مقایسه بین آگاهی از ایدز و نوع جرم در نوجوانان بزهکار

● مقدمه
ایدز که مدت زیادی از گسترش آن نمی‌‌گذرد ، برخلاف سایر بیماریهای همه‌گیر تاریخ بشری بسیار سریع و در تمام عرصه‌های زندگی وارد شده و در اکثر حوزه‌های نظری مورد بحث قرار گرفته است. ایدز یا نشانگان اکتسابی نقص در سیستم دفاعی بدن (AIDS) که در آفریقا بیماری لاغر کننده و در فرانسه سیدا (SIDA) نامیده می‌شود ،‌از سرعت رو به رشد بالایی در میان مجرمین و بزهکاران برخوردار بوده است. (کاپلان و سادوک ۱۹۹۸) محیط ‌های بسته و پرجمعیتی مثل زندانها که رعایت قواعد اخلاقی را در میان بزهکاران به حداقل می‌رساند احتمال بروز و ابتلاء به این اختلال خطرناک را تشدید می‌نماید. پژوهشهای زیادی نیز در عین حال همبستگی منفی بالایی (r:۰.۶۴) بین سطوح آگاهی از یک بیماری و اختلال و جمعیت انسانی یک منطقه نشان داده‌اند. (ماسن ۲۰۰۱ و DSMIVR) اصولاً طرحواره‌ آناتومی انسانی در مقابله با محرکهای محیطی منفی حالتی واکنشی و گریزاننده دارد. پس می‌بایستی با ایجاد طرحواره‌های ذهنی از یک اختلال و راههای بروز و البته به آن کاهش شیوع آن بیماری باشیم.
این بررسی معتقد است برخی از جرایم از یک محیط طبیعی و بستر زمینه‌ساز و مساعد برای ابتلا به بیماری ایدز برخوردار است. جرایمی مانند مواد مخدر و اعتیاد و جرایم منکراتی و منافی عفت با کاهش نقش منع‌کنندگی اهرم‌های اخلاقی-محیطی پیش‌گیراننده از بسترهای طبیعی و پرخطر این اختلال هستند. (کاپلان و سادوک ۱۳۷۵) این پژوهش سطوح این آگاهی را درجرایم مختلف سنجیده تا نسبت به درجه‌بندی و اعطای مقیاس عددی و رتبه‌ای برای آنها اقدام گردد.
● طرح مسأله و بیان اهداف
هر چه شناخت و آگاهی افراد جامعه انسانی از یک محرک محیطی منفی در سطح بهینه‌ای بالاتر می‌رود؛ میزان اجتناب از آن بیماری بالاتر رفته و از بسترهای طبیعی بروز آن دوری می‌گزینند. (نظریه اسکینر و رفتارگرایان) اهمیت این آگاهی و سطوح آن در میان مجرمین با عناوین مجرمانه متفاوت ضروری و متباین خواهد بود. مسأله مهم عدم شناخت درجه این آگاهی در مجرمین نوجوان کانون اصلاح و تربیت اهواز نسبت به بیماری ایدز است. در این بررسی هدف مهم توصیف و کشف این سطح از آگاهی در میان آنها و ارزیابی دیدگاه نظری رفتارگرایان و سرآمد آن نظریه اسکینر مبنی بر اجتناب افراد از محرکهای محیطی آزاردهنده و منفی است. درک این مهم و کسب این هدف با انجام نگرش‌سنجی از نوجوانان بزهکار با آزمون محقق ساخته سنجش میزان آگاهی از ایدز در نوجوانان بزهکار(AATI) حاصل گردیده است.
