بررسی همگرایی استراتژیک ایران و عراق در گفت و گو با دکتر یحیی فوزی

عراق نمی تواند ایران وعربستان را آشتی دهد

dir="RTL">ساعت 24 - در ماه های اخیر روابط ایران و عراق وارد مرحله استراتژیک‌ تری شده است. سفر رییس جمهوری ایران به بغداد و دیدار با آیت الله سیستانی مرجع عالیقدر شیعیان نشان از گرمی روابط دو کشور و عزم برای تقویت مراودات اقتصادی و سیاسی دارد. این سفر بلافاصله با پاسخ مثبت طرف عراقی مواجه شد و عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق در ایام پس از تعطیلات نوروزی به تهران سفر کرد. سفر نخست وزیر عراق به تهران این پیام را در سطح منطقه و جهان داشت که عراق نگاهی استراتژیک به ایران دارد و حاضر به ائتلاف منطقه‌ای با آمریکا و عربستان علیه ایران نیست. از دید دولت عراق، ایران ضامن ثبات و صلح در منطقه پر منازعه خاورمیانه است و باید از ظرفیت‌های منطقه‌ای این کشور برای ثبات بخشی به منطقه خشونت زده خاورمیانه کمک گرفت. نامه اتاق بازرگانی نشریه وابسته به اتاق بازرگانی ایران در گفت و گو با دکتر یحیی فوزی استاد دانشگاه وعضو هیات علمی گروه روابط بین الملل پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی درباره گرم ترشدن روابط ایران و عراق و تاثیر آن بر امنیت منطقه‌ای خاورمیانه گفت وگ کرده است که بخش هایی از این مصاحبه را می خوانیم:

*****

در شرایطی که ایالات متحدۀ آمریکا، عراق را برای کاهش روابط با ایران و قطع روابط اقتصادی با این کشور تحت فشار قرار داده است، حضور نخست وزیر عراق، به فاصلۀ کوتاهی بعد از سفر رئیس جمهوری ایران، بر این واقعیت تاکید دارد که ارادۀ سیاسی لازم در مسئولین دو کشور برای گسترش روابط وجود دارد، که این شرایط را باید قدر دانست و از آن بیشترین بهره برداری را برای مصالح دو کشور همسایه انجام داد. روابط اقتصادی ایران و عراق درحال گسترش است وپیش بینی می‌شود در آینده نزدیک به حدود 20 میلیارد دلار برسد. بازار عراق درسال‌های اخیر به‌عنوان بازاری مهم و استراتژیک برای بخش‌خصوصی و بخش دولتی ایران مطرح بوده است، به طوریکه عراق جزو ۵ مقصد اول صادراتی ایران در کشورهای منطقه است. محصولات صادراتی ایران به عراق کالاهای مختلفی همچون محصولات کشاورزی، محصولات لبنی، مواد پلاستیکی، پوست ،چرم، منسوجات، محصولات شیمیایی و پتروشیمی، محصولات معدنی و خدمات فنی و مهندسی را در بر می‌گیرد .عوامل مختلفی در تقویت تجارت دوکشور نقش دارند که در این ارتباط می توان از اراده سیاسی دولت‌ها در دو کشور ، ایجاد زیرساخت‌های لازم همچون راه آهن ایران ، عراق وسوریه ، رفع موانع گمرکی ،توجه به استاندارد بودن وارتقاء کیفی کالاهای صادراتی و سیاست‌ تعرفه‌ای اشاره کرد.درمورد ظرفیت‌های جدید نیز باید گفت که لازم است تلاش کرد باتوجه به نیازهای جدید در بازار عراق و تدوین استراتژی صادراتی، این روند تجاری را تقویت شود. در این رابطه در کنار صدور کالاهایی که از تکنولوژی و ارزش افزوده کمی برخوردار هستند و می‌تواند بتدریج در داخل عراق تولید و تقویت شود وباعث گردد تا ایران در میان‌مدت و بلندمدت برخی از بازارهای خود درعراق را از دست بدهد، باید از یکسو به شناسائی نیازهای دائمی‌تر در بازار عراق توجه کرد و نیازهائی که به‌دلیل رقابتی بودن قیمت و کیفیت، عملا رقیبی برای ایران وجود نداشته باشد را شناسائی کرد. علاوه بر تجارت کالاهای عمدتا مصرفی،ظرفیت‌های مختلف دیگری همچون صدور خدمات فنی و مهندسی ، خدمات علمی وپزشکی ، گردشگری زیارتی ،فرهنگی ودرمانی باید مورد توجه قرار بگیرد. همچنین باید همکاری‌های استراتژیک بین ایران و عراق در تعریف و اجرای پروژه‌های کلان در زمینه‌های مختلف را گسترش داد تا این همکاری‌ها عمیقی تر شود و کمتر تحت تاثیر تحولات سیاسی دوکشور قرار گیرد.

