عباس ملکی گزارش داد

اقتصادسیاسی جهان در هفته منتهی به 21 فروردین

ساعت 24 - عباس ملکی پژوهشگر ارشد انرژی در تازه ترین گزارش هفنگی خود از بیازر و اقتصاد سیاسی انرژی در جهان در بخش ایران نوشته است احتمال توافق ایران و آمریکا افزایش یافته است و احتمال بازگشت نفت ایران به بازارجهانی نفت نیز افزایش نشان می دهد. گزارش وی را می خوانید:

dir="RTL" style="text-align:right">پویایی‌های بازار

۱- قیمت نفت‌های خام شاخص با قیمت‌هایی نزدیک به قیمت‌های هفته قبل در این هفته باقی ماندند.قیمت برنت در بازار بورس لندن به ۶٣ دلار کاهش یافت. خبرهای خوبی از توافق ایران با طرف‌های ذی‌ربط برای بازگشت ایالات متحده آمریکا از وین منتشر شد که بازار آتی نفت را در بخش تقاضا باثبات می‌نمایاند. همچنین تانکر کره‌جنوبی اجازه خروج از اسکله بندرعباس را یافت. قیمت نفت وست‌تگزاس اینترمدییت به زیر ۶٠ دلار در هر بشکه رسید. قیمت گاز طبیعی در بازار هنری ‌هاب نیز در حدود ۵/۲ دلار بر میلیون بی‌تی‌یو با توجه به گرم شدن هوا ثابت ماند.

۲- قیمت جهانی مواد غذایی در ماه مارس مشابه ۱۰ ماه قبل از آن همواره افزایش یافت. بیشتر افزایش در روغن‌های گیاهی و محصولات لبنی رخ داد. به گزارش سازمان خواروبار جهانی قیمت مواد غذایی ۱/۲ درصد در ماه مارس نسبت به ماه قبل افزایش داشته که بیشترین از ٢٠١۴ تاکنون است. در این میان قیمت روغن‌های گیاهی هشت درصد و لبنیات با چهار درصد بیشترین رشد را داشته‌اند. همچنین وزارت کشاورزی آمریکا اعلام کرد که مقدار صادرات ذرت در سال آبی ۲۰۲۱- ۲۰۲۰ نسبت به دوره قبل شش درصد افزایش داشته و به ٢٠۵٣ میلیون تن رسیده است. در حالی که مقدار ٣٠۵١٢ میلیون تن یعنی ١١۵ درصد بیشتر از سال آبی گذشته همچنان در انتظار انتقال به کشتی و صدور آن به بازارهای دیگر است.

۳- پس از تصویب پیشنهاد رییس‌جمهور آمریکا در کنگره مبنی بر دخالت ١٩٠٠ میلیارد دلاری دولت در اقتصاد آمریکا برای به راه انداختن کسب‌وکار و تجارت، اکنون صادرکنندگان چینی خود را برای صادرات بیشتر به آمریکا آماده می‌کنند. به هر فرد آمریکایی قرار است مبلغ ١۴٠٠ دلار پرداخت شود. محصولات مختلف چینی از ترقه و فشفشه تا لوازم طبی، روشنایی و حتی تلفن‌های همراه آیفون و هزاران محصول دیگر از صادرات چین به آمریکا هستند. در همین حال با کاهش نرخ حمل بار توسط کشتی‌های کانتینربر و فله‌بر، هزینه انتقال کالاهای چینی به سرزمین ایالات متحده از گذشته کمتر شده است. نرخ حمل‌ونقل بار هوایی نیز کاهش یافته است. صندوق بین‌المللی پول تخمین زده که رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا در ٢٠٢١، ۴/۶ درصد نسبت به سال قبل باشد. در تحولی دیگر دولت آمریکا پیش از برگزاری یک کنفرانس در مورد تغییرات اقلیمی، درصدد است که تعهد خود در مورد کم کردن گازهای گلخانه‌ای را به دو برابر افزایش دهد. بر اساس حجم انتشار گازهایی همچون دی‌اکسیدکربن، دولت آمریکا متعهد می‌شود تا ٢٠۵٠ تا ۵٠ درصد از حجم انتشار گازهای آلوده‌کننده بر مبنای سال ۲۰۵۰ را کمتر کند. این تعهد در دولت اوباما ٢۵ درصد بود.

