تهران زیر آوار موتورسیکلت ها

این مهم باعث شده تا پژوهش ایرنا در پرونده‌ای با عنوان «تهران ۱۴۰۴» تصویری جامع از مشکلات زیست‌محیطی، مدیریت شهری، مسکن و بافت فرسوده، چالش‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و پتانسیل‌های تهران را مورد بررسی قرار دهد. «متهم اصلی قطع درختان تهران کیست؟»، «پایتختی که رنج را به حاشیه صادر می‌کند» و «شهری که عابرانش باید شانس بیاورند» گزارش‌هایی است که در ارتباط با این پرونده منتشر شده است. گزارش پیش‌رو روایتی میدانی از غلبه موتورسیکلت‌ها بر فضای شهری تهران است.

عبور از میان موتورهای بی‌قانون

برای دیدن تهرانِ قدیم به همراه یکی از دوستان، بیرون رفتیم؛ برای تماشای بناهای تاریخی مرکز شهر، برای قدم‌زدن و برای مکث. اما خیلی زود فهمیدیم آنچه امروز بیش از هر چیز بر چهره شهر سایه‌انداخته نه ساختمان‌ها و نه آدم‌ها بلکه موتورسیکلت‌هایی است که از خیابان تا پیاده‌رو، از چهارراه تا کافه، همه‌جا حضور دارند؛ بی‌وقفه، بی‌قانون و گاه بی‌توجه به جان دیگران.

از محدوده خیابان امام خمینی شروع کردیم؛ جایی که هنوز نشانه‌هایی از تهران قدیم و آن بافت شهری دوست داشتنی را در خود نگه داشته است؛ همان تهرانی که معتقد بودیم بخشی از هویت ما هنوز در آن زیست می‌کند اما پیش از آن‌که فرصت تماشای معماری‌ها فراهم شود، تعداد موتورسیکلت‌ها جلب توجه کرد. در هر مسیر، در هر تقاطع، در هر توقف کوتاه پشت چراغ قرمز، چندین موتور از میان خودروها عبور می‌کردند؛ بعضی آرام، بعضی با سرعت، بعضی از خلاف جهت.

بی پرده بگویم سرسام‌آور بود. تصمیم گرفتیم کمی بنشینیم؛ در کافه‌ای آشنا، کافه نادری. به این امید که باز هم توانسته باشیم دست در دست تاریخ بگذاریم، به امید چند دقیقه آرامش. اما حتی آن‌جا هم، صدای موتور و رفت‌وآمد بی‌وقفه‌شان قطع نشد.

وقتی دوباره به خیابان برگشتیم، پیاده‌رو دیگر پیاده‌رو نبود؛ پر از موتورسیکلت‌هایی که پارک شده بودند و عابران را مجبور می‌کردند از لبه خیابان عبور کنند. در یکی از همین لحظه‌ها، یک موتور با سرعت از پیاده‌رو عبور کرد و فقط چند سانتی‌متر فاصله داشت تا برخوردی جدی رخ دهد. راننده حتی نگاه هم نکرد؛ انگار عبور عابر، بخشی از محاسباتش نبود. تجربه‌ای که نه استثناست و نه عجیب؛ بلکه واقعیتی روزمره در تهران امروز است.

اعداد چه می‌گویند؟ تهران، پایتخت موتورسیکلت‌ها

در سال‌های اخیر موتورسیکلت به یکی از پرکاربردترین وسایل نقلیه در پایتخت تبدیل شده است؛ به‌طوری که آمار رسمی پلیس راهور تهران بزرگ نشان می‌دهد روزانه حدود ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار موتورسیکلت در سطح شهر تهران تردد دارند، رقمی که بخش قابل توجهی از ترافیک شهری را به خود اختصاص می‌دهد و باعث پیچیدگی بیشتر کنترل ترافیک می‌شود.

موتورسیکلت‌ها تهران را می‌بلعند

بر اساس برآوردها، تعداد موتورسیکلت‌های پلاک ‌شده در تهران از حدود ۲.۶ میلیون دستگاه در سال ۱۴۰۰ فراتر رفته و به حدود ۳.۲ میلیون دستگاه نزدیک شده است. این افزایش نسبت به سال‌های گذشته نشان‌دهنده رشد چشمگیر استفاده از این وسیله نقلیه در میان شهروندان است.

