خاورمیانه بازهم روی خط آتش

او گفت تماس از طریق کاردار سفارت آمریکا در بغداد هماهنگ شده بود و در آن رئیس ستاد ارتش، معاون فرمانده عملیات مشترک و مدیر اطلاعات نظامی عراق نیز حضور داشتند.

عباسی توضیح داد که آمریکایی‌ها در این تماس از «عملیات نظامی قریب‌الوقوع در منطقه» خبر داده و هشدار داده‌که گروه‌های عراقی نباید در این عملیات دخالت کنند.

به گفته او، تماس حدود ۱۱ تا ۱۲ دقیقه طول کشیده و شامل بحث درباره همکاری پهپادی، یادداشت تفاهم امنیتی و تحویل بالگردهای بل به عراق بوده و اما بخش پایانی تماس چیزی بود که سیاستمداران عراقی را شوکه کرد. هگست تماس را با این جمله به پایان رسانده بود: «این آخرین اخطار شماست».

هشداری که در فضای انتخاباتی متشنج عراق، بیش از آن که نظامی به نظر برسد، رنگ‌وبوی سیاسی داشت. به گفته تحلیلگران عراقی، پیام آمریکا در دو سطح معنا دارد؛ از یک‌سو هشدار به حشدالشعبی و گروه‌های نزدیک به ایران برای پرهیز از اقدام تلافی‌جویانه در برابر هرگونه عملیات آتی واشنگتن در سوریه یا مرزهای عراق و از سوی دیگر پیامی به خود دولت محمد شیاع السودانی که حمایت واشنگتن، مشروط به کنترل نیروهای مسلح غیردولتی است.

بحث نیروهای «نیابتی» و پاسخ تهران

اما با بالا گرفتن تنش‌ها، یک مفهوم دوباره در صدر ادبیات سیاسی غرب و رسانه‌های بین‌المللی قرار گرفت «نیروهای نیابتی ایران».

عبارتی که در واشنگتن به یک کلیدواژه برای توصیف شبکه‌ای از گروه‌های مسلح در لبنان، سوریه، عراق و یمن تبدیل شده اما تهران این مفهوم را اساساً رد می‌کند. چنان‌که رهبر انقلاب نیز در سخنانی به صراحت گفتند: «جمهوری اسلامی نیروی نیابتی ندارد. یمن می‌جنگد چون با ایمان است؛ حزب‌الله می‌جنگد چون قدرت ایمانی او را به میدان می‌کشاند؛ حماس و جهاد می‌جنگند چون عقیده‌شان آن‌ها را وادار می‌کند. اینها نیابت از ما ندارند. ما اگر روزی بخواهیم اقدام کنیم، احتیاجی به نیروی نیابتی نداریم.»

این جمله، پاسخی مستقیم به ادعاهای تکراری غرب درباره «شبکه نیابتی ایران» بود. تهران تاکید دارد که محور مقاومت، مجموعه‌ای از جنبش‌های بومی و مردمی است که در چارچوب «مقاومت در برابر اشغالگری و سلطه» عمل می‌کنند. چنان‌که یک دیپلمات سابق عراقی در گفت‌وگو با الشرق‌الاوسط گفته: «مشکل اینجاست که آمریکا همه گروه‌های شیعی مسلح را زیر عنوان نیابت از ایران می‌بیند، در حالی که برخی از آن‌ها صرفاً ملی‌گرا هستند و از نفوذ تهران نیز گلایه دارند».

اما در لحظه‌ای که منطقه در آستانه درگیری تازه‌ای قرار دارد، تفکیک این گروه‌ها برای واشنگتن اهمیت چندانی ندارد. تهدید «آخرین اخطار» هگست، در واقع، چتر وسیعی از هشدارهاست که از کتائب حزب‌الله تا النجباء را دربرمی‌گیرد.

آیا جنگ جدیدی در راه است؟

از سوی دیگر رسانه‌های اسرائیلی همزمان با هشدار آمریکا به بغداد، گزارش‌هایی منتشر کردند که نشان از آماده‌سازی نظامی گسترده داشت. ارتش اسرائیل و موساد، به‌گفته منابع نظامی، برای مقابله با «حملات احتمالی از سوی گروه‌های شبه‌نظامی حامی ایران در خاک عراق» آماده می‌شوند.

در این گزارش‌ها، از سفر اخیر اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، به عراق نیز یاد شده و گفته می‌شود او در روزهای گذشته با رهبران حشدالشعبی دیدار کرده تا درباره هماهنگی‌های میدانی گفت‌وگو کند. منابع اسرائیلی مدعی‌اند گروه‌هایی مانند کتائب حزب‌الله و عصائب اهل‌الحق، «در حال آماده‌سازی برای حملات پهپادی یا زمینی» علیه اهداف اسرائیلی هستند.

اما آیا واقعاً احتمال حمله از خاک عراق به اسرائیل وجود دارد؟ برخی کارشناسان این گمانه را بعید نمی‌دانند، اما معتقدند هشدار واشنگتن بیش از آن که درباره وقوع جنگی تازه باشد، با هدف بازدارندگی صادر شده است. 

«مخالد هازم»، کارشناس امنیتی عراقی، به الشرق‌الاوسط گفته: «ترتیبات نظامی در منطقه در حال انجام است، اما هدف آن بیشتر ایجاد موازنه و بازدارندگی است. واشنگتن می‌خواهد پیام دهد که اگر عملیات علیه نیروهایش در سوریه یا اردن تکرار شود، پاسخ مستقیم خواهد بود».

با این حال، هم‌زمانی هشدار آمریکا با اظهارات تهدیدآمیز مقامات اسرائیلی و انتشار شایعات رسانه‌ای، چشم‌انداز هفته‌های آینده را تیره‌تر از همیشه کرده است.

توسعه ایرانی