۴- جلسه کمیسیون مشترک برجام روز سه‌شنبه و جمعه هفته گذشته در وین برگزار شد. این جلسات هر سه ماه برگزار می‌شود. ایران این بار با هدف احیای مجدد برجام، بازگشت آمریکا، رفع تحریم‌های آمریکا و بازگشت ایران به تعهدات خویش پس از راستی‌آزمایی در مذاکرات شرکت کرد. آخرین اخبار حاکی از آن است که ایران در مذاکره با ١+۴ پیشرفت داشته است. نمایندگان روسیه و چین با اظهار خوش‌بینی خاطرنشان کردند که مذاکرات در هفته آینده ادامه خواهد یافت. حال مساله این است که رفع مجدد تحریم‌ها مورد قبول آمریکا قرار می‌گیرد یا نه؟ از این طرف آیا ایران به رفع مجدد تحریم‌ها به صورت گام به گام تمایل نشان می‌دهد یا نه. عراقچی نماینده ایران در این مذاکرات می‌گوید که ایران زمانی به تعهدات خویش بازمی‌گردد که برای هر کدام از اقدامات ١+۵ راستی‌آزمایی شده باشد. به نظر می‌رسد در عمل این کار همان پیشرفت گام به گام است. به گزارش خبرگزاری کیودو، آمریکا قرار است

یک روز زودتر به تعهدات برجامی بازگردد و ایران یک روز بعد در بیانیه‌ای بازگشت به تعهدات برجامی را آغاز کند. تانکر حمل محصولات شیمیایی متعلق به کره‌جنوبی که در ماه ژانویه به ساحل ایران آورده شده بود، دیروز آزاد شد. خبرگزاری رویترز گزارش داد که کره‌جنوبی تعهد کرده پول‌های ضبط‌شده ایران در این کشور که معادل هفت میلیارد دلار است را به ایران بازگرداند. در این ارتباط نخست‌وزیر کره‌جنوبی روز یکشنبه هفته جاری از تهران دیدار می‌کند. اخیرا اعلام شد که دولت آمریکا توافق کرده تا اجازه نقل‌وانتقال این پول در سیستم پولی جهانی را برای مصارف غیرنظامی مانند خرید واکسن کرونا بدهد. در بازار انرژی از مذاکرات بازگشت به برجام به صورت مثبت برداشت شده و قیمت نفت تا اندازه‌ای پایین آمد. چون بازار حس می‌کند که تولید نفت ایران بالا رفته و به بازار جهانی صادرات این کشور اضافه می‌شود.

۵- دور جدیدی از مذاکرات عراق و ایالات متحده آمریکا موسوم به گفتمان استراتژیک، چهارشنبه گذشته در بغداد برگزار شد. حضور نیروهای آمریکایی در عراق در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی از جمله حملات گروه‌های شبه‌نظامی عراقی و دست‌کم یک بار حمله نظامی ایران به پایگاه عین‌الاسد در پی شهادت سردار سلیمانی روبه‌رو بوده است. دولت بایدن درصدد آن است که تصویر آمریکا در خاورمیانه و به خصوص عراق را با مجموعه‌ای از برنامه‌های تربیتی، آموزش عالی، فناوری، بهداشت، فرهنگ، اقتصاد و البته همکاری‌های نظامی و امنیتی پر کند. از سوی دیگر عراق مایل است که حضور نظامی آشکار آمریکا در عراق پایان یابد. گرچه مسوولان عراقی معترفند که کمک‌های لجستیک، پشتیبانی هوایی و سلاح‌های آمریکایی مورد نیاز این کشور است. در بخش انرژی، حوزه‌های نفت و گاز عراق عموما با پایگاه‌های آمریکایی مستقر در این کشور نزدیکی جغرافیایی داشته و به نوعی تحت پوشش آنها قرار دارند.

