تلاش نیروهای مسلح ارمنستان برای سرنگونی پاشینیان شکست خورد
کودتای نیمبند در ایروان
ساعت 24-سه ماه و نیم بعد از ترک مخاصمه در قرهباغ و عقبنشینی ارتش ارمنستان از اکثر متصرفات اشغالیاش در خاک جمهوری آذربایجان، اوضاع سیاسی در ایروان همچنان متشنج است. روز پنجشنبه، نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان با حضور در میان هوادارانش در خیابانهای ایروان ادعا کرد که کودتایی از سوی سران ارتش علیه او برنامهریزی شده بود، اما او قصد خروج از کشور و ترک قدرت ندارد و همچنان به انجام وظایفش ادامه میدهد.
تجمعهای موازی در ایروان
روز پنجشنبه و در پی انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح ارمنستان، پاشینیان از هواداران خود دعوت کرد تا برای مقابله با اقدامهای ارتش به خیابانها بریزند، در برابر مخالفان نیز در مرکز شهر ارمنستان تجمع کردند. براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، نزدیک به 20 هزار نفر از هواداران پاشینیان و 10 هزار نفر از مخالفان او در این تجمعها حاضر شدند. مخالفان با ایجاد سنگرها و برپا کردن چادرهایی در اطراف ساختمان پارلمان، از قصد خود برای تحصن و اعتراض طولانیمدت تا زمان برکناری پاشینیان از قدرت خبر دادند. وازگن مانوکیان، رهبر مخالفان و وزیر دفاع پیشین گفته است که هوادارانش تا زمان بازگشت نمایندگان به پارلمان و رای عدم اعتماد به پاشینیان، اطراف ساختمان پارلمان را ترک نخواهند کرد. ارتش ارمنستان از سال 2008 که برای سرکوب اعتراضات در میدان آزادی ایروان، به سمت تجمعکنندگان شلیک کرد و 10 نفر را به کام مرگ کشاند، تا به امروز دخالت آشکاری در مسائل سیاسی این کشور نکرده بود، اما اقدام اخیر ستاد کل نیروهای مسلح در انتشار بیانیهای در مورد عدم کفایت سیاسی نخستوزیر و ضرورت کنارهگیری او از قدرت، باعث شده است تا ادعای پاشینیان مبنی بر قصد ارتش برای کودتا، اعتبار بیشتری پیدا کند. علیرغم این تحولات، روز پنجشنبه هیچ نشانهای از اقدام نظامی علیه مقامهای سیاسی ارمنستان دیده نشد. با این حال نیکول پاشینیان در جمع هوادارانش با هشدار نسبت به اقدامهای ارتش گفت: «من به تمامی ژنرالها، افسران و سربازان دستور میدهم وظیفه خودشان را در محافظت از مرزهای کشور و تمامیت ارضی انجام دهند. نیروهای مسلح باید از مردم و مقامهای منتخب سیاسی فرمان ببرند.» پاشینیان همچنین هشدار داد اگر مخالفان «پایشان را از موضعگیریها و انتقادهای سیاسی فراتر بگذارند» آنگاه عاملان چنین اقداماتی را بازداشت خواهد کرد. وزارت دفاع ارمنستان هم با صدور بیانیهای تاکید کرد: «هرگونه تلاش برای دخالت نظامیان در فرآیندهای سیاسی کشور غیرقابل قبول است.» پاشینیان بیانیه اخیر ستاد مشترک نیروهای مسلح را یک «واکنش احساسی» به تصمیم اخیر او برای اخراج معاون ستاد ژنرال تیگران خاچاطوریان توصیف کرد. پاشینیان در طول سه ماه گذشته، تعداد زیادی از فرماندهان ارتش را به دلیل آنچه برنامه نوسازی ارتش ارمنستان توصیف کرده است از کار برکنار کرده که این اقدامها به نارضایتی در میان نیروهای مسلح از او دامن زده است.
