روایت‌هایی از آغاز واکسیناسیون کرونا در ایران

و بالاخره واکسن

ساعت 24- «اینکه فرزند شما اولین کسی است که واکسن را تزریق می‌کند، پیامی برای همه مردم عزیز است که همه مسئولان کشور و همه ما بدون استثنا، اگر واکسنی را اعلام می‌کنیم و وزارت بهداشت تایید می‌کند، برای آن آماده هستیم». این جملات حسن روحانی پس از تزریق اولین واکسن روسی اسپوتنیک در کشور بود.

پارسا نمکی، فرزند وزیر بهداشت، اولین کسی بود که جلوی دوربین خبرنگاران واکسن روسی را تزریق کرد و با این مراسم نمادین و فرمان حسن روحانی، به صورت رسمی، واکسیناسیون کووید19 در کشور آغاز شد. در مرحله اول این واکسیناسیون پزشکان و کادر درمانی بیمارستان‌ها که در بخش مراقبت‌های ویژه کرونا مستقر هستند، به صورت داوطلبانه واکسینه می‌شوند. حالا واکسیناسیون کادر درمان در بیشتر استان‌های کشور آغاز شده. فارغ از همه حواشی کرونا در یک سال گذشته در کشور، احساس اینکه اتفاق مثبتی بعد از یک سال ترس و وحشت و خستگی در بیمارستان‌ها در شرف رخ‌دادن است، احساس مشترک بیشتر کادر درمان است. دکتر سیامک ریماز، رئیس بیمارستان رازی رشت، ساعاتی پیش از نگارش این گزارش، واکسن اسپوتنیک روسی را تزریق کرده است. او در گفت‌وگو با «شرق»، ‌درباره حسش و اتفاقات یک سال گذشته می‌گوید: «در پیک آغازین کرونا، استان‌های شمالی وضعیت بسیار بدی داشتند. نبودن وسایل بهداشتی برای کادر درمان و همچنین ناآشنایی با کرونا روزهای تلخی را برای ما رقم زد. هنوز هم این آمار در استان‌های شمالی بالاست. از روز 21 بهمن تزریق واکسن اسپوتنیک در بخش‌های ویژه ما نیز آغاز شد و امروز نیز من این واکسن را تزریق کردم». ‌او درباره احساسش می‌گوید: «این اتفاق باید می‌افتاد. بالاخره روزهای سخت می‌گذرد و ما با این تجربیات خواهیم ماند. پرسنل خوشحال هستند و امیدوارند که با این اتفاق میزان بیماری در کشور کاهش یابد و حال همه بهتر شود». ریماز با بیان اینکه تزریق این واکسن درد نداشت، ‌درباره نحوه واکسیناسیون می‌گوید: «من دردی احساس نکردم. برای مسائل اقتصادی و اینکه واکسن هدر نرود، هر واکسن به پنج نفر تزریق می‌شود. ما در گروه‌های پنج‌نفره برای تزریق حاضر می‌شویم و واکسن تزریق می‌شود. دوز دوم این واکسن سه هفته آینده به ما تزریق خواهد شد. بالاخره نگرانی‌هایی درباره عوارض واکسن‌ها وجود دارد؛ چراکه همه واکسن‌ها در جهان به دلیل شرایط اورژانسی‌ بدون تأیید مرحله سوم توزیع شدند و یک‌سری نگرانی‌ها وجود دارد؛ اما ما امیدواریم اتفاقات خوبی بیفتد».‌ او در پاسخ به این سؤال که آیا بعد ازتزریق واکسن عوارض خاصی داشتید، می‌گوید: «خیر، البته هنوز برای صحبت دراین‌باره زود است و عوارض حدود هفت ساعت بعد مشخص می‌شود و احتمالا عوارضش عوارضی ساده باشد».
من داوطلبم
روز گذشته، حسن روحانی، رئیس‌جمهوری، بعد از فرمان آغاز واکسیناسیون اعلام کرد دوست داشت خودش اولین کسی بود که به‌عنوان داوطلب واکسن می‌زد. او گفت: «دیشب به دوستان گفتم خود من آماده هستم اولین فردی باشم که این واکسن به بدنم تزریق شود؛ زیرا مردم بدانند اگر ما چیزی را اعلام می‌کنیم، به آن ایمان و اعتقاد داریم. اینکه واکسن به فرزند عزیز و جوان شما تزریق شد، از این مهم‌تر است که می‌گفتید واکسن به خود من تزریق شود».
