مواد غذایی موثر در پوسیدگی دندان و جلوگیری از آن

پوسیدگی دندان یکی از رایج ترین بیماری های عفونی است و بر اساس گزارشات ارائه شده ۵ برابر رایج تر از بیماری آسم است.
بررسی پوسیدگی دندان ها نشان می دهد که بچه هایی که والدین آنها حداقل تا لیسانس تحصیل کرده اند، کمتر از بچه هایی که والدین آنها کمتر از لیسانس هستند به پوسیدگی دندان ها مبتلا هستند.
ایجاد پوسیدگی به عواملی چون ترکیبات مینا و عاج دندان، محل قرارگیری دندان ها، ترکیبات و میزان ترشح بزاق و وجود شیارها و حفرات در تاج دندان بستگی دارد.
بزاق های آلکالوئیدی اثر پیشگیرانه دارند. به همان میزان که بزاق اسیدی موجب افزایش خطر پوسیدگی می شود، روش زندگی نیز در این پدیده موثر است. باکتری ها عامل اساسی در ایجاد پوسیدگی هستند.
کربوهیدرات ها ماده ی ایده آل برای باکتری های مولد پوسیدگی دندان هستند و فرآورده های اسیدی ناشی از آنها موجب کاهش PH بزاق به پایین تر از ۵/۵ می شود که زمینه مناسب را برای تولید پوسیدگی فراهم می کند.
● پوسیدگی ریشه ی دندان
فاکتور اولیه در ایجاد پوسیدگی ریشه، عقب نشینی لثه است که اغلب ناشی از بیماری لثه است که در این حالت ریشه های عریان بسیار مستعد پوسیدگی هستند. فاکتورهای دیگری که با افزایش شیوع این پوسیدگی ارتباط دارد، میزان سن، فقدان فلوراید موجود در آب، بهداشت ضعیف دهان و خوردن مکرر مواد غذایی حاوی کربوهیدرات است.
درمان پوسیدگی ریشه شامل ترمیم دندان و مشاوره تغذیه است. پوسیدگی ریشه یک بیماری عفونی دندان است که در بالغین مسن تر بیشتر مشاهده می شود، زیرا این گروه از افراد دندان های طبیعی خود را در مدت بیشتری نگه داشته اند.
● عوامل تغذیه ای موثر بر پوسیدگی دندان
عوامل تغذیه ای موثر بر پوسیدگی دندان عبارتند از : دفعات مصرف مواد کربوهیدراتی یا قندی، نوع تغذیه، دفعات غذا خوردن، ترکیبات مواد غذایی و آشامیدنی، مدت زمان تماس دندان با مواد غذایی و آشامیدنی.
● مواد غذایی مولد پوسیدگی
کربوهیدرات ها ماده ی ایده آل برای باکتری های مولد پوسیدگی دندان هستند و فرآورده های اسیدی ناشی از آنها موجب کاهش PH بزاق به پایین تر از ۵/۵ می شود که زمینه مناسب را برای تولید پوسیدگی فراهم می کند.
مواد قندی در چهار گروه از شش گروه مواد غذایی موجود هستند: ۱- حبوبات ۲- میوه ها ۳ - فرآورده های لبنی ۴- مواد قندی.
با وجود اینکه بعضی سبزیجات نیز مواد قندی دارند، ولی گزارشی مبنی بر پوسیدگی زایی آنها ارائه نشده است. موادی چون نشاسته موجب کاهش PH بزاق به کمتر از ۵/۵ می شود. بیسکوییت، چیپس، نان و انواع میوه ها (تازه، خشک و کمپوت) و همچنین آب میوه ها نیز پوسیدگی زا هستند.
تمایز بین مواد مولد پوسیدگی دندان، متوقف کننده پوسیدگی و ضد پوسیدگی بسیار مهم است.
نتایج مطالعات نشان داده است که میزان اسیدی که از تخمیر مواد غذایی توسط باکتری های دهان ایجاد می شود به مقدار قند موجود در آن ماده بستگی دارد. پوسیدگی زایی همچنین تحت تاثیر عوامل دیگری مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده های مصرف غذا، ترکیبات مواد غذایی مورد استفاده، میزان تشکیل پلاک میکروبی و میزان استعداد ژنتیکی فرد است.
● مواد غذایی متوقف کننده ی پوسیدگی
یا آن دسته که توسط میکروب های پلاک دندان، قابل مصرف نیستند، PH بزاق را به پایین تر از ۵/۵ کاهش نمی دهند.این مواد شامل پروتئین هایی چون تخم مرغ، ماهی، گوشت، بعضی سبزیجات و آدامس های بدون قند هستند.
قندهای مصنوعی از قبیل ساخارین، سیکلامات ها و آسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضی از شواهد دال بر این است که قندهای مصنوعی به علت اینکه مواد مورد نیاز را در اختیار باکتری های مولد پوسیدگی قرار نمی دهند، متوقف کننده ی پوسیدگی هستند.
● مواد غذایی ضد پوسیدگی
، موادی هستند که هنگام استفاده از آنها جذب غذاهای اسیدزا توسط باکتری ها مختل می شود. الکل های پنج قندی جزء این دسته محسوب می شوند، زیرا توسط آمیلاز بزاق تجزیه نمی شوند. مکانیسم عمل این گروه از مواد شامل فعالیت های ضدمیکروبی علیه باکتری های مولد پوسیدگی است. از جمله ی این مواد می توان آدامس های بدون قند حاوی گزیلیتول را نام برد.
تاثیر آدامس در کاهش پوسیدگی از طریق ترشح بزاق است که منجر به افزایش فعالیت خنثی سازی بزاق و در پی آن افزایش زدودن کربوهیدرات ها از سطح دندان می شود.
آدامس های بدون قند از طریق افزایش ترشح بزاق در کاهش پوسیدگی موثر هستند.توصیه می شود پس از غذا های حاضری یا وعده های غذایی از آدامس بدون قند استفاده کنید تا احتمال پوسیدگی را کاهش دهد. در عین حال امکان معدنی شدن مجدد بخش های تخریب شده دندان نیز افزایش می یابد.
آدامس های بدون قند حاوی گزیلیتول هستند.
در واقع مکانیسم ضد پوسیدگی گزیلیتول موجود در آدامس، جایگزین شدن آن به جای قند است. همچنین تعداد باکتری های مولد پوسیدگی را کاهش می دهد. استرپتوکوک موتان(باکتری مولد پوسیدگی) قادر به متابولیزه کردن گزیلیتول نیست.