نبرد ی تازه بر سر نرخ ارز
ساعت ۲۴ - روز ۸دی۱۴۰۱ بود که خبرگزاری‌ها نوشتند: «هیات دولت با پذیرش استعفای علی صالح‌آبادی، با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی به محمدرضا فرزین به‌عنوان رییس کل جدید بانک مرکزی رای اعتماد داد. » رییس جدید بانک مرکزی در زمستان همان سال گفت: قیمت دلار به مثابه ارز شاخص به مدت یک‌سال تثبیت می‌شود و معاون اول وقت مرحوم رییسی اما وعده داد تثبیت نرخ ارز به مدت دو سال خواهد بود.
با این همه قیمت دلار میخکوب‌شده دوران روحانی در سقف ۴۲۰۰تومان به ۲۸۵۰۰تومان افزایش یافت. پس از آن قیمت دلار به ۴۰هزارتومان رسید و نامش هم دلار نیمایی بود. دلار نیمایی هم در سقف ۴۰هزارتومان پایدار نماند و به ۷۰هزارتومان رسید و حالا در بازار دوم هر دلار ۹۲هزارتومان شده است.
در همه این دوره‌ها که قیمت دلار مورد قبول بانک مرکزی افزایش می‌یافت، قیمت دلار در بازار آزاد نیز روندی فزاینده داشت و تفاوت قیمت‌ها معنادار بوده و هست. مدیران بانک مرکزی از دی ماه۱۴۰۱ تا امروز در برابر افزایش قیمت دلار در بازار آزاد آن را انکار کرده و می‌گویند این قیمت‌ها از سوی خارجی‌ها تعیین می‌شود و جنگ روانی است.
با این همه و بنابر ادعای آقای گچ‌پز‌زاده، معاون ارزی بانک مرکزی تقاضا برای دلار توافقی و حتی بازار دوم به شدت افزایش یافته است و این را می‌شود از میزان ثبت‌سفارش واردات به خوبی فهمید. به این ترتیب تثبیت نرخ ارز ادعایی بانک مرکزی در همه حدود ۳۵ماه تازه‌سپری‌شده هرگز وجود خارجی نداشته است.
در حالی که بانک مرکزی در دوره فعالیت دولت سیزدهم با وزیر وقت اقتصاد آن دولت چالشی نداشت با روی کار آمدن عبدالناصر همتی به عنوان وزیر اقتصاد چالش بر سر تک نرخی کردن ارز یا چند نرخی کردن شروع شد.
وزیر پیشین اقتصاد به درستی باور داشت باید دلار‌های مردم که به امانت نزد دولت است و دولت آن را در خزانه بانک مرکزی گذاشته نباید آسان و ارزان به دست رانت‌خواران بیفتد. بانک مرکزی اصرار داشت اگر دلار آزاد شود تهیدستان از پای درنمی‌آیند و با این بهانه رقیب با استفاده از مجلس کنار گذاشته شد.
حالا و در روزهای تازه‌سپری‌شده وزیر اقتصادجدید که بر سرکار آمده، گفته است: برای اینکه اقتصاد به تعادل درازمدت برگردد و نوسان‌های شدید دوره‌ای برنامه‌های فعالان را به هم نریزد بهتر است دلار را تک‌نرخی کنیم. مدیران بانک مرکزی اما باز هم در برابر این اندیشه ایستادگی کرده و به مساله تهیدستان دخیل بسته‌اند که اگر چنین شود قیمت‌ها به مدار افزایش می‌روند،مردم له می‌شوند و…
واقعیت اما این نیست. کارشناسان اقتصاد سیاسی می‌گویند هواداران چند نرخی ماندن ارز بسیار نیرومندند و به نظر می‌رسد دولت پنهان تشکیل داده و از مسیر دولت پنهان راه عقل و منطق را برای آزاد‌سازی نرخ ارز بسته‌اند اما اگر قرار است بازهم وزیر اقتصاد بر سر راه رانت‌های ارزی که شگفت‌انگیز است قربانی شود، بهتر است به این پرسش‌های دکتر محمد طبیبیان جواب دهند.
آقای طبیبیان نوشته است: «مقامات لطفا بفرمایند قبل از هرکدام از جهش‌های نرخ ارز: ۱- چه مقدار نقدینگی تزریق کرده‌اید. ۲- قبل از هر جهش نرخ ارز چه میزان به شدت تنش و بحران بین‌المللی اضافه شده. ۳- قبل از هر جهش نرخ ارز کمبود برق و حامل‌های انرژی چه میزان تنگنا برای تولید فراهم کرده است…. اگر هر کدام از این موارد را به درستی تبین و شفاف کنید خواهید دید که حذف نرخ‌های تصنعی دلار فقط درآمد‌های غول‌آسای رانت‌خواران را کاهش می‌دهد. »