تغییر نظم جهانی از قدرت نظامی به قدرت شبکه‌ای
...
ساعت ۲۴ - دیاکو حسینی، معاون مطالعات اقتصادی و آینده‌پژوهی اتاق بازرگانی تهران که در نشست تخصصی «جهان در حال تغییر و موقعیت ایران» در حاشیه نمایشگاه کیش اینوکس ۲۰۲۵ حضور یافته بود، به این نکته اشاره کرد که جهان در مرحله گذار از نظم تک‌قطبی بوده و واقعیت‌های نظم جدید، قواعد متفاوتی را می‌طلبد.
در نشست تخصصی «جهان در حال تغییر و موقعیت ایران» که در حاشیه نمایشگاه کیش اینوکس ۲۰۲۵ برگزار شد، جمعی از صاحب‌نظران و مسئولان از جمله محمدجواد ظریف، وزیر سابق امور خارجه، محمود واعظی، وزیر سابق ارتباطات، حجت الله صیدی، رئیس سازمان بورس و دیاکو حسینی ، معاون مطالعات اقتصادی و آینده پژوهی اتاق تهران به بررسی ابعاد تحول نظم جهانی، نقش فناوری در تغییر موازنه قدرت و جایگاه ایران در این شرایط پرداختند.
در این نشست، محمدجواد ظریف، وزیر اسبق امور خارجه، با اشاره به تحولات سریع در حوزه اقتصاد و فناوری گفت: تحولات دهه‌های اخیر، جهان را از حالت تک‌قطبی خارج کرده و ما اکنون در دنیای پساقطبی زندگی می‌کنیم.
او افزود: در حوزه امنیتی و نظامی نیز با ورود هوش مصنوعی، دولت‌ها بخشی از ابزارهای سنتی قدرت را از دست داده‌اند. من از افول آمریکا سخن نمی‌گویم، بلکه از تحولاتی صحبت می‌کنم که نظم جهانی را دگرگون کرده است.
ظریف با بیان اینکه «دولت‌ها دیگر کنترل کامل بر منابع قدرت ندارند»گفت: در دنیای امروز، تکنولوژی در حال جایگزینی پول به‌عنوان ابزار قدرت است و مسیرهای ارتباطی از منابع طبیعی اهمیت بیشتری یافته‌اند. ما در دنیایی شبکه‌ای زندگی می‌کنیم؛ جهانی که هم فرصت و هم مخاطره در خود دارد.
او گذشته گرایی را یکی از خطاهای تحلیلی در کشور عنوان کرد و گفت:انتظار حمایت بدون قید و شرط از کشورهایی چون چین و روسیه ناشی از همین ذهنیت است.
او درباره نقش فناوری در نظم جدید جهانی افزود: در لایه اقتصادی هنوز کنش‌گران متعددی حضور دارند، اما در حوزه تکنولوژی دولت‌ها کنترل خود را از دست داده‌اند. حتی آمریکا نیز هنوز نتوانسته کنترل بنگاه‌های بزرگ هوش مصنوعی و فناوری را در دست گیرد.
ظریف با اشاره به تغییر الگوی بازی قدرت در نظام بین‌الملل گفت: در گذشته ابزار کنش‌گری ابتدا نظامی و سپس اقتصادی بود، اما امروز شبکه‌ها تعیین‌کننده‌اند. اگر کشوری به ویروس تحریم آلوده باشد، در شبکه جهانی قدرت نمی‌تواند کنش‌گری کند.
او تاکید کرد: برای حضور موثر در نظم جدید، باید سیاست‌های قوی ضدتحریم طراحی کنیم تا بتوانیم در شبکه جهانی تعامل و تاثیرگذاری موثر داشته باشیم.
ضرورت بازتعریف نقش نهادهای تنظیم گر مالی
در ادامه، حجت الله صیدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، با اشاره به تحولات پرشتاب بازارهای مالی و فناوری گفت: مفاهیم سنتی پول و بازار دیگر پاسخ‌گوی واقعیت‌های امروز نیست. نسل جدید، رمزارزها را نه‌فقط ابزار مبادله، بلکه ذاتا دارای ارزش می‌داند و این نگاه، پارادایم مالی آینده را شکل خواهد داد.
او سه محور تحول در بازارهای مالی آینده را «بی‌زمانی و بی‌مکانی بازارها»، «تغییر مفهوم ارزش و سود» و «تحول در جریان اطلاعات» عنوان کرد و افزود: در جهانی که بازارها بدون مرز و به‌صورت ۲۴ ساعته فعال‌اند، لازم است نقش نهادهای ناظر و تنظیم‌گر بازتعریف شود.
سیاست خارجی ایران، رویکرد اقتصادی ندارد
در بخش دیگری از این نشست، دیاکو حسینی، معاون مطالعات اقتصادی و آینده‌پژوهی اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به اینکه نظم جهانی در حال گذار است، گفت: این گذار هنوز کامل نشده و متاسفانه ما در ایران همچنان با ذهنیت قرن بیستم تصمیم‌گیری می‌کنیم، در حالی که جهان امروز به قواعد تازه‌ای نیاز دارد.
او افزود: در ایران گاه تصور می‌شود قدرت‌گیری آسیا و به‌ویژه چین به‌صورت خودکار به نفع کشور ما خواهد بود، اما باید مراقب ترافیک منافع کشورها در پیرامون ایران باشیم و سیاست‌گذاری خود را بر پایه تحلیل دقیق‌تری از منافع ملی تنظیم کنیم.
حسینی در ادامه تحول ماهیت قدرت در نظام بین‌الملل را تشریح کرد و گفت: پس از فروپاشی شوروی، قدرت از عرصه نظامی به مقاومت فرهنگی و از سال ۲۰۰۸ به حوزه اقتصاد منتقل شد. امروز داور نهایی رقابت‌های جهانی، اقتصاد است؛ اما سیاست خارجی ایران هنوز رویکرد اقتصادی منسجمی ندارد.
تداوم دیپلماسی فعال برای حفظ ثبات کشور
در بخش پایانی این نشست،محمود واعظی، وزیر اسبق ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز با اشاره به تحولات منطقه‌ای گفت: با توجه به سیاست‌های توسعه‌محور کشورهای منطقه، در شرایط کنونی احتمال بروز جنگ پایین است. کشورهای اروپایی نیز تمایلی به افزایش تنش در خاورمیانه ندارند، چرا که بی‌ثباتی منافع آنان را تهدید می‌کند.
واعظی افزود:در وضعیت فعلی که نه جنگ و نه صلح حاکم است، اگر خواهان تغییر این وضعیت و حرکت به‌سوی صلح هستیم، باید با دیپلماسی فعال مانع بهانه‌جویی‌ها شویم و روابط منطقه‌ای را گسترش دهیم.
وی تاکید کرد: افزایش رضایت عمومی، تقویت قدرت دفاعی و تداوم دیپلماسی فعال از الزامات کاهش احتمال درگیری و حفظ ثبات کشور است.