چرا مالیات بر ثروت در ایران به جایی نرسید؟
شیوه نادرست برای مالیاتگیری از ثروتمندان/شقاقیشهری: مالیات بر خانههای خالی و خودروی لوکس با شیوه خوداظهاری قابل اجرا نیست
ساعت 24- اضافه شدن کالایی به نام مسکن و به طور کلی مستغلات به عنوان یک «کالای سرمایهای»، قانونگذار را بر آن داشته تا در سال ۱۳۹۹ برای مقابله با این موضوع اقدام به تصویب ماده ۵۴ مکرر قانون مالیاتهای مستقیم کند. پس از آن برای اجرای این ماده قانونی، وزارت راه و شهرسازی، سامانهای را با عنوان سامانه املاک و اسکان که با نام سامانه یکتا املاک نیز شناخته میشود راهاندازی کرد.
این سامانه با هدف جمعآوری اطلاعات سکونتی اشخاص و شناسایی خانههای خالی ایجاد شد و براساس قانون، تمامی سرپرستان خانوار موظف به ثبتنام در سامانه املاک و اسکان شدند اما پس از چند ماه از راهاندازی این سامانه و عدم استقبال مردم از آن، مشخص شد اخذ مالیات بر خانه خالی تاکنون به جایی نرسیده و مسوولان سازمان امور مالیاتی نیز اعلام کردند که در سال ۱۳۹۹ از محل مالیات بر خانههای گران قیمت هیچ درآمدی وصول نشده است.
افزایش سرمایه ثروتمندان با رشد تورم
وحید شقاقیشهری اقتصاددان در مورد اخذ مالیات بر خودروهای لوکس و مسکن بر این باور است که در همه جای دنیا زمانی که تورمی رخ میدهد بیشترین هزینه تورم را ثروتمندان میدهند و ثروتمندان از این افزایش تورم ناراحت میشوند. این در حالی است که در ایران زمانی که تورم افزایش پیدا میکند ثروتمندان خوشحال میشوند و دلیل این موضوع این است که نظام مالیاتی ما به بیراهه رفته است.
او در این باره به «اعتماد» گفت: آنچه از سال گذشته به صورت قانون مطرح شده این بود که از ثروت مردم مالیات اخذ شود و این موضوع در همه جای دنیا هم مرسوم است که از ثروت افراد مالیات اخذ میشود و در آن مشخص شده که تا یک عددی افراد از مالیات معاف هستند و از یک رقم بیشتر با نرخهای تصاعدی مالیات بر ثروت افزوده میشود.
این اقتصاددان با بیان اینکه مالیات بر ثروت مهمترین ابزار برای کاهش شکاف طبقاتی و بازتولید ثروت است، گفت: در دهه ۹۰ شکاف طبقاتی در ایران بسیار زیاد شد به گونهای که شاخص ضریب جینی که نشاندهنده سطح رفاه یک جامعه است، بالاتر رفته و دو دهک پردرآمد جامعه به نسبت بسیار زیادی ثروتمند شدند.
نظام مالیاتی به بیراهه میرود
او تصریح کرد: عملا تورم ۲۴درصدی دهه ۹۰ در دهکهای کمدرآمد ایجاد شد و بالعکس دهکهای پردرآمد از این تورم لجام گسیخته کاملا منتفع شدند و این موضوع نشان میدهد که نظام مالیاتی ما به بیراهه میرود.
او افزود: در همه جای دنیا زمانی که تورمی رخ میدهد بیشترین هزینه تورم را ثروتمندان میدهند و ثروتمندان از این افزایش تورم ناراحت میشوند این در حالی است که در ایران زمانی که تورم افزایش پیدا میکند ثروتمندان خوشحال میشوند و دلیل این موضوع این است که نظام مالیاتی ما به بیراهه رفته است. شقاقیشهری با بیان اینکه مالیات بر ثروت را هنوز هم نتوانستهایم در کشور اجباری کنیم، گفت: هر چند مالیات بر ثروت مشخص است و مشمول خانه، زمین، سهام و خودرو و... میشود اما در ایران همچنان مغفول مانده است.
