4 توصیه به صنعتگران ایرانی در سخت‌ترین روزها

اقتصاد ایران در بدترین وضعیت

ساعت 24 - شهروندان ایرانی همانند همتاهای خود در 200 کشور دیگر جهان از نیمه زمستان پارسال تا امروز و تا روزیکه ویروس کرونا به بند کشیده نشود یکی از سخت‌ترین دوره‌های تاریخ معاصر را تجربه می‌کنند.

dir="RTL">ویروس مرگبار کرونا علاوه بر اینکه تا آخر خردادماه امسال جان 500 هزار شهروند جهان را گرفته است، خسارتی بزرگ بر کسب و کار و اقتصاد کشورها و جهان وارد کرده است و ده‌ها میلیون شغل و صدها هزار بنگاه کوچک و بزرگ را نابود کرده است. یکی از بدترین و غم‌انگیزترین پیامدهای شوم و ناامیدکننده گسترش ویروس کرونا، افسردگی جهانی است که پس از این در جامعه‌های گوناگون به شکل‌های مختلف خود را نشان خواهد داد. آخرین گمانه‌زنی‌ها از طرف بانک جهانی این است که در سال 2020 اقتصاد جهان 3.5 درصد سقوط رشد را تجربه می‌کند و شمار قابل اعتنایی از کشورها و شرکت‌های بزرگ تاب‌آوری خود را به مرور از دست می‌دهند و در انتخاب جان و نان ناگزیرند نان را انتخاب کرده و کسب و کارهای تعطیل شده را باز کنند.

واقعیت تلخ این است که ویروس کرونا در بدترین وضعیت ایران به سراغ ایرانیان آمد. در شرایطی که دولت ایران در پیش از شیوع ویروس کرونا به دلیل تحریم‌های تشدید شده کسری بودجه‌ای معادل 200 هزار میلیارد تومان داشت و صادرات نفت به حداقل رسیده بود و صادرات سایر کالاها به آرامی به سمت پایین و سرازیری راه می‌یافت، کرونا نیز از راه رسید. نهاد دولت در ایران اکنون به دلیل اینکه سیاست خارجی در شرایط پیچیده‌ای قرار گرفته و با فشارهای شدیدی حتی از ناحیه کشورهای اروپایی مواجه شده است و تحریم‌های فزاینده روزنه‌های تجارت خارجی را مسدود می‌کند در موقعیت عجیبی قرار دارد. کارشناسان و ناظران آگاه باور دارند در ادامه کار دولت و در صورت تداوم این شرایط عجیب احتمال اینکه اقتصاد به بهروزی برسد ناممکن شده است. از سوی دیگر اما کرونا در شرایطی به ایران آمد که شهروندان ایرانی به دلیل تداوم رشد شتابان تورم در سال‌های 1397 و 1398 و نیز تداوم رشد منفی تولید ناخالص داخلی، قدرت خرید خود را دست‌کم تا 40 درصد از دست داده‌اند. ناتوانی دولت و شهروندان ایرانی برای حفظ و صیانت از شغل‌هایی که با سرمایه‌گذاری تاریخی پدیدار شده بودند و صیانت از هزاران بنگاه کوچک و بزرگ راه، را برای عبور از بحران‌ها دشوار کرده است

چه باید کرد؟

می‌توان و می‌شد برخی از دشواری‌های تحمیل شده بر کسب و کار ایرانیان را در سطوح کلان و بر فعالیت بنگاه‌ها و خانواده‌ها ادامه داد که بدون تردید بیشتر صنعتگران ارجمند آن را می‌دانند. از طرف دیگر پاسخ دادن به این پرسش که چه باید کرد نیز در وضعیت فوق‌العاده پیچیده امروز ایران کار آسانی نیست و توصیه و اندرز دادن نیز در این روزها به کار نمی‌آید. اما دست روی دست گذاشت و هیچ کاری نکردن نیز دردی را درمان نمی‌کند و شاید به بیماری روحی - ذهنی بیشتر منجر شود. به نظر می‌رسد صنعتگران ارجمند و اصیل ایران در چنین روزهای سختی باید بر عادت‌های گذشته که در شرایط عادی آنها را انجام می‌دادند را کنار گذاشته و رفتار و گفتارهایی منطق بر سازوکار با روزگار ایران امروز انتخاب کنند. برخی از مسائل و برخی پیشنهادها برای شرایط فعلی را یادآور می‌شوم:

یکم- همبستگی درونی

صنعتگران ایرانی توجه داشته باشند در روزهایی به سر می‌برند که موجودیت و فلسفه وجودی آنها از سوی گروه‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی با تهدید مواجه خواهد شد. بروکرات‌های دولتی در راس مخالفان موجودیت سرمایه‌گذاران و صنعتگران قرار دارند. گروه‌های چپگرایی که این روزها از بدبختی شهروندان جهانی استفاده کرده و با بوق و شیپور و دهل سروصدا می‌کنند که باید سرمایه‌گذاران نقره‌داغ شده و تا می‌شود از آنها مالیات گرفت و نیز گروه‌هایی از طیف‌های سیاسی داخلی در راس مخالفان فلسفه وجودی صنعتگران و کارخانه‌داران قرار دارند. در چنین وضعیتی است که صنعتگران باید در چارچوب قانون و عرف و در کانون‌ها و نهادهای صنفی و صنعتی باقی بمانند و همبستگی خود را مستحکم‌تر از قبل کرده و دنبال بقا باشند.

