ســرنوشت ۵ رئیس مجلس؛ از حــصر تا قهــر!

ساعت 24-ساعت 24-اصولگرایان خود را پیروز انتخابات مجلس یازدهم می‌دانند و از هم اکنون حتی محمدباقر قالیباف را نشسته بر کرسی ریاست به تصویر می‌کشند در حالی که هنوز چند ماه به انتخابات مجلس باقی است. در همین راستا حجت‌الاسلام مصباحی مقدم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته‌است:‌ «نمی‌توانم پیش‌بینی کنم که قالیباف رئیس یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی می‌شود» در طی 10 دوره مجلس، 5 نفر بر کرسی ریاست تکیه زدند که شامل آیت‌ا... هاشمی، حجت‌الاسلام کروبی، حجت‌الاسلام ناطق نوری، حدادعادل و علی لاریجانی است. نکته قابل تامل درسرنوشت این 5 رئیس به شرایطی باز می‌گردد که پس از پایان ریاست پارلمان برای آنها رقم خورد که در ادامه به آن پرداخته شده است.

پرنفودترین رئیس مجلس

آیت‌ا... هاشمی از 9 تیر 1359 تا 24 مرداد 1368 رئیس مجالس اول و دوم بود. در مجلس نخست به عنوان عضوی از حزب جمهوری اسلامی و در مجلس دوم عضو جامعه روحانیت مبارز بود. شاید بتوان ادعا کرد ریاست مجلس درهیچ دوره‌ای به اندازه دوران ریاست آیت‌ا... هاشمی سخت نبوده چراکه اداره پارلمان درشرایطی که کشور در جنگ قرار داشت و هر روز یک اتفاق رخ می‌داد، آیت‌ا... هاشمی با تدبیری که داشت توانست در درجه اول میان نمایندگان گروه‌های مختلف تعامل ایجاد کند و پس از آن تصمیمات مهمی در مجلسی به ریاست آیت‌ا... هاشمی اتخاذ و درتاریخ ماندگار شد. مانند تعیین تکلیف گروگان‌های آمریکایی یا رای به عدم کفایت بنی‌صدر و برکناری او و... آیت‌ا... هاشمی پس از پایان مجلس دوم با پارلمان خداحافظی کرد و درانتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد که توانست آرای خوبی برای این جایگاه کسب کند و تا 12مرداد سال 76 رئیس‌جمهور بود. آیت‌ا... هاشمی تا پایان حیاتشان نیروی موثر کشور بودند.

حصر، عاقبت رئیس مجالس سوم و ششم

یک سال پس از تشکیل مجلس سوم بودکه آیت‌ا... هاشمی رئیس‌جمهور شد و در 25مرداد 1368 از 241 رایی که به گلدان ریخته شد، 145 نفر به مهدی کروبی رأی دادند، 92 نفر به علی‌اکبر ناطق نوری و یک نفر هم به قاسم معماری، سه رأی ممتنع و دو نفر هم رأی ندادند. به این ترتیب کروبی نایب‌ رئیس، در جایگاه ریاست مجلس سوم نشست. او یک روز بعد درباره هاشمی گفت: «بیش از 9 سال است که آقای هاشمی مسئولیت و ریاست مجلس را دارد. در این 9 سال باز همه می‌دانیم که ما چه قضایایی، چه حوادثی، چه پستی و بلندی‌هایی و چه نشیب و فرازهایی داشتیم، هم در کل جامعه و هم در خود مجلس. آقای‌هاشمی انصافاً و حقاً توانستند به بهترین وجه مجلس را اداره کنند، مجلس را هدایت کنند و این مسئولیت سنگینی که ریاست مجلس باید داشته باشد حالا غیر از مسئولیت‌های دیگرشان الحمدا... این وظیفه و این مسئولیت را به بهترین وجه ایفا کردند و مورد رضایت همه دوستان بود.» کروبی تا آخر عمر مجلس سوم رئیس ماند و دوره‌های چهارم و پنجم نبود تا درانتخابات مجلس ششم که اصلاح‌طلبان پیروز شدند او بار دیگر رئیس شد و آن دوره‌ها سرشار از فرازوفرود بود. تعداد زیادی از اصلاح‌طلبان برای حضور در انتخابات مجلس هفتم تایید صلاحیت نشدند و بر همین اساس گروهی از نمایندگان مجلس ششم درانتقاد به این شرایط تحصن کردند و استعفا دادند. واکنش کروبی چنین بود: «نمایندگان متحصن در مجلس ششم فکر می‌کردند که در جامعه از این کار آنها استقبال می‌شود ولی مشت گره کرده آنها خالی باز شد و حتی دسته‌ای از نمایندگان مجلس به آنها طعنه و کنایه می‌زدند و می‌گفتند از جمعیتی که در حمایت از شما در خیابان جمع شده به سختی عبور کردیم.» مهدی کروبی پس از مجلس راه ریاست جمهوری را در پیش گرفت و در سال 84 کاندیدا شد که رای لازم را کسب نکرد و بار دیگر در سال 88 درانتخابات شرکت کرد که اتفاقات و حواشی آن سبب شد تاامروز در حصر باشد.