موتورسیکلت‌ها سهم بزرگی از حوادث رانندگی در تهران دارند

این آمارها در حالی منتشر می‌شود که موتورسیکلت‌ها سهم بزرگی از حوادث رانندگی در تهران دارند؛ به‌طوری که گزارش‌ها حاکی است در هفت ماه ابتدایی سال ۱۴۰۴، حدود ۴۸ درصد از افراد فوت ‌شده در تصادفات رانندگی در پایتخت موتورسیکلت‌سواران بودند، در حالی که ۱۴ درصد از فوت‌شدگان مربوط به سرنشینان خودرو و ۳۸ درصد عابران پیاده بوده‌اند. موضوعی که زنگ خطری جدی برای ایمنی شهری به‌حساب می‌آید.

این روند بلندمدت در آمارهای دیگر مشهود است؛ مثلاً داده‌های رسمی پیشین نشان داده‌اند که موتورسیکلت‌سواران در چند سال گذشته بیش از یک‌سوم تا حدود نیمی از تصادفات فوتی در تهران را به خود اختصاص داده‌اند و در برخی دوره‌ها آمارها سهم موتورسواران از مرگ‌های ناشی از تصادفات را ۴۶ درصد یا حتی ۵۷ درصد گزارش کرده‌اند.

موتورسیکلت: ابزار معیشت یا عامل آشوب ترافیکی تهران؟

واقعیت این است که موتورسیکلت در تهران فقط یک وسیله نقلیه نیست؛ برای بسیاری از شهروندان ابزار اصلی کار و معیشت است. از پیک‌های موتوری و فروشندگان آنلاین گرفته تا کارگران و کارمندان. بنابراین موتورسیکلت نه تنها راهی سریع و نسبتاً ارزان برای اشتغال است بلکه برای عبور از ترافیک سنگین شهر هم چاره فراهم می‌کند.

موتورسیکلت‌ها تهران را می‌بلعند

اما همین سرعت و چابکی وقتی با ضعف نظارت و فرهنگ رانندگی پایین ترکیب می‌شود، به یک مسئله شهری بدل می‌شود. عبور از خطوط ویژه، حرکت خلاف جهت، ورود به پیاده‌رو و بی‌توجهی به چراغ قرمز بخشی از رفتارهایی است که شهروندان هر روز با آن مواجه‌اند.

در عمل، این حجم عظیم موتورسیکلت‌ها نه‌تنها بخشی از سیستم حمل‌ونقل شهری را شکل داده‌اند، بلکه به یکی از مهم‌ترین عوامل بی‌نظمی ترافیکی تبدیل شده‌اند؛ عاملی که مدیریت آن، سال‌هاست محل مناقشه میان پلیس، شهرداری و سیاست‌گذاران شهری است.

موتورسیکلت‌ها، آلودگی هوای تهران را سنگین می‌کنند

طبق گزارش‌های رسمی، وسایل نقلیه موتوری مسئول بخش بزرگی از آلودگی هوای تهران هستند، به‌طوری که آمارها نشان می‌دهد خودروها و موتورسیکلت‌ها تا حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد آلاینده‌های هوای تهران را تولید می‌کنند که سهم موتورسیکلت‌ها نیز بخشی قابل توجه از این رقم است.

موتورهای فرسوده و پرمصرف به‌ویژه موتورهای کاربراتوری که سوخت را ناقص می‌سوزانند از منابع اصلی انتشار ذرات معلق و گازهای آلاینده در شهر به حساب می‌آیند. بر اساس آخرین داده‌های موتورسیکلت‌ها بیش از ۳۴ درصد از آلودگی هوای شهری را به خود نسبت داده‌اند؛ رقمی که مسئولان شهری آن را نگران‌کننده می‌دانند و بر لزوم حرکت به‌سوی حمل‌ونقل پاک، از جمله استفاده از موتورسیکلت‌های برقی تاکید می‌کنند.

در همین ارتباط چندین سال پیش مدیر شرکت انرژی موتور گفت که دوچرخه‌های برقی علاوه بر جنبه ورزشی به کاهش آلودگی کمک می‌کنند و موتورسیکلت‌های برقی نیز با کنترل سرعت، امنیت بیشتری برای سفرهای شهری فراهم می‌کنند.