پویا ناظران اقتصاد دان جوان ایرانی تحلیل کرد
بودجه 1397 و مالیات آستان قدس رضوی
ساعت24-ارقام جداول بودجه به «میلیون ریال» نوشته میشوند. در لایحه بودجه امسال جلوی پنج ردیف درآمدی عدد 1( یک)ثبت شده بودکه معادل یعنی یک میلیون ریالاست. در لایحه بودجه سال آینده ، تعداد ۱ردیف هایی که جلوی آنها عدد 1 (یک)ثبت شده است به ۱۷ تامورد رسیده است.
یکیاز جاهایی که عدد1 دربرابر آن دیده می شود مربوط به میزان مالیات آستان قدس است. . پشت و پس این عد د های «۱»ها چیست؟ مرکز پژوهشهای مجلس در مورد ۱ های بودجه داوری کرده و نوشته است :«عدد ۱ یعنی اینکه نمیدانیم، یا مطمئن نیستیم چه قدر، یا اینکه عددی در ذهن داریم اما نمیخواهیم بنویسیم ... به این ترتیب سقف منابع درآمدی بودجه کاملا مغشوش است. این تکنیک جالب در بودجهنویسی که اختصاص به ایران دارد، از چندین سال پیش در بودجه تعبیه شده و امسال به اوج خود رسیده است. ( ماخذ : بررسی لایحه بودجه به زبان ساده، صفحه 48). توجه داشته باشیم هیچ کدام از ما درآمد قطعی سال آیندهاش را رو نمی داند ولی تخمین خوبی داریم. دولت هم همینطوراست. یعنی ردیفهای درآمدی سال آینده همه تخمین هستند. ندانستن یا مطمئن نبودن، دلایل خوبی برای عدم انعکاس تخمین نیست. کمااینکه دولت در مورد بقیه ردیفهای درآمدی هم مطمئن نیست، ولی تخمینش رو منعکس میکند. تجربه نشان داده است درجریان اجرای بودجه بعضی درآمدها بیشتر و برخی کمتر محقق می شوند .به این ترتیب ردیف درآمدی بودجه ۹۸ از محل مالیات آستان قدس رضوی معادل یک میلیارد یعنی صد هزار تومان است.( ماخذ ( https://t.me/Economics_and_Finance/678) احتمالا فکر می کنید این حالت خوبی نیست که آستان قدس در تامین هزینههای اداره جامعه مشارکت نمیکند. دراین نوشته میخواهم توضیح بدهم داستانهایی که پشت اون عدد «۱» میلیون ریال نهفته فجیعتر از چیزی است که تصور می شود. تقریبا همه کشورها در سند بودجه یک ردیف دارند که کسری بودجه را قید میکند. یکی دیگر از ویژگیهای اختصاصی بودجه نویسی ایران این است که درسند لایحه یا سند بودجه کسری ندارد اما گزارش ها نشان می دهد درعمل بودجه عموما کسری آورده. است ولی اما وجود کسری در سند بودجه انکار میشود. . انکار کسری بودجه منعکس کننده خاماندیشی و ناپختگی سازوکار بودجهنویسی کشوراست. حالا برگردیم به مورد درآمد مالیاتی آستان قدس. اگر از سازمان برنامه بپرسید پارسال که تخمین ۳۰ میلیارد تومانی داشتید، چرا امسال تخمین ندارید، میگویند تخمین داریم نمیخواهیم بنویسیم!سازمان برنامه میگوید اگه تخمینمان از مالیات آستان قدس را بنویسیم، ولی مالیات محقق بیشتر شود به بهانه ارقام بودجه، مبلغ بیشتر را نمیدهندبنابراین به جای تخمین مینویسیم «۱». اما به دو دلیل، این عذر سازمان برنامه موجه نیست.دلیل اول این است که آستان قدس تنها نهادی است که که برای خودش یک ردیف مالیاتی دارد ، در حالیکه مالیاتش میتواند با بقیه نهادهای حاکمیتی ادغام و در یک ردیف کلی منعکس شود. این روش تخمین سازمان برنامه از مالیات هر نهاد آن را غیر قابل تفکیک می کند. .بنابر این یک ردیف مالیاتی داریم به نام «مالیات نهادها و بنیادهای انقلاب اسلامی». میشد اما یک ردیف کلیتر تحت عنوان «مالیات نهادها، بنیادهای انقلاب اسلامی، و آستانهای مقدسه» تعریف کرد و این مشکل را موثرتر حل کرد.دلیل دوم این است که عرفاً و قانوناً عدد ۱ معنی تخمین نداشتن نمیده. ۱ یعنی یک. بودجه یک سند قانونی است. هر گزاره قانونی، دارای بار حقوقی است و رعایت این بار حقوقی گزارهها، برای حفظ نظم مدنی جامعه لازم است. . در کشوری که عدد «۱» در اسناد حقوقیآن کشور معنی یک ندهد، سنگ روی سنگ بند نخواهد شد. اینکه سازمان برنامه می گوید در بودجه «۱» معنی «یک» نمیده نادیده گرفتن و بیشتر به نظر می رسد به شوخی کشیدن نظم حقوقی جامعه است . این اتفاق با توجه به سه گواه ادعاییزیر بیمبناست:
یکم ، نظام حقوقی ایران اینقدر سامان دارد که در آن عدد ۱ معنی عدد یک را بدهد.