دوم - توصیه به اصلاح ساختاری

واقعیت سخت و تلخ این است که اقتصاد ایران در تله سیاست خارجی گرفتار شده است و تا این مشکل برطرف نشود و تعامل با جهان و نظام جهانی به روال عادی برنگردد امکان اصلاح اقتصادی وجود ندارد. بنابراین صنعتگران ارجمند باید بیش از هر چیز به این بیندیشند که چه راهی برای طرح این موضوع در کانون‌ها و مراکز تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری دولتی، خصوصی و سایر نهادها می‌توان یافت. به نظر می‌رسد باید در این باره جدی‌تر و عمیق‌تر از هر زمان دیگری فکر و عمل کرد تا ضمن اینکه به کلیت فعالیت‌هایشان آسیب نرسد و در راه حذف یکی از بزرگترین سدهای پیش رو گام بردارند. صیانت بلندمدت از بنگاه‌های صنعتی بدون برطرف شدن این معضل ناممکن خواهد بود و روندی فرسایشی برای نابودی فراهم خواهد شد. گروه‌های کارشناسی در دل انجمن‌ها و نهادهای صنعتی باید بستر مناسبی برای پژوهش در این باره فراهم کنند.

سوم - هم‌افزایی با اتاق ایران

صاحبان و مدیران بنگاه‌های صنعتی و اقتصادی در موقعیت دشواری قرار دارند که برخی از آنها در سطرهای پیشین یادآوری شد. به نظر می‌رسد در این وضعیت سخت صنعتگران باید بیش از پیش به نهادهای بالادستی خصوصی توجه داشته باشند. اتاق بازرگانی ایران و اتاق‌های شهرستان‌ها در این وضعیت تهدیدآمیز باید قدرتمندتر از همیشه باشند تا بتوانند در چانه‌زنی با قوای سه‌گانه از حق و حقوق بخش خصوصی حمایت و دفاع کنند. بدون وجود یک نهاد بالادستی قانونی که توانایی‌های کارشناسی و منابع مالی کافی برای پژوهش داشته باشد بنگاه‌ها و نهادهای کوچک‌تر نمی‌توانند در برابر قدرت دولت ایستادگی کنند.

چهارم - بهره‌وری بالا

بررس‌های بازار پول و سرمایه نشان می‌دهد، برخلاف انتظارات و رفتارهای قبلی بانک‌ها از قدرت کافی برای پرداخت تسهیلات و اعتبارات برخوردار نیستند و در وضعیت کنونی ترجیح می‌دهند منابع خود را در جاهای دیگر هزینه و سرمایه‌گذاری کنند. از سوی دیگر بازار سرمایه اما با رشدهای قابل توجه مواجه شده و البته ریسک‌های خود را دارد. سرانجام اینکه راه ورود سرمایه خارجی نیز به کشور مسدود شده است. در چنین وضعیتی که قدرت خرید جامعه نیز روندی کاهنده را تجربه می‌کند بنگاه‌های صنعتی برای تامین منابع مورد نیاز و نیز برای فروش و کسب درآمد باید از نیروی کار موجود و از سرمایه مالی و مادی خود با بالاترین درجه بهره‌وری استفاده کنند تا نیاز کمتری به تامین سرمایه‌های کمیاب و گران داشته باشند.

پنجم - تشدید مطالبه‌گری

آخرین توصیه این نوشته به صنعتگران پرتلاش و اصیل این است که مقوله مطالبه‌گری از نهاد دولت و سایر نهادها را حق خود بدانند و با همه توانایی کارشناسی و تبلیغاتی خواسته‌های قانونی و عرفی خود را با صدای بلند به گوش مدیران دولت برسانند. سازمان امور مالیاتی، سازمان تامین اجتماعی، گمرک ایران، بانک مرکزی و سایر نهادهای دولتی به شکل جزیره‌ای عمل کرده و هر کدام دنبال این هستند که سازمان خود را کارآمد نشان دهند و در وضعیت فعلی همگی نیز چشم به درآمد و سود بنگاه‌های صنعتی دوخته‌اند. صنعتگران باید بدون احتیاط و البته مجهز به نیرو و پژوهش کارشناسی مطالبه‌گری از دولت را در دستور کار قرار دهند.

سرمقاله مجله کار آفرین -ارگان انجمن مدیران صنایع