● چارچوب نظری و دیدگاههای مرتبط
رفتارگرایان با دیدی مکانیکی به ارگانیسم بدن در چارچوب یک ساخت تک سویه محرک- پاسخ به بررسی و مطالعه رفتار بشر می‌پردازند. سرآمد رفتارگرایان جدید، اسکینر معتقد است وجود یک محرک منفی در محیط، رفتاری منع کننده و اجتناب‌آمیز‌ از ارگانیسم انسانی را در پی دارد. (هیلگارد ۱۳۸۲). آگاهی از خطرات و راههای بروز و ابتلا به اختلال ایدز در زندانیان به ویژه مجرمین مواد مخدر و منکراتی منافی عفت بایستی راهکاری در تقلیل این بیماری در بین آنها باشد. اما پژوهشهای فراوانی شیوع گسترده این بیماری را در زندانیان نشان داده است. (ایدز در زندانیان روسیه با شاخص ۴/۰ ، ۲۰۰۲ و کاپلان ۱۳۷۵ ) در مکاتب خرد جامعه‌شناسی نظریه بلاو نیز بر نقش بازدارندگی محرک منفی در اجتناب از پدیده‌های عینی تأکید دارد. (ریتزر ۱۹۹۲) آگاهی از اثرات ناگوار و مرگبار بیماری ایدز می‌بایستی طبق این نظریات راهی درجهت منع و کاهش این اختلال در زندانیان باشد. این بررسی در جهت کسب سطح آگاهی حاضر در زندانیان نوجوانان می‌باشد.
● سؤالات و فرضیات پژوهشی
پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به سؤالات پیش روست:
زندانیان بزهکار بر طبق شاخصه آماری آزمون سنجش آگاهی از بیماری ایدز در چه درجه‌ای از شناخت قرار دارند؟
چه تمایزی در سطوح این پیش‌آگهی بین مجرمان نوجوان از لحاظ جرایم ارتکابی وجود دارد؟
چه تمایزی در سطوح این پیش‌آگهی بین مجرمان نوجوان از لحاظ سطح سواد رسمی وجود دارد؟
چه تمایزی در سطوح این پیش‌آگهی بین مجرمان نوجوان با توجه به شاخص سنی وجود دارد؟
این بررسی دارای چهار فرضیه اصلی می‌باشد:
آگاهی از اثرات و راههای ابتلا به بیماری ایدز در مجرمان منکراتی و مواد مخدر بیشتر از سایر مجرمان است .
با افزایش سن میزان آگاهی مجرمان افزایش می‌یابد.
با افزایش سواد میزان آگاهی مجرمان رشد یافته و به عنوان یک متغیر پیشگیرانه عمل می‌نماید.
میزان آگاهی بزهکاران نوجوان دختر از طرق ابتلا به ایدز بیشتر پسران بزهکار است.
● جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری پژوهش :‌این پژوهش به بررسی آگاهی از طرق ابتلاء به اختلال اکتسابی نقص سیستم دفاعی بدن یا ایدز در بین بزهکاران نوجوانان پسر و دختر حاضر در کانونهای اصلاح و تربیت دختران و پسران اهواز می‌پردازد. از طریق تکنیک‌ نمونه‌گیری تصادفی بر مبنای کارت عکسهای مددجویان پسر به جمع‌آوری ۵۰ نمونه آماری از بزهکاران پسر اقدام شد و به دلیل قلت جمعیت کیفری کانون اصلاح و تربیت دختران نمونه ۱۰۰% آنها انتخاب، لذا جامعه و نمونه آماری در بزهکاران دختر و نوجوان یکسان می‌باشد.
● ابزار جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های آماری
برای سنجش و تعیین سطوح آگاهی مددجویان دختر و پسر از بیماری ایدز و راههای ابتلا به آن آزمون نگرش‌سنج با ۲۰ گونه در طیف لیکرت طراحی که ماده‌های آزمون در مورد آگاهی و شناخت اولیه و خطرزایی و شیوع بیماری ایدز شروع و در پایان به طرق انتقال و سرویس بیماری و راهکارهای پیشگیری و مبارزه با آن ختم می‌شود.