دوم، «نبود تخمین» به اضافه «نبود تخمین» مساوی ۲ نیست. در حالیکه در بودجه این «۱ها» با بقیه اعداد جمع میشن. یعنی هفده تا عدد1 که در ردیفهای درآمدی اومده، با هم جمع شدن و ۱۷ میلیون ریال از ۴۸۰ هزار میلیارد تومان درآمد بودجه را تشکیل می دهند.. اگه «۱» سمبلی برای تخمین نداشتن بود، نباید با بقیه اعداد جمع میشد.
سوم، در هیچ جای لایحه بودجه قید نشده است که «۱» به معنی تخمین نداشتنه، بلکه این صرفا ادعاییست که شفاها بین کارشناسان رواج داردو برای آن هیچ استناد مکتوبی دیده نمی شود. این در حالی است که عموم اسناد قانونی در ابتدا مادهای برای تعریف کلید واژههای آن قانون دارند. متن لایحه بودجه تعریف خاصی برای «۱» قید نکرده است که بشود از از چنین ادعایی دفاع کرد.میزان آشفتگی ذهنی که در طراحی جداول بودجه دیده شود و نمونه ای از آن را توضیح دادم ترسناک است. از آنجا که در نظام حقوقی ایران ۱ یعنی یک، موقع مالیات دادن آستان میگوید تعهد من همان ۱ هست، و هر کس میگوید عدد دیگری است به دادگاه بیاید از قاضی بپرسیم. لذا همین ۱ بهانه ای میشود که این نهاد بیشتر از صدهزار تومن مالیات ندهد. البته اگه از کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس بپرسیم شما چرا اجازه میدهید مجلس مالیات آستان قدس را«۱» تصویب کند ، میگویند چه اهمیتی دارد ؛ مالیات آستان که "جمعی-خرجی" است. حالا باید بدانیم مالیات «جمعی-خرجی» یعنی چه؟ مالیات جمعی – خرجی یعنی سازمان امور مالیاتی مالیات بنگاههای اقتصادی آستان قدس را «جمع» میکند ، و سپس خزانه آن پول را به حساب خود آستان قدس واریز میکند تا آستان قدس «خرج» کند. یعنی این درآمد مالیاتی، چه صدهزار تومان باد چه سی میلیارد تومان، در نهایت باری از هزینههای دولت بر نمیدارد. به این میگویند مالیات "جمعی-خرجی" برخی می گویند مگر آستان قدس یک نهاد خیریه نیست، مگه در بقیه دنیا نهادهای خیریه ازپرداخت مالیات معاف نیستند؟ چرا توقع داریم آستان مالیات بدهد؟ واقعیت این است که در بقیه دنیا، معافیت از مالیات دو شرط و هر شرط هم ساز وکار خود را دارد. شرط اول این است که همه هزینهها صرف امور خیریه شود و هیچ منافع شخصی بیش از حقوق متعارف، برای افراد فعال در آن موسسه نداشته باشه. سازوکار اطمینان از تحقق این شرط، الزام به انتشار صورتهای مالیی است. . در همه دنیا نهادهای خیریه موظف به انتشار عمومی صورتهای مالیخود هستند، همانطور که شرکتهای سهامی عام هم موظف به انتشار عمومی صورتهای مالیشون هستند. (صورتهای مالی بنیاد خیریه گیتس رو می تونید اینجا کنید:https://www.gatesfoundation.org/Who-We-Are/General-Information/Financialsو صورتهای مالی بنیاد خیریه راکفلرنیز در اینجا
https://www.rockefellerfoundation.org/about-us/governance-reports/ و
صورتهای مالی بنیاد خیریه کلینتون نیز
https://www.clintonfoundation.org/about/annual-financial-reports اینجا هستند.
شرط دوم عدم مداخله در امور سیاسی است و منطق این شرط ساده است. میگویند موسسهای که نمیخواهد در تامین هزینههای اداره جامعه مشارکت کند ، در تصمیمگیریها هم نباید مداخله کند. سازوکار احراز این شرط این است که هیچ یک از کارمندان یک بنیاد خیریه مجاز به نامزد شدن در انتخابات نیستند. همینطور، به سفر فرستادن نمایندگان مجلس، وزرا، و سایر سیاسیون، یا حتی هدیه دادن به آنها، ممنوع است. علاوه بر آن بنیاد خیریه مجاز به لابی برای تصویب قانون در مجلس، یا شورای شهر، یا هر نهاد عمومی دیگه نیست.آستان قدس شرط اول رو احراز میکنه یا شرط دوم را؟ ... دقیقا نکته مطلب همینجاست.اگه این انتقاد رابه آستان ببریم، میگویند ما براساس یک حکم مالیات رو «جمعی-خرجی» پرداخت میکنیم. اما این اصلا جواب سوال نیست. جوری وانمود میکنند انگار درحکم آمده است که آستان از شفافیت مالی برخوردار نباشد.
جمع بندی
۱- هیچ ردیف درآمدی بودجه مطمئن نیست. همش تخمین است و به همین دلیل انکار کسری بودجه خاماندیشانهست.
۲- استفاده از «۱» به عنوان سمبل مطمئن نبودن، یا تخمین نداشتن، به مضحکه کشیدن نظم حقوقی جامعهست.
۳- در کشوری که «۱» معنی «یک» نده سنگ رو سنگ بند نمیشود.
۴- اگه قراراست موسسه خیریهای در تامین هزینههای اداره مملکت مشارکت نکند ، اولا باید عملکردش شفاف باشد و ثانیا نباید در تصمیمگیریهای سیاسی مداخله کند
تعدیل و تصحیح شده توسط ساعت 24 به نقل از صفحه تلگرامی پویا ناظران
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.