شنیده‌های از مراسم تشییع دو محیط‌بان شهید زنجانی/سلام نظامی برای آخرین وداع

ساعت 24-سلام نظامی بدرقه آخرین سفرشان شد. ظهر روز چهارشنبه، 17 فروردین. طبیعت دوباره نو شدن را آغاز کرده بود که غروب‌شان رقم خورد؛ غروبی در میان سبزه‌های تازه دمیده «فیله خاصه» در دشت سهرین زنجان. زادگاه‌شان هم زنجان بود و آرامگاه ابدی‌شان آرامستان جدید زنجان.

شاید آن دو نخستین شهیدان محیط زیست در سال جدید باشند اما به نظر می‌آید آخرین این راه نخواهند بود، زیرا در این راه کمتر حامی‌ای برای آنها وجود دارد. کاری که «مهدی مجلل» و «میکاییل هاشمی» عهده‌دارش بودند کمترین حمایت قانونی و دولتی را شامل می‌شود. مرحوم مهدی مجلل پیش از شهادت از شرایط نامساعد شغلی خود به دیوان عدالت اداری شکایت برده بود و پیش از آنکه نتیجه دادرسی مربوط به این شکایت مشخص شود، تیرهای خلاص خلافکاران در حق طبیعت امانش را برید. ماجرای تعقیب و گریز شکارچیان توسط دو محیط‌بان در روز دوشنبه، 16 فروردین سال 1400 به شهادت دو محیط‌بان منجر شد، جزییات این حادثه را سرهنگ جمشید محب‌خانی، فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست کشور در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست چنین شرح داده است: محیط‌بانان به دنبال نیسان به سمت جاده اصلی می‌روند و با یگان حفاظت محیط زیست استان تماس می‌گیرند، می‌گویند که در جاده اصلی، ۱۵ کیلومتر بعد جاده را ببندند. در پی این تماس، نیروی کمکی در همان جایی که صحبت شده بود، مستقر می‌شود اما حدود ۱۰ کیلومتر قبل از آن محل، نیسان به جاده فرعی می‌پیچد و وقتی محیط‌بانان به جاده فرعی می‌پیچند، ارتباط قطع می‌شود. نیروی کمکی نگران می‌شود و دنبال محیط‌بانان می‌رود اما این ۱۰ کیلومتر مانده به محل راه مسدود شده، حدود 3۰۰-200 راه فرعی دارد، نمی‌دانستند محیط‌بانان به کدام راه فرعی پیچیدند. محیط‌بانان نیز جواب تلفن خود را نمی‌دادند. همکاران یگان محیط زیست از طریق موبایل و با کمک نیروهای امنیتی بنا به درخواست محیط زیست، حدود محلی که محیط‌بانان بودند را مشخص کردند و بر اساس آن، تا صبح گشتند اما محیط‌بانان را پیدا نکردند. ۱۲ اکیپ دنبال محیط‌بانان بودند و نمی‌دانستند شهید شدند، گمان می‌کردند شاید محیط‌بانان زنده و به کمک نیاز داشته باشند. همه در حال جست‌وجو بودند تا حدود ساعت شش و نیم صبح که یکی از تیم‌ها به من گفت پیدای‌شان کردند. یکی از حاضران که در مراسم تشییع این دو محیط‌بان شهید حضور داشت، به «اعتماد» گفت: تیم جست‌وجوگری که برای نخستین‌بار جنازه این دو محیط‌بان را پیدا کردند، تیم جست‌وجوی پدر میکاییل هاشمی بودند. آقای هاشمی پدر، خود نیز روزگاری محیط‌بان بوده و حالا بازنشسته سازمان است. از زمانی که ارتباط با دو محیط‌بان قطع شده بود، ایشان به همراه دوستان خود مطلع شده و با همراهی چند محیط‌بان دیگر، نخستین گروهی می‌شوند که بر بالین پرخون پسر می‌رسند. ایشان تعریف کرده‌اند که شواهد حاکی از آن بود که بدن پسر و همکارش چند ده متر روی زمین کشیده شده بود و بعد آن تیر خلاص به جان دردمند این دو محیط‌بان وارد شده است. به