" خطر هجوم بانکی در ایران"

وقتی بانک‌مرکزی بلافاصله نیاز نقدینگی بانکها را تامین میکند در ایران اصولا پدیده bank run اتفاق نمی افتد.  در اینجا  در نظر دارم توجه مخاطبین را به این نکته خطرناک متوجه سازم که در گفته‌های بعضی از صاحب نظران در مورد سرنوشت بانک آینده مستتر بود و آن ریسک سپرده گذاری در بانکهای خصوصی در مقابل عدم وجود هر نوع ریسک در بانکهای دولتی، میباشد.

این پیامها به نوعی القا میکتد که بانک مرکزی باید طوری رفتار میکرد که مردم به خاطر جلوگیری از خطر از دست دادن سپرده‌های خود اصولا فقط در بانکهای دولتی سپرده گذاری کنند. چنین رویکردی و بی دقتی در این زمینه اتفاقا میتواند منجر به bank run آنهم از نوع وحشتناک آن به سوی بانکهای خصوصی شود. مثلا کافی بود بانک‌مرکزی اعلام میکرد که سپرده گذاران بانک‌آینده فقط تا سقف مصوب مستحق دریافت مطالبات خود هستتد ، دراینصورت بلافاصله سپرده گذاران بانکهایی چون سرمایه ، ایران زمین ، دی ، ملل و... باهجوم به شعب این بانکها در خواست دریافت سپرده‌های خود را میکردند و عملا bank run واقعی اتفاق می‌افتاد و چه بسا به فروپاشی اقتصاد شکننده ایران منجر میگردید. سوال اینجاست که چرا بانکهای دولنی ورشکسته نمیشوند و پاسخ آنست که به این دلیل که دولت بهر حال ناچارا زیان این بانک ها را از جیب ملت میپردازد بنابراین آثار سوء مدیریت و حتی رانت و فساد در این بانکها بر منابع عمومی هیچ تفاوتی با بانکهای خصوصی ندارد.   به نظر من یک بانک مرکزی مستقل و مقتدر لازم است همان مقررات و نظارت را که در مورد بانکهای خصوصی اعمال میکند در مورد بانکهای دولتی وخصولتی نیز یکار بندد تا اصولا با هر نوع ناترازی از همان ابتدای پیدایش به شیوه‌ای موثر مقابله گردد. طبق اظهارات جناب دکتر مظاهری طی دوسال در دولت آقای رییسی با حضور همین رییس کل بانک مرکزی و همین ریاست قوه قضاییه ، بانک مرکزی مبلغی در حدود ۲۰۰ همت به بانک آینده پرداخت کرده است ، سوال اینست که چه اتفاقی امروز افتاده که در سال ۱۴۰۱ نیفتاده بود ، چه معجزه‌ای قرار بود اتفاق بیافتد که مانع آن شد تا سران قوا و بانک‌مرکزی  تصمیمی که اکنون برای بانک‌آینده گرفتند ، در آن تاریخ نگیرند. اگر فرض کنیم رقم اعلامی درست باشد حدودا میتوان زیان این سه سال تاخیر به اقنصاد کشور را محاسبه کرد. ( شاید بیشتر از ۳۰۰ همت).فکر میکنم تا اینجای مطلب بتوان نتیجه گرفت که این پرداختها در ۳ ساله اخیر به بانک آینده تمهیدات نقدینگی تلقی نمیشود.   و اما ببینیم این رفتار بانک‌مرکزی و مجموعه حکومت در این چند سال را میتوان تمهیدات نجات مالی bail out محسوب نمود؟ بزرگترین bail out تاریخ در سال ۲۰۰۸ توسط دولت وکنگره آمریکا در پی بحران بزرگ اتفاق افتاد ،طبق این برنامه که تحت عنوان Troubled asset relief program( TARP) اجرایی شد و طبق آن دولت آمریکا ۷۰۰ میلیارد دلار به آن اختصاص داد ، کل زیانی که به مردم آمریکا برای این نجات بزرگ تحمیل شد حدود ۳۱ میلیارد دلار است. از مبلغ ۷۰۰ میلیارد دلار فوق مبلغی که برای نجات مالی حدود ۷۰۰ بانک آمریکا در نظر گرفته شد چیزی حدود ۲۴۰ میلیارد آن به سیستم بانکی و عمدتا به ۵ بانک بزرک آمریکا( بانک‌آو آمریکا ، سیتی گروپ، ولس فارگو ، چی پی مورگان چیس و بیمه AIG) اختصاص یافت. نکته جالب توجه اینست که از نظر دولت آمریکا بانکهای انتخاب شده قابل نجات بودند و میتوان گفت too big to fail در درجه اول اهمیت برای این انتخاب نبود. دلیل این امر آنستکه بانکها و موسسات مالی مانند لمان برادرز و واشنگتن میچوال و.... علیرغم عظمت و تاثیر بالا، بدلیل اینکه غیر قابل نجات تشخیص داده شده بودند ، در فرایند ورشکستگی قرار داده شدند و سپرده گذاران آن‌ها فقط از fidic حداکثر تا ۲۵۰ هزار دلار ( رقم جبران در زمان نجات مالی بطور استثنایی و موقت از ۱۰۰ هزلر دلار به ۲۵۰ هزار دلار افزایش یافته بود) دریافت کردند و سهامدارانشان چیزی نصیبشان نشد. نکته جالب ابنجاست که دولت آمریکا در ازاء پرداخت این مبالغ به بانکهای مشمول عموما در این بانکها بعنوان شریک، سهامدار ممتاز شد و کل پرداخنی خود وسود متعلقه را تا سنت آخر از این بانکها دریافت کرد. بخشی از این ۷۰۰ میلیارد دلار هم برای نجات صنایع بزرگ از جمله جنرال موتورز مصروف گردید که همانند بانکها همراه با سود به خزانه دولت بازگشت داده شد.   البته در این میان از قدرت دانش اقتصادی تصمیم گیرندگان نباید بسادگی گذشت که در آن سالها علیرقم تزریق مبلغ ۷۰۰ میلیارد دلار پول پر قدرت ، تورم در آمریکا رشدی پیدا نکرد. حال مقایسه کنیم رفتار دولت و بانک‌مرکزی ایران با بانکها و موسسات مالی ورشکسته متعددو تحمیلی که از این بابت به سفره مردم شده و خواهد شد ، با اقدامات دولت و بانک‌مرکزی آمریکا در مقابله بابحران بزرگ ، آیا به نظر شما عملکرد دولت و بانک مرکزی ایران در مقابل بانک آینده و ده‌ها موسسه مالی بزرگ و کوچک ورشکسته دیگر هیچ تشابهی با " "تمهیدات نقدینگی" یا " نجات مالی "دارد؟

صفحه تلگرامی غلامرضا سلامی -کارشناس ارشد مالی