نگاهی به گزارش معاونت رفاه اجتماعی وزارت کار درخصوص کارگران مهاجر
رسمیسازی نیروی کار مهاجر به نفع کارگران بومی است یا به ضرر آنها؟
ساعت 24-حضور نیروی کار مهاجر در ایران ازجمله مسائلی است که در طول چند دهه گذشته همواره مورد توجه نمایندگان مجلس و مسوولان دولتی بوده است و وزرای کشور و کار در دولتهای مختلف بارها به خاطر آن به مجلس فراخوانده شدهاند.
اصطلاح «نیروی کار مهاجر» به تمامی مهاجرینِ در سن اشتغال یا بالاتر در سراسر جهان اطلاق میشود که در کشور محل سکونت فعلی خود شاغل یا بیکار هستند. مساله نیروی کار مهاجر مختص ایران نیست: اشتغال و کسب درآمد بزرگترین انگیزه مهاجرت محسوب میشود و از ۲۷۲ میلیون نفر از جمعیتِ مهاجر جهان حدود 60درصد (۱۶۰ میلیون نفر) مهاجر کاریاند. از اینرو مساله نیروی کار مهاجر، به خصوص مهاجرتِ کارگران غیر/نیمه ماهر، به یکی از مهمترین جنبههای سیاستگذاری در بسیاری از کشورها بدل شده است. اما تعمیمهای نادرست در مورد نیروی کار مهاجر بسیار رایج است. بسیاری از مردم و سیاستگذاران در کشورهای مختلف تصویر درستی از تعداد و ترکیب جمعیتی نیروی کار مهاجر ندارند و تاثیر این پدیده بر اقتصاد و نیروی کار بومی را کاملا منفی ارزیابی میکنند. این در حالی است که مروری بر تجارب جهانی نشان میدهد که مهاجرت کاری نیز، همانند بسیاری از مسائل سیاستی، در صورت مدیریت درست میتواند به فرصت تبدیل شود و در صورت سوءمدیریت به تهدید. در ایران، مهاجران عمدتا افغانستانی که به صورت قانونی در کشور هستند حدودا ۲درصد از نیروی کار ایران را تشکیل میدهند.
نیروی کار مهاجر، نیروی کار بومی
بسیاری از افرادی که از نزدیک شاهد حضور تعداد زیادی از کارگران مهاجر در یک منطقه و در مشاغل خاص بودهاند، احتمالا پاسخشان به این سوال مثبت است اما ضمن بررسیهای تجربی صورت گرفته دستکم در درازمدت رابطهای بین حضور کارگران مهاجر و کاهش دستمزد نیروی کار بومی مشاهده نکردهاند. بررسیها و پژوهشهای صورت گرفته (عمدتا در امریکا و اروپا) به دقت نشان میدهند که حضور این افراد تاثیر به شدت کمی (که اتفاقا عمدتا افزایشی نیز بوده) بر دستمزد نیروی کار بومی دارد؛ حتی بر دستمزد نیروی کار بومی با سطح تحصیلات پایین. درواقع، این دستمزدِ مهاجران موجهای پیشین است که بیشترین تاثیر منفی را از مهاجران تازهوارد میپذیرد، چراکه اغلب محل زندگی و مهارتهایشان مشابه یکدیگر است. آیا مهاجران تهدیدی برای مشاغل کارگران بومی هستند؟ این مساله به شرایط اقتصادی کلیتر کشورها بستگی دارد، اما اغلب اقتصاددانان دانشگاهی توافق دارند که در درازمدت، مهاجرت بهطور متوسط اثری کم اما مثبت بر بازار کار نیرویکار بومی میگذارد. برخی محققان معتقدند بهرغم این اثر مثبت، برخی گروههای جمعیتی فعال، به طور خاص نیروی کار بومی با تحصیلات کم، در کوتاهمدت در نتیجه این مهاجرتها آسیب میبینند، چراکه تطابق یافتن بازار کار با جمعیت مهاجر جدید، بهویژه زمانی که اقتصاد یک کشور ضعیف است، فرآیندی زمانبر است. در پاسخ برخی پژوهشگران بر این باورند که یک نظام مهاجرتی حساس به شرایط کلی اقتصادی پاسخگوی این مشکل است؛ به این معنا که با توجه به وضعیت بازار کار محدودیتی بر تعداد کارگران مهاجر وضع شود.
همکاری یا مقاومت؟
رویکرد اتحادیههای کارگری در زمینه استخدام نیروی کار مهاجر چیست: همکاری یا مقاومت؟ استثمار نیروی کار مهاجر، رقابتِ برابر در بازار کار را با خطر مواجه میسازد. طی دهههای اخیر امکان چانهزنی جمعی مزدبگیران به آرامی کاهش یافته است و در حال حاضر مناسبات کار بیشتر بر حقوق اشتغال فردی مبتنی است تا حقوق اشتغال جمعی. چنین سیستمی افراد را از به چالش کشیدن الگوهای اشتغال نامطلوب و اعتراض علیه آن بازمیدارد. اگرچه بسیاری از اتحادیههای کارگری به ویژه در اروپا، موضعی بازدارنده نسبت به مهاجرت ندارند، اما همچنان نگرانیهایی را درباره تاثیر مهاجرت، بهویژه مهاجران خارج از اتحادیه، ابراز میکنند. اگرچه پژوهشهای تجربی غالبا حاکی از آنند که حقوق برابر و حمایت از نیروی کار مهاجر به نفع همه کارگران است، میزان اقدامات اتحادیههای کارگری برای ترویج ادغام این کارگران بسته به شرایط موجود متغیر است. البته ماهیت «موقتی» نیروی کار مهاجر و وضعیت حقوقی و اجتماعی متفاوت آنها باعث میشود که نیازها و منافع این کارگران متفاوت از کارگران بومی باشد. بنابراین از اتحادیههای کارگری انتظار میرود که از تقاضای حمایت شغلی و درآمدی برای نیرویکار مهاجر فراتر رفته و به مقابله با سیاستها و گفتمانهای پوپولیستی و ضدمهاجران بپردازند. در حال حاضر، مساله مهاجرت نیروی کار در مرکز گفتمان سیاسی بسیاری از کشورها، بهخصوص در اروپا و امریکا، قرار داشته و در میان سیاستگذاران راست، لیبرال و چپ اختلافنظرهایی درباره تاثیر مهاجرین وجود دارد. از یکسو، برخی از سیاستمداران نقش نیروی کار مهاجر در بازار کار کشورها را مهم دانسته، حضور آنان را برای تقویت اقتصاد ملی ضروری تلقی میکنند و به سیاستگذاری در مورد چگونگی ادغام این جمعیت در بازار کار و جامعه میپردازند. از سوی دیگر، برخی سیاستمداران مهاجران را بیگانگانی تلقی میکنند که مشاغل و مزایای رفاهی را از آن خود کرده و انسجام اجتماعی را با تهدید مواجه میسازند. سیاستمداران ضدمهاجرت معمولا از وقوع رکودهای اقتصادی، افزایش نرخ بیکاری و افزایش نرخ مشاغل بیثبات کمک میگیرند تا صدای خود را بلندتر به گوش رایدهندگان نگران برسانند. در همین راستا، گفتمان سیاسی پوپولیستی نیز در سالهای اخیر مروج ایده «تهاجم» مهاجرین و پناهندگان و احتمال تهدیدهای تروریستی از جانب آنان بوده است.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.