ادعای دخالت مسکو در تلاش برای کودتا
گروهی از رسانهها و تحلیلگران معتقدند که کودتای اخیر در ارمنستان با حمایت مسکو طرحریزی شده بود. درست ساعاتی بعد از ادعای تلاش برای کودتا، ولادیمیر پوتین، رییسجمهور روسیه در تماسی تلفنی با نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان گفتوگو کرد و خواستار خویشتندار همه طرفها در ارمنستان شد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه هم در اظهاراتی وقایع اخیر را «مرتبط با مسائل داخلی ارمنستان» توصیف کرد. لاوروف در تماس با همتای ارمنی خود، آرا عیوضیان، اظهار امیدواری کرد که مسائل جاری در ایروان به صورت مسالمتآمیز حل و فصل شود. رسانهها مدتهاست که از نارضایتی کرملین از سیاستهای نیکول پاشینیان و رویکرد غربگرایی او مینویسند و حتی بسیاری از ناظران معتقدند که دولت روسیه در نبردهای اخیر قرهباغ برخلاف همیشه تلاش چندانی برای کمک نظامی به ارمنستان نکرد. دولت روسیه در بحبوحه جنگ اخیر در قرهباغ اعلام کرد که براساس پیمانهای امنیتی میان دو کشور، تنها در صورتی که سرزمین اصلی ارمنستان مورد حمله خارجی قرار بگیرد خود را موظف به حمایت نظامی از این کشور میداند. نهایتا، آبان ماه امسال، پوتین شخصا برای ترک مخاصمه میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان پیشقدم شد و الهام علیاف، رییسجمهور آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخستوزیر ارمنستان را وادار به امضای توافق آتشبسی کرد که از سوی بسیاری از منتقدان پاشینیان در ارمنستان، به معنای تسلیم کامل ارمنستان در جنگ و عقبنشینی کامل از حمایت از ارمنیهای ساکن قرهباغ بود. علیرغم گزارشها و تحلیلها، ایروان و مسکو، چندان تمایلی به علنی کردن اختلافهای خود تاکنون نشان نمیدادند و در عیان از روابط نزدیک و صمیمانه سخن میگفتند. اما سهشنبه هفته گذشته، نیکول پاشینیان در یک سخنرانی علنا از عملکرد روسیه در جنگ اخیر انتقاد کرد. نخستوزیر ارمنستان با اشاره به موشکهای روسی که در اختیار نیروهای مسلح ارمنستان قرار دارد، گفت: «بسیاری از این موشکها اصلا عمل نمیکردند، شاید فقط 10درصد آنها در عملیات منفجر شدند.» نخستوزیر ارمنستان این اظهارات را در مورد سامانههای موشکی مدرن اسکندر روسیه بیان کرده است که در اختیار ارمنستان قرار دارد. با این حال وزارت دفاع روسیه بلافاصله بعد از این اظهارنظر با انتشار بیانیهای ادعای پاشینیان در مورد استفاده از موشک اسکندر در نبردهای اخیر قرهباغ را تکذیب کرد و نوشت: «اظهارات نخستوزیر ارمنستان به شدت گمراهکننده و برمبنای اطلاعات غلط است، تمامی سامانههای موشکی تاکتیکی اسکندر روسی براساس آمار و اطلاعات بهروز، دست نخورده در انبارهای مهمات نظامی ارمنستان هستند و از آنها در نبرد اخیر هیچ استفادهای نشده است.» وازگن مانوکیان، نخستین نخستوزیر و وزیر دفاع پیشین ارمنستان که اصلیترین رهبر مخالفان پاشینیان محسوب میشود، در گفتوگویی با پایگاه خبری دیلیبیست گفته است که از حمایت کامل دولت روسیه برخوردار است و همچنان روابط بسیار نزدیک و مستمری با ژنرالهای ارتش ارمنستان دارد. مانوکیان در این گفتوگو تقصیرات شکست اخیر ارمنستان در نبرد قرهباغ را برعهده پاشینیان میداند و میگوید: «هر آنچه را که بین سالهای 1992 تا 1993 تحت فرماندهی من تصرف کرده بودیم ازدست داد. ما قصد داریم پاشینیان را پای میز محاکمه بکشانیم و تحقیقات در این مورد که چرا سرزمینها را از دست داد و 5000 نفر را به کشتن داد، آغاز کنیم.» اما ادعای دخالت روسیه در تلاشها برای برکناری پاشینیان فقط به این ادعاها خلاصه نمیشود. آرتور پارونیان، تحلیلگر مسائل سیاسی ارمنستان به دیلیبیست میگوید که ژنرال والری گراسیموف، فرمانده ستاد مشترک ارتش روسیه، مستقیما از همتای ارمنی خود اونیک گاسپاریان خواسته تا به هر شکل ممکن از دست پاشینیان خلاص شود. به گفته این تحلیلگر ارمنستانی، امضای فرماندهان ستاد مشترک نیروهای مسلح ارمنستان پای بیانیه در مورد عدم کفایت سیاسی نخستوزیر و درخواست کنارهگیری او، به توصیه مستقیم مقامهای نظامی روسیه انجام شده است.