روحانی با توجه به تزریق اولین واکسن کرونا به فرزند وزیر بهداشت تصریح کرد: «معمولا آدم فرزند عزیز و جوان خود را بیشتر از جانش دوست دارد؛ بنابراین این را که عزیزتر از جان خود را در معرض دید عموم قرار دادید تا اولین واکسن به او تزریق شود، به جناب‌عالی، خانواده شما و فرزند عزیزتان تبریک می‌گویم. کار قشنگی بود که وزیر بهداشت ما آن کسی که از خودش برایش عزیزتر است؛ یعنی فرزندش را برای استفاده از واکسن انتخاب کرد. مردم مطمئن باشند اگر واکسنی وارد کشور می‌شود، همه مسئولان به آن اعتماد دارند. امیدوارم این اقدام باعث سلامتی همه کسانی شود که از این واکسن و سایر واکسن‌های وارداتی و داخلی استفاده می‌کنند تا ما بتوانیم در برابر کووید۱۹ اقدام مهمی انجام دهیم».
بعد از آغاز واکسیناسیون، فرمانده ستاد مقابله با کرونا نیز برنامه واکسیناسیون در کشور را تشریح کرد. علیرضا زالی با بیان اینکه سه معاون بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران، شهید بهشتی و ایران در آذرماه اولویت‌بندی تزریق واکسن‌های وارداتی کرونا در استان تهران را مشخص کردند که براساس‌آن ۸۰۰ هزار نفر در اولویت اصلی قرار دارند، گفت: «این ۸۰۰ هزار نفر که در اولویت دریافت واکسن قرار گرفته‌اند، در حوزه سلامت ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم با کرونا دارند. در تهران حدود ۸.۶ درصد جمعیت در گروه سالمندان قرار می‌گیرند که بیش از ۸۰۰ هزار نفر آنان سالمندان بالای ۶۵ سال هستند. این آمار در کل کشور حدود ۹ میلیون نفر است. او سالمندان بالای ۶۵ سال را نیز در اولویت اصلی تزریق واکسن کرونا اعلام کرد و گفت: سالمندانی که بیماری زمینه‌ای دارند و به عبارتی جزء سالمندان پرخطر هستند، در تهران حدود ۷۸‌هزارو ۲۰۰ سالمند را شامل می‌شوند که از طریق معاونان بهداشتی سه دانشگاه مورد شناسایی قرار گرفتند».‌فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلان‌شهر تهران با اشاره به اینکه ۱۵ گروه پرخطر در اولویت‌های بعدی واکسیناسیون خواهند بود، ادامه داد: «افراد مبتلا به بیماری زمینه‌ای، سرطانی‌ها و کسانی که داروی ضعف سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، در این گروه قرار دارند».
کاش نرگس بود
حالا دیگر تزریق واکسیناسیون در همه استان‌ها آغاز شده. با وجود همه نگرانی‌ها درباره عوارض احتمالی واکسن و همچنین اینکه آیا این واکسن اثربخشی دارد و می‌تواند کشور را از شر کرونا خلاص کند؛ اما امید را می‌شود در صحبت‌های آدم‌ها و کادر درمان دید. چه آنهایی که امروز هستند و در بیمارستان‌ها با نشان‌دادن علامت پیروزی واکسن می‌زنند و چه خانواده آنهایی که در راه کرونا جان باختند. از زمان آغاز واکسیناسیون کرونا در کشور، مادر نرگس خانعلی‌زاده، اولین پرستار درگذشته کشور بر اثر کرونا، در صفحه شخصی‌اش درباره دختر جوانش می‌نوشت. اینکه اگر نرگس بود، احتمالا جزء اولین داوطلب‌ها واکسن را می‌زد. دختری که آماده رفتن به خانه بخت بود، حالا نزدیک به یک سال است که دیگر نیست. آسیه حاجی‌زاده در گفت‌وگو با «شرق»، درباره احساسش در این روزها می‌گوید: «واقعیت این است که از عمق وجودم برای این اتفاق خوشحالم. اینکه بالاخره یک اتفاق امیدبخش افتاد و ان‌شاءالله کادر درمان در سلامت خواهند ماند؛ اما حسرت دارم، حسرت اینکه دخترم نیست و ای کاش همان روزهای اول واکسن این ویروس پیدا شده بود تا دخترم از دستم نمی‌رفت. بالاخره احساسات متناقض برای من که عزیزی را از دست داده‌ام، وجود دارد. امیدوارم دیگر کسی عزیزی را از دست ندهد و این واکسیناسیون اثربخش باشد».
