نامه اتاق بازرگانی منتشرکرد
پیشبینیهای متاسفانه درست نیلی
ساعت 24 - گاهی میشود که انسان آرزو میکند کاش پیشبینیهای برخی از اندیشمندان آگاه به سیر دگرگونیها نادرست از آب درآید. اما این آرزوها در هر حال امکان ندارد محقق شوند و واقعیتهای سرسخت از خیال و خوشبینیهای غیرکارشناسانه عبور میکند. یکی از افسوسهایی که این روزها از سوی کارشناسان و پیگیران مسائل ایران بهویژه اقتصاد ایران بر زبانها جاری است درباره پیشبینیهای مسعود نیلی اقتصاددان ایرانی است.
روزهای سخت خصوصیها
یکی از پیشبینیهای مسعود نیلی در آن سخنرانی – این سخنرانی در شماره اردیبهشت نامه اتاق بازرگانی درج شده است – این بود که بخش خصوصی ایران در سال 1398 با سختگیریهای بیشتر از سوی دولت و سایر نهادها مواجه خواهد شد. واقعیت این است که این پیشبینی نیلی مطابق با واقعیتهای امروز جامعه ایران است. نهاد دولت برخلاف آنچه بر زبان میآورد و برخلاف وعدههای رئیس دولت دوازدهم این روزها از هر سو بخش خصوصی را تحت فشار قرار داده است. بانک مرکزی به صادرکنندگان فشار میآورد که باید ارز حاصل از صادرات را به طور معجزهآسایی در کمترین مدت و با فرمولی که بانک میگوید و با قیمتی که این نهاد تعریف میکند دراختیارش قرار دهد. وزارت اقتصاد از خصوصیها میخواهد ضمن اینکه نرخهای بالای تورم را متحمل میشوند و رکود فروش آنها را فرا گرفته است مالیات بیشتری دهند. وزارت کار و تعاون از بخش خصوصی میخواهد سطح اشتغال را با همه دشواریها حفظ کند و سازمان تامین اجتماعی دنبال این است که با سرکشی به حسابهای 10 سال پیش حق بیمه بیشتری بگیرد. وزارت صنعت، معدن و تجارت از بخش خصوصی میخواهد کمتر کالا وارد کند و قیمتگذاری دستوری را رعایت کند. در همین وضعیت که مطالبات از بخش خصوصی روند فزایندهای میگیرد شوربختانه نهادهای ساسی نیز دنبال کسب محبوبیت سیاسی و شرایط ویژه انتخاباتی قرار گرفته و هر بد و ناپسندی در اقتصاد ایران نمود دارد را به زمین بخش خصوصی پرتاب میکنند. به نظر میرسد این پیشبینی عالمانه مسعود نیلی از دل بحثهایی بیرون آمد که در درون هیات دولت در جریان بود. در پایان مهرماه امسال و آبان سخت سپری شده به نظر میرسد هنوز شاید تا روزهای بدتر زمان باقی مانده است.
طولانی شدن تحریم
یکی دیگر از پیشبینیهای اقتصاددان ایرانی که سالهایی در منصب مشاور ارشد رئیسجمهور در کابینه حضور داشت این بود که تحریم تازه که از آبان 1397 شروع شده است نسبت به دور قبل تحریمها در اوایل دهه 1390 طولانیتر خواهد شد. با توجه به اینکه اعمال رفتار تحریمی از سوی شرکتهای شریک با ایران حتی از اوایل 1397شروع شده بود با توجه به بستر سیاست خارجی ایران در آستانه ورود به شرایط تخاصمیتر و مجموعه شرایط داخلی، این پیشبینی نیلی نیز درست بوده است. وقتی ریاست سازمان برنامه و بودجه به طور آشکار میگوید قرار است بودجه دو سال 1399 و 1340 یکجا تنظیم شود و با صراحت از صفر شدن میزان درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام در بودجه 1399 سخن میگوید معنایش این است که امیدی ندارد که تحریمهای اقتصادی به این زودی برداشته شود. با توجه به تشدید منازعه میان ایران و ایالات متحده امریکا که از سوی سیاستمداران هر دو کشور بر آن تاکید شده و میشود به نظر نمیرسد اتفاق تازهای در روند مناسبات این دو کشور پدیدار شود. دولت امریکا اعتقاد دارد تحریم اقتصادی کار خودش را کرده و اقتصاد ایران در بدترین موقعیت قرار دارد و از طرف ایرانیها نیز این پیام داده میشود که اقتصاد ایران پایداری نشان داده و نقشههای امریکا برای زمینگیر کردن اقتصاد راه به جایی نبرده است. به این ترتیب فشار حداکثری با تشدید تحریمها و مقاومت حداکثری از سوی ایران با رجوع به محلهای تازه کسب درآمد برای دولت، این حرف نیلی را مقرون به صحت میکند که تحریمها طولانیتر خواهد شد.
کسری بودجه عظیم
مسعود نیلی در سخنرانی بهار 1398 خود در انجمن مدیران صنایع پیشبینی کرد رقم کسری بودجه امسال برخلاف ارقام ارائه شده از سوی مدیران سازمان برنامه و بودجه روند فزاینده دارد و شاید به 150 هزار میلیارد تومان برسد. این در حالی است که دولت رقمهای 76 هزار میلیارد تومان و حتی 100 هزار میلیارد تومان کسری بودجه امسال را قبول کرده است. با توجه به اینکه رئیس بانک مرکزی خواسته یا ناخواسته و در یک فضای هیجانی در اتاق بازرگانی خبر داد رقمی معادل 40 میلیارد دلار از درآمد صادرات نفت خام در سال 1398 نسبت به سال 1397 کاسته شده است که با احتساب هر دلار به طور میانگین برابر با 10 هزار تومان به عدد شگفتانگیز 400 هزار میلیارد تومان میرسیم، به نظر میرسد ارقام کسری بودجه 1398 بسیار فراتر از پیشبینیهای پیشین است. این میزان کسری بودجه پیامدهای خاص خود را در دو مسیر درآمدهای جبرانی از محلهایی غیر از صادرات نفت خام و کاهش هزینههای دولت برای کسب و کار و معیشت و زندگی ایرانیان برجای میگذارد که اتفاقا در پیشبینیهای مسعود نیلی نیز بود. یکی از پیامدهای کسری بودجه این است که دولت هزینههای عمرانی را به طور کامل حذف کند که معنایش کاهش تقاضای کل و در نتیجه رکود بیشتر برای بخشهای فعال در امور زیربنایی است. پیامد دیگر این است که دولت از پرداخت بدهیهای خود به بانکها، پیمانکاران، سازمان تامین اجتماعی و حتی مزد و حقوق کارمندان خود ناتوان شده و هر کدام از این رخدادها تبعات سیاسی – اجتماعی دارد. دولت اما با کاهش هزینههای مرتبط با برخی نهادهای غیرتولیدی و بهویژه نهادهای خاص که کارشان تولید محتوای آموزش – پژوهش دینی است برای خود مخالفان تازه خریداری میکند. این داستان به کاهش هزینههای پژوهشی در دانشگاهها و سایر مراکز پژوهشی منجر شده و در سمت دیگر نیز درآمدهاهیی مثل درآمد حاصل از افزایش قیمت کالاهای دراختیار دولت به فشار بیشتر منجر خواهد شد. افزایش قیمت بنزین یک نمونه از فعالیتهای دولت برای جبران کسری درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام است.
نویسنده - محمد علی توحید – نامه اتاق ایران – آبان 1398
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.