داریل کیمبال »:

بنای توافقی جدید بر ویرانه‌های توافق قبلی ناممکن است/اولویت اول همه طرف‌ها باید ترمیم آسیب‌های وارده به برجام باشد

ساعت 24-در شرایطی که انتظار می‌رفت با روی کار آمدن دولتی دموکرات در امریکا زمینه برای احیای توافق هسته‌ای فراهم شود، دولت بایدن با در پیش گرفتن سیاستی خطرناک و استفاده از ابزار تحریم به عنوان اهرمی برای امتیازگیری از ایران و همچنین هم‌سویی دولت‌های اروپایی با ایالات متحده در راستای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی به منظور دستیابی به توافقی جدید، آینده برنامه جامع اقدام مشترک که در سال 2015 میان ایران و کشورهای 1+5 به امضا رسید در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.

کاخ سفید اعلام کرده در صورتی به توافق هسته‌ای باز خواهد گشت که ابتدا ایران به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کند و دولت جمهوری اسلامی ایران نیز تاکید دارد تنها زمانی به تعهداتش در برجام عمل می‌کند که ایالات متحده تمامی تحریم‌های وضع شده در دوره ترامپ را لغو کرده باشد. تداوم این وضعیت در کنار رفتارهای مخرب بازیگران اروپایی که پس از روی کار آمدن دولت جدید در امریکا تغییر موضع داده‌اند عملا به ایجاد یک بن‌بست درخصوص پرونده هسته‌ای ایران منجر شده است. «اعتماد» در گفت‌وگو با داریل کیمبال، مدیر اجرایی بنیاد کنترل سلاح در واشنگتن به بررسی این موضوع پرداخته است. او معتقد است هر چه سریع‌تر ایران و امریکا باید گفت‌وگوهایی را برای حل و فصل اختلافات درخصوص توالی اقدامات ضروری برای بازگشت هر یک از طرف‌ها به برجام آغاز کنند. به گفته او، خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از توافق هسته‌ای یک اشتباه وحشتناک بود و راهبرد او درخصوص اعمال «فشار حداکثری» تنها موفق شد اعتماد میان دو طرف را بیش از پیش خدشه‌دار کند (لازم به یادآوری است که نظرات داریل کیمبال به دلیل لزوم آشنایی مخاطب ایرانی با دیدگاه‌های موجود درباره برجام و فرجام توافق هسته‌ای منعکس می‌شود و انتشار آن در روزنامه اعتماد به معنای تایید آن نیست).

بایدن یکی از منتقدان جدی سیاست «فشار حداکثری» بود اما زمانی که رییس‌جمهور شد حتی یک ثانیه هم اجرای این سیاست را متوقف نکرد. آیا این موضوع دلیل شکل‌گیری وضعیت پیچیده کنونی پیرامون توافق هسته‌ای ایران نیست؟

در حال حاضر کاملا واضح است که هم رییس‌جمهور بایدن و هم رییس‌جمهور روحانی اتفاق‌نظر دارند که اقدام دونالد ترامپ در سال 2018 در راستای خروج یک‌جانبه از برنامه جامع اقدام مشترک یک اشتباه بوده است و هر دو معتقدند به نفع تمام کشورهاست که هم ایران و هم ایالات متحده به اجرای تعهدات‌شان ذیل توافق هسته‌ای بازگردند. اما متاسفانه مشکل آنجاست که آنها درک مشترکی از توالی و اینکه چه کسی و چگونه اول به تعهدات بازگردد، ندارند.

بایدن در مقاله‌ای که 13 سپتامبر 2020 در وبسایت سی‌ان‌ان منتشر شد، تصریح کرد که «اگر ایران به‌ طور کامل به تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای عمل کند، ایالات متحده نیز به این توافق به عنوان نقطه آغازی برای گفت‌وگوهای بعدی باز خواهد گشت.» اکنون و در حالی که بیش از یک ماه از روی کار آمدن دولت بایدن می‌گذرد، او و مشاورانش همچنان بر این موضع تاکید دارند.

در مقابل رییس‌جمهور روحانی و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران بر این موضع قابل پیش‌بینی پافشاری می‌کنند که ایالات متحده باید گام اول را در راستای رفع تحریم‌هایی که از سوی دونالد ترامپ دوباره اعمال شده‌اند بردارد و در این مرحله ایران اقدامات لازم به منظور بازگشت به تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای را انجام خواهد داد.

دولت بایدن اعلام کرده است که از تلاش‌های اتحادیه اروپا در راستای برگزاری نشست‌هایی غیررسمی میان اعضای باقی مانده در توافق هسته‌ای و ایالات متحده استقبال می‌کند تا در این نشست‌ها مذاکراتی درخصوص توالی و ترتیب برداشتن گام‌های لازم از سوی امریکا و ایران به منظور بازگشت به اجرای تعهدات این دو کشور ذیل برنامه جامع اقدام مشترک صورت گیرد.