سیاست صادراتی فعال

ایران با سیاست‌های زیاده خواهانۀ دولت آمریکا، در شرایطی قرار گرفته است که راهی به جز تقویت اقتصاد خود در داخل و همکاری با همسایگان ندارد. تعداد همسایگان ایران و تنوع آنها، ظرفیت مناسبی برای غلبه بر مشکلات از طریق یک دیپلماسی فعال اقتصادی با همسایگان است و اکنون ما نیازمند یک سیاست صادراتی فعال و یک مدیریت قوی داخلی برای تقویت زیرساخت‌های لازم برای تجارت با همسایگان هستیم. این زیرساخت‌ها ابعاد مختلف حقوقی، تعرفه‌ای، کنترل کیفی، ترابری، فرهنگ‌سازی، تبلیغاتی و سیاسی را در بر دارد که نیازمند یک مدیریت یکپارچه و منسجم است. در واقع تجارت با همسایگان فرصتی است که می‌تواند تهدیدات موجود و تهدید کاهش ارزش پول ملی در مقابل دلار را به یک فرصت استثنائی تبدیل کند و منجر به رشد تولید داخلی، اشتغال‌زایی، افزایش درآمد ملی، غلبه بر مشکلات و اصلاح ساختار اقتصادی گردد که باید از آن استفاده کرد. اصولاً استفاده از تهدیدات و تبدیل آن به فرصت‌ها در راستای مصالح ملی، هنر سیاستمداران و مدیران دولتی و توسعه‌گرا است که امید است این اتفاق در کشور ما با استفاده از ظرفیت موجود در بین همسایگان، ازجمله ارتباط با عراق ایجاد شود. اکنون کشور عراق به دلیل طول مرزها، بازار پرجمعیت، فرهنگ و مذهب مشترک، ضعف تولیدات داخلی و نیاز گسترده به واردات و همسویی مقامات سیاسی آن با جمهوری اسلامی ایران، امکان مناسبی را برای عبور از این مرحلۀ بحرانی و تبدیل تهدیدها به فرصت را فراهم آورده است؛ که باید با مدیریت قوی و برنامه‌ریزی دراز مدت برای رفع موانع و تسهیل صادرات از این فرصت استفاده کرد و برمشکلات تحریم کشور غلبه کرد.

عراق به دنبال میانجی‌گری

دولت عراق ظرفیت‌هایی را برای میانجیگری دارد اما عوامل تاثیرگذار روابط ایران و عربستان از حد دو ملت فراتر رفته است و در واقع عربستان اکنون در چارچوب سیاست‌های کلان آمریکا در منطقه ایفای نقش می کند و ائتلافی کاملاً آشکار بین عربستان، اسرائیل و آمریکا در راستای تحقق نظم جدیدی در خاورمیانه دیده می‌شود. این وضعیت را در سیاست‌های منطقه‌ای عربستان، ازجمله در موضوع یمن، مداخله در کشورهای مختلف ، مانند کشورهای حاشیۀ خلیج فارس و حتی دخالت برای تغییر نظام‌های سیاسی در منطقه که آخرین آن را در سودان ولیبی و... می‌توان دید، قابل مشاهده است. لذا باید گفت حل مشکلات ایران و عربستان اکنون فراتر از مصلت خواهی ملی دوجانبه است و در چارچوب مناسبات و راهبردهای کلان آمریکا – اسرائیل در منطقه تعریف شده است و به نظر نمی‌رسد در شرایط فعلی با حسن نیت دولت عراق قابل حل باشد. هر چند اقدامات عراق می‌تواند حداقل به شفافیت بیشتر درخواست‌های دو طرف کمک کند و زمینه را برای اقدام در شرایط مناسب‌تر هموار کند.