پاسخنامه در چهار سطح از شناخت زیاد، شناخت کم، بی‌اطلاع و کاملاً بی‌اطلاع تقسیم شده که با توجه به سطح نمره اکتسابی آزمودنی‌ها نمره‌ای حد فاصل ۸۰-۲۰ را تشکیل می‌دهد. کسب نمره پایین به معنای کمترین سطح آگاهی بیماری ایدز و راههای انتقال آن و نمره بالا به منزله شناخت زیاد از این اختلال است. اعتباریابی آزمون با آزمون آلفای کرونباخ ۷۱/۰ و میزان روایی و پایایی آزمون به شیوه تنصیف و تعیین حدود تشابهات و تمایزات با کمک آماره در حد ۶۷/۰Ф: و مطلوب برای مقیاسهای اسمی رتبه‌ای حاصل شد . آزمون آماری فرضیات از طریق آمارة F صورت گرفت.
● تحلیل داده‌ها و نتایج
آمار توصیفی
بیشترین درصد جرایم را در نوجوانان پسر سرقت، تحصیل مال مسروقه موارد مرتبط و مشابه تشکیل می‌دهد که خطرپذیری کمتری در مقایسه با جرایمی مثل روابط نامشروع و منکراتی و اعتیاد در ابتلاء به ویروس HIV دارد. اما طبق جدول بالا با رشد سنی نوجوانان پسر شاهد گسترش حجم درصدی جرایم خطرپذیر یعنی اعتیاد و اعمال منافی عفت بوده که توجیه آن می‌تواند بروز پدیدة طبیعی بلوغ جنسی-زیستی و یا گسترش سطح آگاهی مددجویان نوجوان پسر از شیوه‌های استعمال مواد مخدر باشد. این امر لزوم سرمایه‌‌گذاری آموزش و گسترش حوزه آگاه‌سازی بر حسب رشد سنی آنها را برای اموزشگران بهداشت و درمان گوشزد می‌نماید.
بیشترین جرایم را نیز در این نوجوانان سرقت تشکیل می‌دهد که از یک جامعه طبیعی بزهکار بدست می‌آید . درصد اعتیاد به مواد مخدر و جرایم مرتبط با آن در نوجوانان دختر کمتر از پسران است و روندی مشخص را نشان می‌دهد .
اما نکته مهم حجم درصدی جرایم منکراتی و روابط نامشروع بخاطر جنس خاص آنها است. این جرایم از درصد خطرپذیری بالای برای ابتلا به ویروس HIV برخوردار است که می‌بایستی مورد توجه قرار گرفته و از سوی آموزشگران مبارزه با ایدز و متولیان مربوطه برنامه‌ریزی خاصی و جداگانه‌ای برای این دسته از بزهکاران صورت پذیرد. به ویژه که در آتی با درصد بالای تشکیل خانواده و ضریب رشد یافته تولیدمثل و ارتباط نامشروع یا غیر آن حاصل از تجربه زودهنگام ارتباط جنسی ، ریسک انتقال این بیماری به نوزادان خود را به صورت تصاعدی بالا می‌برد. این امر بایستی مورد توجه خاص قرار گیرد.
در جدول بالا نقش تعدیل گرانه و منع کننده سواد و آموزش را در کنترل بزهکاری و جرایم در دختران بزهکار مشاهده و این نقش را نسبت به بزهکاران پسر تعدیل‌کننده تر می‌بینیم . ملاحظه می‌شود که متغیر تعدیل گرانه سواد با یک واسطه اهمیت زیادی در آگاهی بخش و هدایت و تنظیم شیوع نامناسب بیماری ایدز در بزهکاران دختر و نوجوانان بزهکار به طور کلی دارد.