شمیم، پرستار بخش آی‌سی‌یو ریه بیمارستان امام خمینی است. او در گفت‌وگو با «شرق»، با بیان اینکه هنوز واکسن نزده است، می‌گوید: «من داوطلب واکسیناسیون نشدم، البته در بیمارستان ما ابتدا پرستاران و کادر پزشکی آی‌سی‌یو کرونا واکسینه شدند؛ اما من ترجیح می‌دهم واکسن ایرانی بزنم. مسئله اصلا شاید عرق ملی نباشد؛ اما به واکسن ایرانی اطمینان دارم و مطابق اخباری که به ما می‌رسد، این واکسن واکسن خوبی خواهد بود». ‌او با بیان اینکه واکسن ایرانی سه دوز است، می‌گوید: «مطابق تحقیقات ما، واکسن ایرانی عوارض کمتری دارد. نوع ساخت آن چون ویروس ضعیف‌شده است، برای من قابل ‌اطمینان‌تر است. البته اینها به معنای بدبودن بقیه واکسن‌ها نیست. راستش این یک حس است و من با زدن واکسن ایرانی احساس بهتری دارم».
حمید عمادی‌کوچک، رئیس بخش عفونی بیمارستان امام خمینی، هم هنوز واکسن کرونا را تزریق نکرده است. او درباره شروع واکسیناسیون در کشور می‌گوید: «به‌هرحال این اتفاق، اتفاق مهمی است و شاید بتواند این بحران را آرام کند. من هنوز واکسن نزده‌ام، نمی‌دانم هم چه زمانی واکسن می‌زنم؛ اما واکسیناسیون آغاز شده و یک نقطه امیدوارکننده است. همین‌طور در کل جهان اولین بار است که یک واکسن برای یک بیماری همه‌گیر با این سرعت ساخته می‌شود و همین یک نقطه امیدوارکننده برای علم در جهان است». او در ادامه درباره واکسن روسی می‌گوید: «بالاخره تردیدهایی درباره این واکسن وجود دارد. نه فقط این واکسن، بلکه همه واکسن‌های تأییدشده هم درباره عوارض‌شان تردید وجود دارد و ممکن است آنهایی که در ابتدا می‌خواهند این واکسن‌ها را تزریق کنند، نگرانی هم داشته باشند. باوجوداین نمی‌توان منکر این اتفاق مثبت در کشورمان بود. من امیدوارم که ایران بتواند یک واکسن خوب بسازد؛ واکسنی که بتوانیم خودمان بسازیم و با اطمینان از آن استفاده کنیم. هیچ‌کس بدش نمی‌آید که کشورش در این افتخار بزرگ سهیم باشد. آدم‌ها اول که به من می‌رسند، می‌پرسند تو واکسن می‌زنی؟‌ جوابم این است که بله، می‌زنم. بعد می‌پرسند چه واکسنی می‌زنی؟ ‌راستش نمی‌دانم؛ اما شاید جوابش این باشد که هر واکسنی که به من بدهند (خنده).
جزئیات برنامه واکسیناسیون کرونا
مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت جزئیات برنامه واکسیناسیون کرونا را اعلام کرد. براساس این برنامه تا یک سال آینده با تأمین ۱۲۰ میلیون دوز واکسن کرونا حدود ۶۰ میلیون نفر واکسینه می‌شوند؛ به‌طوری‌که روزانه ۲۱۰ هزار نفر واکسن می‌زنند. براساس برنامه واکسیناسیون کرونا در ایران، هدف از اجرای این برنامه در گام اول کاهش مرگ‌ومیر و در گام دوم قطع زنجیره انتقال ویروس کرونا و پایان همه‌گیری است.
براساس‌این حداقل ۷۰ درصد افراد جامعه یعنی نزدیک به ۶۰ میلیون نفر واکسینه می‌شوند. اگر مبنا دریافت حداقل دو نوبت واکسن به ازای هر فرد باشد، نیازمند ۱۲۰ میلیون دوز واکسن خواهیم بود. براساس این برنامه اگر قرار باشد عملیات واکسیناسیون در یک سال به اتمام برسد، باید هر ماه ۱۰ میلیون دوز واکسن در اختیار نظام سلامت باشد. این امر به معنای واکسینه‌کردن پنج میلیون نفر در ماه و معادل تقریبی ۲۱۰ هزار نفر در روز است. براساس برنامه ملی واکسیناسیون کرونا در ایران اگر هر پایگاه واکسیناسیون در دوران فعالیت روزی صد نفر را واکسن بزند، به حدود دوهزارو صد پایگاه واکسیناسیون نیاز خواهد بود و در صورت نیاز و تأمین واکسن کافی، می‌توان تا روزی ۵۰۰ هزار نفر را واکسینه کرد.
