به خود اختصاص دادهاند. همزمان، مقامات قطری برای حضور مستقیم در رسانههای غربی بیشتر تلاش میکنند.
روزنامه لوموند سخنان محمد کریشان، یکی از مجریان مشهور الجزیره را نقل میکند که گفته است: «از حدود دو سال پیش، ما تقریباً تمام پوشش خود را به غزه اختصاص دادهایم. کارکنان خستهاند و در عین حال این خطر وجود دارد که این رویدادهای وحشتناک در چشم مردم کمکم عادی شود. اما این مشکل هم برای قطر وجود دارد که اگر بخواهد چهره شبکه الجزیره را تغییر دهد، احتمالاً "قدرت نرم" (نفوذ و اعتبار) خود را نیز از دست خواهد داد. ..»