طبق نتایج حاصل از اجرای آزمون سطح آگاهی مددجویان نوجوان از بیماری ایدز متوجه اطلاعات جالب توجه وقابل بررسی شده‌ایم . درصد بسیار بالایی از مددجویان از بیماری ایدز آگاهی کمی و شناخت ضعیفی داشتند به ویژه که در مورد طرق انتقال این بیماری هر چند با افزایش سن با مصاحبه‌های صورت گرفته ، سطح شناخت‌شان علمی‌تر و واقعی‌تر می‌‌گردد ولی پیشداوریهای غلط و باورهای غیرعلمی در مورد بیماری و راههای انتقال آن با وجود اعتقاد فراوان به خطرناک بودن آن بسیار زیادتر بود. به طور مثال در مصاحبه‌های تشخیصی به ویژه با دختران بزهکار اعتقاد داشتند بوسیدن و در آغوش گرفتن ، استفاده از پوشاک فرد بیمار، و نوشیدن یا غذا خوردن از ظرف غذا از راههای مهم انتقال بیماری عنوان کرده‌اند. ملاحظه می‌شود سطح آگاهی موجود نیز در حد غیر بهینه و نامناسبی غیرعلمی است که لزوم تغییر نگرش در این عقاید غلط محرز است.
در مجموع طبق جدول ۱-۳ بدست می‌آید که جرایم خطرپذیری مثل اعتیاد و منکراتی‌ها و مجرمین با ریسک بالای آن سطح آگاهی کمتر و متوسط پایین دارند. این نتیجه یک زنگ خطر برای متولیان بهداشت و درمان در مبارزه با اختلال ایدز در زندانیان است که می‌بایستی مورد توجه فراوان قرار گیرد.
● آمار استنباطی و آزمون فرضیه‌های پژوهشی
با توجه به اسمی-رتبه‌ای بودن مقیاس سطح آگاهی نوجوانان از بیماری ایدز در پرسشنامه محقق ساخته ، لذا در تحلیل و استنباط آماری نتایج و تحلیل آزمون فرضیات پژوهش از آمارة F استفاده شد.
▪ فرضیه اول: مبنی بر وجود تفاوت معنادار بین سطح آگاهی از بیماری ایدز در مجرمان مواد مخدر و منکراتی با جرایم سرقت و شرارت بود، که با ۹۵/۰&#۹۴۵; : و درجه آزادی برابر با (d f : n۱+n۲-۲= ۴۸ ) و خی دو برابر با ۹/۴۲ : Х ۲ اطمینان رشد . بدین معنا که از لحاظ درجه شناخت و آگاهی از بیماری ایدز بین بزهکاران از لحاظ جرم تفاوت معناداری ملاحظه نشد.
▪ فرضیه دوم: با افزایش سن میزان آگاهی مجرمان از اختلال ایدز گسترش می‌یابد. این فرضیه با خی دو برابر با ۵/۲۴ تأیید گردید. تأیید فرضیه حاضر طبق داده‌های توصیفی جدول ۱-۱ پذیرش این فرضیه محرز بود.
▪ فرضیه سوم: با رشد سواد در مددجویان نوجوانان آگاهی علمی از بیماری ایدز رشد می‌یابد. این فرضیه با خی دو برابر با ۷/۲۵ تأیید شد. طبق جدول ۱-۳ با سوادان بزهکار دختر و پسر حجم بیشتری را در سطح میانه و بالای نمرات آزمون تشکیل می‌دهند.
▪ فرضیه چهارم: با خی دو برابر با ۶/۳۰ تأیید گردید. بر این مبنا که سطح آگاهی دختران بزهکار از بیماری ایدز و طرق ابتلا به آن بیشتر از پسرانِ مجرمِ نمونة آماری می‌باشد.
● بحث و نتیجه‌گیری
ایدز مهمترین بلایی است که تاکنون بشر با آن مواجه شده و درمان قطعی ندارد و در عین مشکل بودن درمان آن ، پیشگیری از آن خیلی ساده است . در این مطلب با بررسی نگرش مجرمین زندانی دختر و پسر کانون اصلاح و تربیت معلوم شد؛ آگاهی دختران نسبت به پسران در موارد زیر و راههای ابتلا به آن بیشتر بود که نکته‌ای نوید دهنده می‌باشد. با افزایش سن آگاهی از مشکل بیشتر بود که نشان دهنده ظرفیت آموزش‌پذیر جامعه مورد نظر می‌باشد. سواد نیز یک متغیر پیش بین و مداخله‌‌گر مثبت بود به این معنی که با افزایش سواد میزان آگاهی بالاتر می‌رفت .