گروه‌های پزشکی در بخش‌های بستری و سرپایی (خصوصی، دولتی و...) در خط اول مواجهه با کرونا، سالمندان (اول مراکز تجمعی و سپس گروه‌های سنی)، بیماران با بیماری‌های زمینه‌ای مشخص، کارکنان مشاغل خاص و عموم مردم به ترتیب در اولویت دریافت واکسن هستند.
برنامه ملی واکسیناسیون کرونا در ایران در چهار فاز اجرا می‌شود. فاز اول در زمستان ۱۳۹۹ است که در آن کارکنان بهداشت و درمان و خط اول مواجهه با بیماری کرونا که حدود ۷۰۰ هزار نفر برآورد می‌شوند، واکسن کرونا را دریافت می‌کنند. افراد بسیار پرخطر (سالمندان در مراکز نگهداری، مراکز معلولان جسمی و حرکتی و جانبازان) نیز در حدود ۶۰۰ هزار نفر برآورد می‌شوند که در فاز اول واکسیناسیون هستند؛ بنابراین تا پایان سال ۹۹ حدود یک‌میلیون‌و ۳۰۰ هزار نفر واکسن کرونا را دریافت می‌کنند.‌فاز دوم برنامه واکسیناسیون کرونا در بهار و تیر ۱۴۰۰ اجرا می‌شود و در آن افراد مسن بالای ۶۵ سال به ترتیب گروه‌های سنی بالای ۸۵ سال، بالای ۸۰ سال، بالای ۷۵ سال، بالای ۷۰ سال و بالای ۶۵ سال و نیز افراد ۱۶ تا ۶۴ سال که دارای یکی از بیماری‌های خاص یا صعب‌العلاج (بیماری قلبی، تنفسی، سرطان و...) واکسن می‌زنند و این جمعیت که حدود شش میلیون نفر برآورد می‌شوند تا پایان تیر ۱۴۰۰ واکسینه می‌شوند.
فاز سوم واکسیناسیون کرونا در ایران از مرداد تا آذر ۱۴۰۰ اجرا می‌شود و در آن افراد ساکن در مراکز تجمعی که حدود دو میلیون نفر برآورد می‌شوند و افراد ۵۵ تا ۶۴ سال بدون بیماری زمینه‌ای و نیز افراد شاغل در مشاغل و خدمات ضروری شامل آن دسته از کارکنان نظام سلامت که در خط اول مواجهه نیستند، واکسن کرونا را دریافت می‌کنند و برآورد جمعیتی حدود ۱۲ میلیون نفر در این مرحله واکسن کرونا می‌زنند.‌فاز چهارم واکسیناسیون کرونا در زمستان ۱۴۰۰ اجرا می‌شود و در آن عموم مردم ایران که در مراحل قبل واکسن نزده‌اند، تحت پوشش برنامه واکسیناسیون کرونا قرار می‌گیرند.
براساس این برنامه با پیش‌فرض اثربخشی بالای ۸۰ درصد واکسن‌ها و عدم جهش‌های ناگوار ویروس، انتظار می‌رود با اتمام فاز دو (پوشش ۱۳.۳ میلیون نفر)، به هدف اولیه که کاهش مرگ‌ومیر است، می‌رسیم و با توجه به تابلوی بیماری در ۱۰ ماه گذشته کشور، از مرگ‌ومیر بیماری به میزان ۶۰ تا ۷۰ درصد کاسته خواهد شد.
برای اجرای برنامه واکسیناسیون کرونا در ایران در حدود ۵۰۰ بیمارستان دانشگاهی پایگاه واکسیناسیون برای ارائه خدمات در شیفت صبح و عصر ایجاد می‌شود و البته همه کارکنان نظام سلامت حسب اولویت‌بندی در این پایگاه‌ها واکسینه خواهند شد. حدود یک ماه بعد از آغاز واکسیناسیون، تیم‌های سیار بهداشتی به مراکز تجمعی خانه‌های سالمندان و نگهداری معلولان ذهنی و جسمی مراجعه و خدمات واکسیناسیون را انجام می‌دهند.
بعد از تزریق نوبت دوم واکسن، کارت واکسن دیجیتال صادر و قابل پرینت‌شدن خواهد بود و افرادی که برای مسافرت بین‌المللی نیاز به تأییدیه دارند، می‌توانند به مراکز بهداشت شهرستان مراجعه و پرینت ممهور دریافت کنند.