به عقیده من این گفت‌وگوهای فنی غیررسمی برای شفاف‌سازی درخصوص اقدامات خاصی که هر یک از طرف‌ها باید برای حرکت رو به جلو و بازگشت به اجرای مواردی که در برجام متعهد شده‌اند انجام دهند، بسیار ضروری است. با این وجود، در حالی که محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در اول فوریه در گفت‌وگویی با شبکه سی‌ان‌ان خود شخصا پیشنهاد داده بود که جوزپ بورل، هماهنگ کننده ارشد سیاست خارجی در اتحادیه اروپا می‌تواند در راستای «ایجاد هماهنگی» و «طراحی نقشه راه» برای اجرای کامل توافق هسته‌ای از سوی ایران و ایالات متحده نقش مهمی ایفا کند، متاسفانه طرف ایرانی پیشنهاد اتحادیه اروپا برای برگزاری نشستی غیررسمی میان اعضای برجام و ایالات متحده را رد کرد؛ اقدامی قابل درک که به نظر می‌رسد در راستای اعتراض به حمایت ایالات متحده، انگلیس، فرانسه و آلمان از صدور قطعنامه‌ای انتقادی علیه ایران در نشست شورای حکام آژانس انرژی هسته‌ای به دلیل متوقف کردن اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران و کاهش سطح همکاری با آژانس به توافق پادمانی صورت گرفته است.

با کمال تاسف باید گفت این اقدام و کناره‌گیری از حضور در نشست‌های غیررسمی و مذاکرات، لغو تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران که برخلاف تعهدات واشنگتن در توافق هسته‌ای اعمال شده و هم بازگشت ایران از گام‌هایی که در راستای کاهش تعهدات برداشته به تاخیر می‌اندازد و کمکی به حل مساله نمی‌کند.

شما اشاره کردید که روسای جمهور ایران و ایالات متحده به ضرورت بازگشت به اجرای برجام واقفند. توافق هسته‌ای ایران طی سال‌های اخیر فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده است، آیا هنوز فکر می‌کنید برجام توافقی کارآمد است که می‌تواند منافع ایران و امنیت جهان را تامین کند؟

برجام توافقی عالی و بی‌نقص نیست اما اجرای این برنامه جامع اقدام مشترک که میان ایران و کشورهای 1+5 توافق شد، باعث می‌شد جامعه جهانی اطمینان یابد ایران در راستای ساخت تسلیحات هسته‌ای گام بر نخواهد داشت و همچنین انگیزه‌هایی کافی در اختیار ایران قرار می‌داد تا به فعالیت‌های هسته‌ای خود در مسیر صلح‌آمیز ادامه دهد و به اهداف خود در راستای امکان برقراری تعامل سازنده با دنیا و تجارت آزادانه بدون مزاحمت تحریم‌ها دست پیدا کند. در حقیقت این یک توافق برد- برد بود.

خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از توافق هسته‌ای یک اشتباه وحشتناک بود و راهبرد او درخصوص اعمال «فشار حداکثری» تنها موفق شد اعتماد میان دو طرف را بیش از پیش خدشه‌دار کند. با این حال مردم امریکا تصمیم گرفتند به این رویکرد نه بگویند و به جو بایدن رای دهند. اکنون ترامپ «رییس‌جمهور سابق» است و امریکا مسیر خود را تغییر داده است.

وقتی این اذعان وجود دارد که برجام توافقی موفق بود آیا گره زدن سرنوشت توافق هسته‌ای به مسائل موشکی و منطقه‌ای اقدامی صحیح است؟ چرا سرنوشت یک توافق موفق به مسائلی مبهم گره زده می‌شود؟

در باور من، بسیار اهمیت دارد که ایران، کشورهای اروپایی و ایالات متحده دور یک میز بنشینند، گفت‎وگو کنند و در تلاش باشند تا نگرانی‌های همه طرف‌ها پیرامون مسائل مختلف برطرف شود اما با توجه به شرایط موجود منطقی‌ترین اقدام این است که گام و اولویت اول همه طرف‌ها، ترمیم آسیب‌هایی باشد که در پی خروج یکجانبه امریکا از برجام و اقدامات متقابل ایران در راستای کاهش تعهدات به این توافق وارد آمده است. بنای یک توافق جدید بر ویرانه‌های توافق قبلی ناممکن است.

بازگشت به اجرای کامل توافق هسته‌ای 2015 از سوی ایران و امریکا، پایه و اساس محکمی را برای گفت‌وگوهای بعدی پیرامون چگونگی رفع نگرانی‌های بین‌المللی درخصوص برنامه هسته‌ای ایران در چارچوبی بلندمدت فراهم می‌کند. این اقدام همچنین باعث می‌شود، شرایط مناسبی به منظور دستیابی به راه‌حل‌های برد- برد در موضوعات دیگر به وجود آید. چالش‌هایی نظیر درگیری‌های منطقه‌ای که یک نمونه آن جنگ وحشتناک یمن است، فروش سلاح‌های غربی به کشورهای حاشیه خلیج[‌فارس] یا برنامه موشک‌های بالستیک ایران.