جرائم مورد بررسی شامل مواد مخدر سرقت، شرارت و اعمال منافی عفت بوده که از این میان و با توجه به ریسک‌پذیری بیشتر، معتادین و منکراتی‌ها است این گروه نسبت به سایر گروه‌ها کمتر بود ولی این تفاوت به لحاظ آماری معنی‌دار نبوده؛ این امر با تصورات رایج درباره آگاهی بیشتر این گروهها از ایدز ناهماهنگ است و این نکته را گوشزد می‌کند که در این زمینه باید به سرعت دست به کار شد.
نکته مهم‌تر وجود باورهای غلط و انحرافی بین جمعیت هدف می‌باشد. مثلاً در مصاحبه با دختران اظهار داشتند بوسیدن، در آغوش گرفتن ، هم‌سفره‌گی و استفاده ازلباسهای افراد بیمار از جمله راههای انتقال ایدز است. این باورهای نادرست به نوعی باعث تشویق افراد مبتلا به ایدز برای پنهان کردن مشکل می‌شود تا انگشت‌نما و مطرود نشوند. امری که زمینه‌ساز گسترش هر چه بیشتر ایدز می‌شود. براساس تحقیق حاضر مشکل بیسوادان بیشتر است که باید با استفاده از روشهای تصویری و کلامی به زبان ساده و عامه فهم مشکل را بیان نمود. در مجموع نتایج این پژوهش برای مراکز مبارزه و پیشگیری از گسترش و شیوع بیماری ایدز در وزارت بهداشت و درمان و سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی و همچنین سازمان بهزیستی کشور در امر نگهداری نوجوانان خاص و فراری مفید واقع می‌گردد

منابع و مأخذ
ابراهیمی، محمدرضا و همکاران (۱۳۸۰) ایدز سایه وحشت ، چاپ اول، نشر مرکز مطالعات زندانهای قزوین.
اتکینسون و همکاران (۱۳۸۲) زمینه رشد روانشناسی هیلگارد، ترجمه محمدنقی براهنی و همکاران، جلدهای اول و دوم، چاپ بیست و یکم، نشر شد، تهران
انجمن روانپزشکی آمریکا (۱۳۸۱) راهنمای تشخیص اختلالهای روانی DSMIVR چاپ چهارم، نشر سخن
پاشاشریفی، حسن و همکاران (۱۳۸۰) روشهای آماری در علوم رفتاری ، چاپ دهم ، نشر سخن، تهران
سازمان جهانی بهداشت (۱۹۹۳) آموزش مهارتهای مشاوره بهداشت باروری و جنسی نوجوانان ، گزارش ژنو ۱۹۹۳، ترجمه عباس باقری یزدی و همکاران، نشر وزارت بهداشت و درمان، تهران
کاپلان و سادوک (۱۳۸۲) خلاصه روانپزشکی و علوم رفتاری، جلد اول و دوم ، چاپ دوم، نشر شهر آب، تهران
ماسن، پل هنری، و همکاران (۱۳۸۲) رشد و شخصیت کودک، ترجمه مهشید یاسایی، چاپ دوازدهم، نشر رشد، تهران
- عبدالرحیم اسدالهی، کارشناس ارشد جامعه شناسی دانشگاه تهران، assadollahi۱۹۷۸@yahoo.comThis email address is being protected from spam bots, you need Javascript enabled to view it
- فرشته براتوند، کارشناس و پژوهشگر آسیب شناسی اجتماعی دانشگاه اهواز، setarea_sohail@yahoo. com

منبع : جامعه‌شناسی ایران