راهکار بازتولید ثروت و کاهش شکاف طبقاتی
این اقتصاددان ادامه داد: اخذ مالیات از ثروت قابل شناسایی است و گرفتن مالیات از این سرمایهها به عدالت نزدیک است و میتواند به بازتولید ثروت و کاهش شکاف طبقاتی کمک کند این در حالی است که بیش از ۲۰ سال است که مالیات بر ثروت در کشور ما اجرا نشده و مقاومتهای زیادی در این زمینه وجود دارد.
او با بیان اینکه اخذ مالیات بر ثروت نیازمند بانک اطلاعاتی و شفافیت است، گفت: افراد همواره مقاومتهایی برای نپرداختن مالیات بر ثروت داشتهاند و نمیخواستند این نوع مالیات اجرا نشود اما هر قدر این پایه مالیاتی به تعویق بیفتد شاهد گسترش شکاف طبقاتی و روند تشدید بیعدالتی در اقتصاد خواهیم بود.شقاقیشهری در مورد عدم موفقیت سامانه خوداظهاری مسکن نیز گفت: طراحی این سامانه از ابتدا اشتباه بود زیرا همه خانهها و خودروها سند دارند و دولت به راحتی میتواند آنها را شناسایی کند و جای تعجب دارد که دولت به سمت خوداظهاری رفته است.
سامانه خود اظهاری اتلاف وقت است
این اقتصاددان خاطرنشان کرد: این در حالی است که به راحتی با کد ملی افراد میتوان به میزان داراییشان درخصوص مسکن و خودرو دست یافت و رفتن به سمت خود اظهاری تنها اتلاف وقت است و دولت میتواند با این اطلاعاتی که در سازمان ثبت املاک کشور وجود دارد را به دست آورد.
شقاقیشهری افزود: از سامانهای که از سوی وزارت راه و شهرسازی اعلام شد چندان استقبالی نشده است و این موضوع کاملا طبیعی هم بود، زیرا یک روش پیچیده را مدنظر قرار دادهاند که با این روش اطلاعرسانی و نوع پرسشها در سامانه مشخص بود به سرانجام خوبی نخواهد رسید.
او افزود: دولت باید برای تکمیل بانک اطلاعاتی خود وقت بگذارد و هزینه کند تا بتواند بانک اطلاعاتی خود را کامل کند و افراد با کد ملی خود وارد شوند تا صحت و سقم تعداد خودروها و مسکن خود را در سامانه رویت و تایید کنند یعنی آخرین مرحله را به مردم بسپارند
نه اینکه از ابتدا به مردم بگویند خودتان اظهار کنید چه تعداد خودرو یا مسکن دارید.
این اقتصاددان با بیان اینکه درخصوص خودروها هم کاملا این اطلاعات وجود دارد، گفت: زمانی که تخلفی از سوی رانندهای صورت میگیرد سریع قبض جریمه برای فرد پیامک میشود و این موضوع نشان میدهد که کاملا اطلاعات خودروهای افراد در دست پلیس راهنمایی و رانندگی وجود دارد و برای مسکن هم همین گونه است.
او ادامه داد: این روش پیچیده خوداظهاری در سامانه املاک از ابتدا مشخص بود نتیجهای در پی ندارد بنده یک ماه قبل وارد این سامانه شدم و متوجه شدم ارایه اطلاعات پی در پی در این سامانه کار سنگینی است و اینکه فرد بخواهد اطلاعات مختلف را بدهد اصلا ساده نیست.
او افزود: این روش دستوری به صورت خود اظهاری چندان منطقی نیست و دولت باید از سامانههای کشوری این دادهها را جمعآوری کند و آنها را در بانک اطلاعاتی قرار دهد و به تدریج این بانک اطلاعاتی با اتصال به سامانهها تکمیلتر شود