«نه» رئیس چهارم و پنجم به دلواپسان

مجلس چهارم به ریاست حجت‌الاسلام ناطق‌نوری با حاشیه همراه بود. بسیاری از اصلاح‌طلبان از شرکت در انتخابات مجلس چهارم باز مانده بودند و بر همین اساس شاکله این مجلس اصولگرا شد. به نحوی که آیت‌ا... هاشمی در کتاب خاطراتش نوشته است: «انتخابات چهارمین دوره مجلس برای اینجانب بسیار پردردسر شد. براساس تفکر خودم و نیز انتظار بسیاری از نامزدهای خط‌امامی، مایل بودم این انتخابات به صورت کاملا منصفانه برگزار شود و زمینه را هم با انتصاب آقای عبدا... نوری به وزارت کشور فراهم کرده بودم که در عمل، موازنه‌ای بین دو مرکز مؤثر در مدیریت انتخابات، یعنی وزارت کشور و شورای نگهبان باشد؛ ولی بعد از آنکه کار شروع شد، عملا نظر شورای نگهبان در پذیرش و یا ردصلاحیت‌ها، دردسر زیادی برای من به بار آورد.» مشی اصولگرایانه ناطق نوری درآن مجلس هویدا بود و سبب شد جلوسش درمجلس پنجم هم بر کرسی ریاست تمدید شود اما پس از مجلس، آینده دیگری برای شیخ نور رقم خورد. در سال 82 که احمدی‌نژاد شهردار شد برخی چنین مدعی شدند که این سمت به سفارش ناطق نوری به او داده شده یا درانتخابات 88 حمایتش از یکی از کاندیداها سبب شد تا مورد هجمه دلواپسان اصولگرا قرار گیرد که همین رفتارها سبب دور شدن ناطق نوری از فضای قبلی شد به نحوی که حتی در سال 96 از ریاست دفتر بازرسی مقام معظم رهبری هم استعفا داد و ترجیحش این است مرد پشت پرده سیاست باقی بماند.

ضعیف‌ترین رئیس مجلس که بود؟

برخلاف تصور بسیاری افراد مجلس هفتم رای به ریاست غلامعلی حدادعادل داد که البته باید در نظر داشت در آن انتخابات کاندیداهای اصلاح‌طلب رد صلاحیت شده بودند. غلامعلی حداد عادل با حدود نیمی از آرایی که سیدمحمدرضا خاتمی، نفر اول انتخابات تهران در مجلس ششم کسب کرده بود، به عنوان نفر اول حوزه انتخابیه تهران به مجلس راه پیدا کرد و بر کرسی ریاست نشست. او در مجلس هشتم رئیس کمیسیون فرهنگی شد و قصد داشت در مجلس نهم به کرسی ریاست بازگردد که آرای لاریجانی بیش از او بود. حدادعادل در مجلس دهم هم حضور نداشت. او در اندازه روسای قبلی قدرت اداره مجلس را نداشت و بنابراین به اعتقاد بسیاری مجلس هفتم ضعیف‌ترین مجلس بوده است. حدادعادل اکنون تمایلی به آزمودن خود در انتخابات یازدهم مجلس ندارد و ترجیح می‌دهد دور از سیاست و قدرت به فعالیت‌های دیگری بپردازد مانند توجیه اظهارات همسرش مبنی بر ساخت مدرسه برای تحصیل فرزندش!

آینده رئیس 12 ساله مجلس

علی لاریجانی ریاست مجالس هشتم، نهم و دهم را بر عهده داشت که برای حضور در مجلس یازدهم ثبت نام نکرده‌ است. 12 سال ریاست مجالس با حضور نمایندگانی از طیف‌های مختلف چندان ساده نبود اما لاریجانی توانست آن را اجرا کند. در دوران ریاست لاریجانی بیشترین هجمه از سوی دولت و حامیان دولت احمدی‌نژاد به لاریجانی وارد شد مانند روزی که احمدی‌نژاد در جایگاه رئیس جمهور در جلسه استیضاح وزیر کار با پخش نواری ویدئویی جنجال آفرید. او با پخش این نوار برادر لاریجانی، رئیس مجلس را به سوء‌استفاده از قدرت برای فعالیت‌های اقتصادی متهم کرد که ربطی نداشت. از سال 92 لاریجانی از پوسته اصولگرایی خارج شد و به اردوگاه اعتدالگرایی پیوست و با ناطق نوری و روحانی همراه شد. حتی در انتخابات مجلس دهم در لیست امید اصلاح‌طلبان قرار گرفت. برخی آماده شدن لاریجانی برای ریاست جمهوری 1400 را دلیل دور شدن او از مجلس می‌دانند چون اصلاح‌طلبان و اعتدالیون حامی او هستند، هر چند او اخیرا این موضوع را منتفی اعلام کرده ‌است.