محمد پارسا* تحلیل کرد

کارنامه و برنامه شورای عالی صادرات

ساعت 24 - جامعه های بالنده، پویا و هوشمند دارای ویژگی‌هایی هستند که آنها را از سایر جوامع که از کاروان پیشرفت جهانی جدا مانده‌اند، متمایز می‌کند. یکی از این ویژگی‌ها تاسیس نهادهایی است که برای پیشبرد اهداف حیاتی یک کشور ضرورت تمام‌عیار دارد.

dir="RTL" style="text-align:right">ویژگی بعدی این جامعه ها این است که نهاد یا سازمانی را بر پایه نیاز اساسی خود تاسیس و یا نوسازی می‌کنند و با پیگیری و اجرایی کردن فلسفه تاسیس چنین نهادی، راه را برای استفاده بهینه از آن هموار می‌سازند. ویژگی سوم این است که کارنامه و برنامه آن نهاد را به اطلاع ذی‌نفعان، کارشناسان و همین‌طور افکار عمومی می‌رسانند تا براساس نقطه‌نظرات ارائه‌شده، عملکرد آنها به نقد کشیده شود. نگاهی به سیر تحولات جامعه ما در چند دهه اخیر نشان می‌دهد که شوربختانه نمی‌توان ایران را هم‌ردیف با چنین جوامع بالنده‌ای قرار داد. معضلات کشور ایران به اندازه‌ای است که در فرآیند اشاره‌شده، آن هم بنابر نیازهای یک دوره کوتاه‌مدت، نهاد یا سازمانی تاسیس می‌شود یا درباره ساختار آن تجدیدنظر صورت می‌پذیرد اما پس از آنکه تاسیس شد به حال خود رها شده و عملا نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود. به طور مثال از چند دهه پیش شورای عالی آمار با هدف ساماندهی مسائل مرتبط با آمار تاسیس شده است؛ از جمله این مسائل می‌توان آماردهی بهنگام، مدرن‌سازی پروسه آمارگیری، تولید و توزیع آمارهای مربوط به شاخص‌های کلان اقتصادی و اجتماعی و… را برشمرد. این در حالی است که براساس مشروح مذاکرات شورای عالی آمار در هشت سال فعالیت دولت‌های یازدهم و دوازدهم این شورا، در مجموع کمتر از ۱۰ نشست برگزار شده است. مفاد این نشست‌ها نشان‌دهنده آن است که بخشی از زمان جلسات به مجادلات بانک مرکزی و رییس سازمان برنامه و بودجه (رییس شورای عالی آمار) گذشته است. همچنین در نمونه دیگری، جلسه‌ای براساس اطلاعات در دسترس هیات وزیران در جلسه ۸/۴/۱۳۹۳ «شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی» منعقد شده است. هدف از برگزاری این جلسه بررسی خط‌مشی صادرات کشور، ایجاد ثبات نسبی در مقررات مربوط به صادرات، برنامه‌های جامع و بخشی توسعه صادرات غیرنفتی کشور، شناخت و تعریف موانع و تنگناهای ساختاری صادرات کشور و مشخص کردن اقدام لازم برای توسعه صادرات غیرنفتی بوده است. همچنین به جهت ایجاد هماهنگی بین فعالیت‌ها و سیاست‌های صادراتی دستگاه‌های اجرایی و به منظور جلوگیری از موازی‌کاری در حوزه صادرات در چارچوب قوانین و مقررات مربوطه، شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی به ریاست رییس‌جمهور یا معاون اول رییس‌جمهور تشکیل می‌شود.به نظر می‌رسد این شورا در شرایطی تاسیس شد و یا در ماهیت آن تجدیدنظر صورت پذیرفت که ایران درگیر تحریم‌های آمریکا و دیگر کشورها شده و صادرات نفت در معرض تهدیدهای جدی قرار گرفته بود و دولت وقت می‌خواست برای جبران درآمد ارزی ازدست‌رفته اقدامی جدی کند. اما با توجه به نور امیدی که مذاکرات برجام در دل مدیران تاباند و نیز پس از امضای برجام و آزاد شدن صادرات نفت، این شورا دیگر اهمیت خود را از دست داد. با توجه به اینکه دبیرخانه شورای عالی صادرات، وزارت صنعت، معدن و تجارت بوده و با توجه به اینکه ایران از نیمه سال ۱۳۹۷ و در عمل مجددا تحریم شد و صادرات نفت با اختلال مواجه شد، لازم است این دبیرخانه یا هر نهاد دیگر، اطلاعات در دسترس خود را درباره کارنامه شورای عالی صادرات در چارچوب وظایف و اختیارات این شورا برای اطلاع افکار عمومی منتشر کند. آنچه جای سوال دارد این است که این شورا از سال ۱۳۹۳ چند بار نشست برگزار کرده و در هر نشست چه کسانی از اعضای پیش‌بینی‌شده حاضر بوده‌اند؟ کدام مسائل مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند؟ واقعیت این است که این شورا می‌توانست با توجه به اهمیت مقوله صادرات که بسیاری از مدیران تنها در سخن آن را راه نجات اقتصاد می‌دانند، فعالیت‌های مهمی انجام دهد و اگر چنین بوده نتایج چه بوده است. حالا و در آستانه تشکیل دولت سیزدهم و در شرایطی که ایران هنوز در تحریم است و از آنجاکه درآمد صادرات نفت سقوط کرده و حتی پس از برداشتن تحریم‌ها نیز راه سختی برای صادرات نفت در پیش داریم، لازم است کارنامه و برنامه این نهاد با اهمیت منتشر شود تا ضعف‌ها و کاستی‌های آن جبران شده و آن را به یک نهاد پویا تبدیل کنیم.

* رییس هیات مدیره سندیکای صادرات انرژی –روزنامه جهان صنعت