همچنین شرکت‌های آمریکایی دخیل در بخش انرژی در عراق و منطقه خودمختار کردستان در حال اکتشاف و استخراج نفت هستند. تولید نفت عراق هم‌اکنون ۹/۳ میلیون بشکه در روز است که مقام دوم در اوپک را دارا بوده و از سهمیه اوپک‌پلاس برای خود، مقدار ٩٠ هزار بشکه در روز بیشتر تولید کرده است. خروج نیروهای آمریکایی در عراق به معنای احتمال حملات بیشتر گروه‌های مخالف دولت عراق از جمله داعش و القاعده به تاسیسات نفتی است.

۶- تولید نفت خام اوپک و متحدان آن در ماه مارس سال جاری نسبت به ماه قبل حدود ۴۵٠ هزار بشکه در روز افزایش یافته است. به گزارش پلاتس، روسیه و عراق بیشتر از سهمیه مصوب اوپک‌پلاس تولید کرده‌اند.

گروه غیراوپکی در این ائتلاف به رهبری روسیه ۰۸/۱۳ میلیون بشکه و اوپک در ماه مارس ۲۰/۲۵ میلیون بشکه در روز تولید کرده‌اند. دو کشوری که از سهمیه معاف بودند یعنی ایران و لیبی نیز بیشتر از گذشته تولید کرده‌اند. به گزارش پلاتس ایران در ماه گذشته ۳۰/۲ میلیون بشکه در روز تولید کرده که از آگوست ٢٠١٩ به بعد بیشترین است. این عدد به معنای مقدار تولیدی از ایران است که پلاتس به آن دست یافته و صادرات نفت ایران از مجاری غیر اعلان شده را دربر نمی‌گیرد. لیبی نیز در ماه مارس ۱۹/۱ میلیون بشکه در روز تولید کرده که از ٢٠١٣ تا به حال بیشترین مقدار تولید نفت لیبی بوده است. قرار است اجلاس وزرای اوپک‌پلاس در ٢٨ آوریل مجددا بازار نفت را بررسی کرده و در صورت وضعیت مناسب به تولید خود اضافه کنند.

۷- منابع نزدیک به وزارت خارجه ترکیه گزارش دادند که دو کشتی جنگی آمریکایی از تنگه بسفر گذشته و وارد آب‌های دریای سیاه شده‌اند. به جز روسیه، اوکراین، گرجستان، رومانی و بلغارستان، دیگر کشورها برای عبور از تنگه‌های بسفر و داردانل که هر دو بخشی از آب‌های ترکیه محسوب می‌شوند مطابق کنوانسیون مونروئه باید از دولت ترکیه اجازه بگیرند. عبور کشتی‌های تجاری تضمین‌شده و کشتی‌های جنگی باید از لحاظ وزن و اندازه مورد تایید دولت ترکیه قرار گیرند. از سوی دیگر، اندیشه استراتژیک روسیه همچنان بر ژئوپلتیک و جغرافیا استوار است. مانند دوره اتحاد شوروی، هم اکنون روسیه برای حفاظت از فضا و سرزمین روسیه رینگ‌های متعددی را طراحی کرده است. رینگ پنجم حفاظت از فضای روسیه با مرز ارمنستان، ایران و ترکیه مماس است. رینگ اول آن شهر مسکو را دربر می‌گیرد. نقطه اصلی، کرملین است. رینگ دوم با مرزهای روسیه و اوکراین مماس است که تنها ۴٩٠ کیلومتر با مسکو فاصله دارد و اولین نقطه خارجی نزدیک به قلب تصمیم‌گیری در روسیه است. اوکراین در گذشته بخشی از اتحاد شوروی بود و دفتر سیاسی حزب کمونیست اتحاد شوروی با توجه به اسلاو بودن اکثریت اوکراین به این جمهوری نظر مثبت داشت. صنایع با فناوری بالا و همچنین نیروگاه‌های جدیدالاحدث شوروی مانند نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل در اوکراین بود. با فروپاشی شوروی، نگرانی مسکو از اوکراین زیاد شد. چون حالا اوکراین به استپ‌ها و دریاهای یخ نزده روسیه تسلط داشت. از طرف دیگر مسوولان اوکراینی و مردم آن خطه به غرب به خصوص وارد شدن به اتحادیه اروپا و عضویت در ناتو علاقه نشان می‌دادند. دولت‌های طرفدار مسکو در اوکراین نتوانستند با مردم تعامل کنند و به تدریج دامنه تظاهرات علیه دولت‌های دست‌نشانده مسکو بالا گرفت، تا جایی که وزرای خارجه سه کشور فرانسه، آلمان و انگلستان در تظاهرات در کیف شرکت کردند و در میدان (فکر کنم این نام فارسی باشد) دست‌ها را به نشانه اتحاد بالا بردند.