پیشنهاد شما برای عبور از بن‌بست کنونی میان ایران و امریکا درخصوص پرونده هسته‌ای ایران چیست؟

در شرایط فعلی مردم ایران از تاثیرات ناشی از تحریم‌های اعمال شده از سوی ایالات متحده رنج می‌برند. همزمان اقدامات ایران در راستای آغاز غنی‌سازی 20درصدی اورانیوم و تهدید این کشور مبنی بر احتمال تعطیلی بازرسی‌های هسته‌ای نگرانی‌هایی را پیرامون اهداف آینده برنامه هسته‌ای ایران ایجاد کرده است.

ضروری است که در روزهای آینده مقامات ارشد دو کشور ایران و امریکا، به جای تمرکز روی اقدامات مخرب و غیرعاقلانه روی اهدافی بزرگ‌تر نظیر کاهش تنش‌ها و بازگشت به اجرای کامل برنامه جامع اقدام مشترک متمرکز شوند تا شرایط بدتر از این نشود.

در ادامه انتظار می‌رود ایران به توافق سه ماه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مانع از مسدود شدن راه‌های دیپلماتیک احیای توافق هسته‌ای می‌شود، احترام بگذارد و گامی دیگر در راستای کاهش نظارت‌ها برندارد.

در مقابل انتظار می‌رود، همان‌طور که اتفاق افتاد، کشورهای اروپایی و امریکا نیز از دنبال کردن اقداماتی همانند صدور قطعنامه در شورای حکام علیه ایران خودداری کنند، به ویژه زمانی که می‌دانیم آنها نگرانی‌های بسیاری پیرامون آینده همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دارند و به خصوص اگر ایران رسما اعلام کند به ادامه همکاری‌ها با آژانس پایبند خواهد ماند.

همچنین معتقدم ایران باید در پاسخی که به پیشنهاد اتحادیه اروپا مبنی بر برگزاری نشست‌هایی غیررسمی به منظور دستیابی به توافقی درخصوص اقدام ضروری برای بازگشت طرفین به اجرای تعهدات، داده است تجدیدنظر کند. برای تسریع در روند گفت‌وگوها و همچنین به منظور نشان دادن هدف واقعی امریکا، ما از رییس‌جمهور بایدن نیز می‌خواهیم زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز روند بازگشت ایران به اجرای تعهداتش ذیل توافق هسته‌ای را اعلام کرد، ایالات متحده نیز فورا تحریم‌هایی که از سوی دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین علیه ایران اعمال شده و نقض تعهدات امریکا در برجام به حساب می‌آید لغو کند.

کناره‌گیری از حضور در نشست‌های غیررسمی و مذاکرات، لغو تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران که برخلاف تعهدات واشنگتن در توافق هسته‌ای اعمال شده و هم بازگشت ایران از گام‌هایی که
در راستای کاهش تعهدات برداشته به تاخیر می‌اندازد و کمکی به حل مساله نمی‌کند.
خروج یک‌جانبه دولت ترامپ از توافق هسته‌ای یک اشتباه وحشتناک بود و راهبرد او در خصوص اعمال «فشار حداکثری» تنها موفق شد اعتماد میان دو طرف را بیش از پیش خدشه‌دار کند. با این حال مردم امریکا تصمیم گرفتند به این رویکرد نه بگویند و به جو بایدن رای دهند. اکنون ترامپ «رییس‌جمهور سابق» است و امریکا مسیر خود را تغییر داده است.
برجام توافقی عالی و بی‌نقص نیست اما اجرای این برنامه جامع اقدام مشترک که میان ایران و کشورهای 1+5 توافق شد، باعث می‌شد جامعه جهانی اطمینان یابد ایران در راستای ساخت تسلیحات هسته‌ای گام بر نخواهد داشت و همچنین انگیزه‌هایی کافی در اختیار ایران قرار می‌داد تا به فعالیت‌های هسته‌ای خود در مسیر صلح‌آمیز ادامه دهد.
در باور من، بسیار اهمیت دارد که ایران، کشورهای اروپایی و ایالات متحده دور یک میز بنشینند، گفت‎وگو کنند و در تلاش باشند تا نگرانی‌های همه طرف‌ها پیرامون مسائل مختلف برطرف شود اما با توجه به شرایط موجود منطقی‌ترین اقدام این است که گام و اولویت اول همه طرف‌ها، ترمیم آسیب‌هایی باشد که در پی خروج یکجانبه امریکا از برجام و اقدامات متقابل ایران در راستای کاهش تعهدات به این توافق وارد آمده است. بنای یک توافق جدید بر ویرانه‌های توافق قبلی ناممکن است.