واکنشهای بینالمللی
سعید خطیبزاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در واکنش به تحولات اخیر در ارمنستان اظهار داشت: به دقت در حال پیگیری تحولات در این کشور هستیم. سخنگوی وزارت امور خارجه تمامی طرفها در ارمنستان را به خویشتنداری و اجتناب از خشونت دعوت کرد. ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده امریکا گفت: «ما به همه طرفها در ارمنستان یادآوری میکنیم که اساس دموکراسی اجتناب نیروهای مسلح از دخالت در امور سیاست داخلی است.» سخنگوی اتحادیه اروپا نیز از همه طرفهای ارمنی خواست آرامش و خویشتنداری نشان دهند و تاکید کرد: «اختلافهای سیاسی باید به صورت مسالمتآمیز و با پایبندی کامل به اصول و فرآیندهای دموکراسی پارلمانی حل و فصل شوند. براساس قانون اساسی ارمنستان، نیروهای مسلح باید در مسائل سیاسی بیطرف باشند و امور تحت کنترل افراد غیرنظامی قرار داشته باشد. حفظ دموکراسی و نظام قانونی تنها راه موثر برای فایق آمدن ارمنستان به چالشهایی است که با آن مواجه است.» «اوآنا لانگسکو» سخنگوی ناتو در واکنش به تحولات ارمنستان گفت: ما از نزدیک شرایط را در کشور شریکمان ارمنستان رصد میکنیم. بسیار مهم است که از اظهارات و اقداماتی که باعث افزایش تنها میشود خودداری شود. او در ادامه افزود: هرگونه اختلاف سیاسی باید به صورت صلحآمیز و دموکراتیک و تحت قانون اساسی ارمنستان حل و فصل شود. «مولود چاووش اوغلو» در جریان کنفرانس خبری مشترک خود با همتای مجارستانی در بوداپست گفت: «هر زمان کودتایی حادث شود، ما آن را محکوم میکنیم. ما این تلاش (برای کودتا در ارمنستان) را قاطعانه محکوم میکنیم.» وزیر خارجه ترکیه ادامه داد: «انتقاد از دولت و درخواست برای استعفایش، یک موضوع نرمال است اما سرنگونی آن با کمک ارتش، غیرقابل قبول است.» چاووش اوغلو افزود: «ثبات در ارمنستان برای اجرای توافق آتشبس در قرهباغ، از اهمیت حیاتی برخوردار است و به همین دلیل، ترکیه از نزدیک تحولات را در ایروان دنبال میکند.» «الهام علیاف» رییسجمهور آذربایجان امروز (جمعه) با صدور بیانیهای درباره برخی تلاشها برای کودتا در ارمنستان، گفت این کشور تاکنون در چنین وضعیت رقتانگیزی نبوده است. به نوشته خبرگزاری «اسپوتنیک»، علیاف با بیان اینکه «نیکل پاشینیان» نخستوزیر ارمنستان، این کشور را به فاجعه و ویرانی کشاند، گفت البته تلاش برای کودتا یک مساله داخلی ارمنستان که حکومت آن را زیر سوال میبرد. او با ابراز امیدواری برای پایبند ماندن ارمنستان به توافق دهم نوامبر ۲۰۲۰ مبنی بر آتشبس در منطقه «قرهباغ کوهستانی»، به ایروان هشدار داد اگر این توافق را نقض کند، در وضعیت به مراتب وخیمتری گرفتار خواهد شد.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.