در این دوره روسیه مرتب غرب را تهدید می‌کرد که در کار اوکراین دخالت نکنند. اما بالاخره رییس‌جمهور دست‌نشانده مسکو به روسیه فرار کرد. آقای پوتین در ٢٠١۴ نیروهایش را به شبه‌جزیره کریمه که بر دریای سیاه مسلط است فرستاده و آنجا را اشغال کرد.شبه‌جزیره کریمه تا قبل از جنگ جهانی دوم بخشی از روسیه بود که در تشکیلات اداری شوروی از آن پس به اوکراین داده شد. پس از اشغال، رفراندومی در سایه سرنیزه برگزار شد و مردم کریمه رای به انتزاع از اوکراین و الحاق به روسیه دادند.پس از آن طرفداران روسیه در برخی از استان‌های شرقی اوکراین شروع به پیشروی کردند، در حالی که روسیه پشتیبان آنها از طریق مرزهای خود با اوکراین بود. حالا ناتو می‌گوید روسیه نقل‌وانتقال نظامی در مرزهای اوکراین داشته است. روسیه می‌گوید که هر گونه دخالت ناتو وضعیت را به جایی می‌کشاند که روسیه به روش‌های دیگر فکر کند. این موضع روسیه را غرب به عنوان تسخیر چند استان دیگر اوکراین تلقی می‌کند. به نظر من اتفاقی نخواهد افتاد. با اشغال کریمه، روسیه اوکراین را فلج کرده و از طرف دیگر با ساختن دو خط لوله بزرگ نورداستریم و ترک استریم، روسیه مستقیما گاز طبیعی را به اروپا می‌رساند. بنابراین اوکراین موقعیت استراتژیک گذشته خود را از دست داده و روسیه مایل نیست که با غرب دربیفتد. به نظر می‌رسد که ورود ناوهای جنگی آمریکا به دریای سیاه بر قیمت نفت تاثیر مثبت خواهد داشت، اما احتمالا کاری از دست ناتو و آمریکایی‌ها در این زمینه ساخته نیست. در همین حال دولت ترکیه در نظر دارد یک کانال جدید مابین دریای سیاه و دریای مرمره احداث کند. کانال استانبول از غرب شهر استانبول گذر کرده، ۴۵ کیلومتر طول داشته و هزینه ساخت آن ۲/۹ میلیارد دلار محاسبه شده است. پیمان لوزان و کنوانسیون مونروئه از ١٩٣۶ تاکنون رژیم حقوقی حاکم بر تنگه بسفر را تعریف کرده است. کانال جدید، محدودیت‌های کنوانسیون مونروئه را بر ترکیه اعمال نخواهد کرد، اما منتقدان معتقدند که به لحاظ زیست‌محیطی بر اقلیم همجوار تاثیر منفی داشته و همچنین منافع ملی ترکیه را تضعیف خواهد کرد. به احتمال زیاد عبور کشتی‌های جنگی همپیمانان ترکیه پس از ساخت این کانال از این مسیر صورت گرفته تا محدودیت‌های کنوانسیون مونروئه برآنان جاری نشود.