سایه پنهان اشتغال غیر رسمی
فاطمه عزیزخانی در دنیای اقتصاد نوشته است: نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در تابستان ۱۴۰۴، نشان‌دهنده چولگی بازار کار به افزایش سهم زنان از جمعیت در سن کار است؛ به‌نحوی‌که در این فصل، زنان ۵۱درصد از جمعیت در سن کار و مردان ۴۹درصد آن را تشکیل می‌دهند. ادامه نوشته وی را درزیر می‌خوانید:
نرخ بیکاری نسبت به تابستان ۱۴۰۳ در حدود ۰.۱درصد کاهش یافته و به ۷.۴درصد رسیده است و در عین حال نرخ مشارکت نیز با کاهش ۰.۹درصدی نسبت به تابستان۱۴۰۳ به ۴۰.۸درصد رسیده است. به عبارت دیگر نمی‌توان دلخوش به بهبود وضعیت بازار کار ایران بود؛ زیرا بدیهی است که سهم عمده‌ای از جمعیت در سن کار (در حدود یک‌میلیون نفر)، از بازار کار خارج شده و ناامید از یافتن شغل هستند و در این میان زنان بیشترین سهم (در حدود ۷۰ درصد) را دارند.
تعداد شاغلان کشور در تابستان۱۴۰۴ نسبت به تابستان۱۴۰۳، حدود ۱۷۱هزار نفر کاهش یافته است که در این میان اشتغال زنان ۲۳۹هزار نفر کاهش و اشتغال مردان ۱۲۲هزار نفر افزایش را نشان می‌دهد.
از سوی دیگر تغییرات اشتغال بخش‌های اقتصادی نشان می‌دهد که اشتغال بخش کشاورزی ۹۹هزار نفر و بخش صنعت ۲۳۰هزار نفر کاهش داشته، اما بخش خدمات ۱۶۳هزار نفر افزایش را نشان می‌دهد.
بنابراین همان‌طور که آمار نشان می‌دهد سهم عمده ریزش اشتغال مربوط به بخش صنعت است که با توجه به بحران انرژی در تابستان و شرایط نااطمینانی حاصل از جنگ و تحریم، دور از انتظار نبوده است. اما بخش خدمات مثل همیشه به‌عنوان ضربه‌گیر بازار کار ایران عمل کرده است.
با این حال در این بخش نیز اشتغال زنان در حدود ۷۵هزار نفر کاهش و اشتغال مردان ۲۳۸هزار نفر افزایش را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر این داده‌ها نشان می‌دهد که در تابستان۱۴۰۴، بازمانده اصلی از بازار کار ایران زنان بوده‌اند و حتی به‌رغم تعداد رو به افزایش زنان تحصیل‌کرده و امکان اشتغال آن‌ها در بخش خدمات و مشاغل نوظهور، هنوز بخش خدمات این بلوغ را نیافته تا در شرایط بحران و شوک‌های اقتصادی، حامی اشتغال زنان باشد.
علاوه بر این آمار نشان می‌دهد که نرخ بیکاری مردان در تابستان ۱۴۰۴ نسبت به ۱۴۰۳(۰.۳ واحد درصد) کاهش یافته است؛ اما نرخ بیکاری زنان افزایش یک واحد درصدی را نشان می‌دهد. به عبارت دیگر اگر بخشی از کاهش اشتغال در این فصل مربوط به اشتغال رسمی است، در آن زنان، گزینه اصلی تعدیل نیرو بوده‌اند.
در عین حال با توجه به سهم بالای زنان در اشتغال غیر رسمی و صنایع خرد و کوچک در کشور، با تخریب این مشاغل بر اثر بحران‌های پیش آمده در تابستان ۱۴۰۴، زنان نسبت به مردان بیشترین آسیب را دیده و شغل خود را از دست داده‌اند. البته بنا به ناپایداری و غیر رسمی بودن این مشاغل، زنان بیکار شده به جمعیت غیرفعال اضافه شده و نرخ مشارکت زنان نسبت به مردان کاهش بیشتری را نشان می‌دهد.
در هر حال این تحولات سایه پنهان اشتغال غیر رسمی و ناپایداری مشاغل را در بازار کار ایران نشان می‌دهد که تداوم آن، افزایش تبعیض جنسیتی و مشکلات افزایش فقر و تامین معیشت در خانوارها را در پی خواهد داشت.