گفته این مقام آگاه، در زمان حادثه، تمام منطقه توسط این دو نفر پوشش حفاظتی داده شده بود. در واقع حدود 110 هزار هکتار بخش دشت منطقه «فیله خاصه» در زنجان در روز واقعه فقط با حضور یک خودرو و دو نفر کنترل می‌شد، همان دو نفری که در غیاب نیروهای کمکی شهید شدند. این منبع آگاه می‌افزاید که کل این دشت که قرار است به زودی منطقه حفاظت ‌شده اعلام شود، به صورت سازمانی جز 6 یا 7 نیروی محیط‌بان ندارد. البته این آمار رسمی تعداد محیط‌بان‌های این منطقه است و در عمل، مانند فاجعه دردآور روز دوشنبه، بیش از دو یا سه نفر سر پست حضور ندارند. این منبع آگاه علت تعداد بسیار اندک محیط‌بان در منطقه را چنین می‌داند که از محیط‌بان‌ها در بخش اداری سازمان استفاده می‌شود و همین امر تعداد نیروهای حراست فیزیکی را بسیار اندک‌تر از حتی آمار می‌کند. این منبع آگاه از مراسم تشییع این دو شهید نیز اطلاع می‌دهد و می‌گوید که برگزاری این مراسم به دلیل رعایت پروتکل‌های شیوع کرونا اعلام رسمی نشد و جز دوستداران، خانواده، نیروهای دولتی و انتظامی افراد دیگری حاضر نبودند. این منبع وضعیت روحی خانواده را بسیار نگران‌کننده ارزیابی می‌کند و می‌گوید که ممکن است با چنین شرایط روحی و برخی حاشیه‌های دیگر، پیگیری مساله با موانعی مواجه شود. از طرفی دیگر، به گفته دوستان آقای مجلل، ایشان پیش از شرایط به دلیل وضعیت نامناسب شغلی، از سازمان به دیوان عدالت اداری شکایت کرده بود. به گفته دوستان آقای مجلل، علت اصلی شکایت او از سازمان، مبنی بر شرایط غیرقانونی خدمت، تعداد ناکافی نیرو، شرایط شغلی فوق‌العاده دشوار و شیفت‌های غیرقانونی 15 روز کار و 15 روز استراحت بود. دوستان آقای مجلل به دلیل این شکایت ابراز نگرانی کرده‌اند که مبادا خون این شهید پایمال شود و پیگیری بعدی مناسبی نشود.محیط‌بانان طبق قانون باید 10 شبانه‌روز کار کنند و 20 شبانه‌روز استراحت داشته باشند، اما در عمل وضعیت کاری آنها به شیفت‌های پانزده روز کار و پانزده روز استراحت تقسیم می‌شود اما این تغییر قانون، نه با مزایا همراه است، نه معوقات آنها را پرداخت می‌کند و نه برای آنها اضافه‌کاری می‌شود. به گفته این منبع آگاه، یکی از دلایل دشواری یافتن جنازه‌های این دو محیط‌بان، یک دلیل ساده بود، اینکه خودروی محیط‌بانان به ردیاب متصل نیست، این در حالی است که تنها با یک هزینه ساده می‌توان خودروهای محیط‌بانان را به سیستم ردیابی متصل کرد تا در هنگام بروز فاجعه ردیابی و جست‌وجوی آنها با چنین وضعیتی مواجه نشود، شاید اگر خودروی این دو محیط‌بان نیز ردیاب داشت، شرایط به گونه دیگری رقم می‌خورد. اما این تنها معضل افرادی نیست که در دفاع از طبیعت و محیط‌زیست فداکاری می‌کنند، گاهی اوقات حتی گرفتن لباس فرم نیز برای محیط‌بانان معادل ماه‌ها انتظار است، آنها نه حقوق خود را سر موقع دریافت می‌کنند و نه بابت سختی کار فوق‌العاده مزایای مناسبی دریافت می‌کنند. تمام این دلایل مذکور در شکایت محیط‌بان شهید مجلل از سازمان بی‌تاثیر نبوده است، اما متاسفانه این محیط‌بان، بدون اینکه به نتیجه شکایت خود رسیده باشد، چشم از دنیا بسته است.