فرانسه سفرایش را از استرالیا و آمریکا برای مشورت فراخواند
خنجر از پشت به شریک تاریخی
ساعت24-قرار بود اقدامی باشد علیه تمامیتخواهی چین، اما بیش از آنکه پکن را عصبانی کند، خشم پاریس را به دنبال داشت؛ تا جایی که دولت فرانسه به دلیل «ناگواری استثنائی» اعلام برقراری «پیمان راهبردی» میان آمریکا، استرالیا و بریتانیا، سفیران خود را از کانبرا و واشنگتن برای «مشورت» به پاریس فراخواند.
این اقدام فرانسه یادآور رویدادی بود که در سال 1995 میلادی بین فرانسه و استرالیا به وقوع پیوست. در آن سال، کانبرا در اعتراض به تصمیم فرانسه برای ازسرگیری آزمایشهای هستهای در اقیانوس آرام، سفیر خود را برای مشورت فراخوانده بود. ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، جمعهشب با انتشار بیانیهای اعلام کرد تصمیم به فراخواندن آنی سفرای این کشور از ایالات متحده و استرالیا «به دستور رئیسجمهوری» گرفته شده است. او تأکید کرد «این تصمیم استثنائی متناسب با وخامت استثنائی، گزینهای است که استرالیا و آمریکا روز ١۵ سپتامبر از آن پرده برداشتند». این نخستینبار است که پاریس چنین تصمیمی در برابر این دو کشور و بهویژه آمریکا -شریک تاریخی خود- اتخاذ میکند. وزیر خارجه فرانسه، اقدام استرالیا را «خنجری از پشت» و تصمیم جو بایدن، رئیسجمهوری ایالات متحده به برقراری پیمان راهبردی را «تند و ناپسندیده» خواند. اما ماجرا به اینجا ختم نشد و پاریس حتی ضیافتی را که قرار بود جمعهشب به مناسبت سالگرد نبرد خلیج چساپیک که در پنج سپتامبر ١٧٨١ به پیروزی ناوگان فرانسه بر نیروی دریایی بریتانیا و به سود استقلالطلبان آمریکا انجامید، برگزار شود، لغو کرد. در آن سو، استرالیا با گفتن اینکه «ناخشنودی» فرانسه را به خوبی درک میکند، تأکید کرد هر کاری برای رفع سوءتفاهم موجود انجام خواهد داد و به صورت سازنده همکاری خود با مقامات فرانسه را دنبال میکند. کاخ سفید نیز اعلام کرد از خروج سفرای فرانسه متأسف است و در روزهای آینده سعی خواهد کرد این مشاجره را برطرف کند. بایدن که میدانست اعلام این خبر، عصبانیت پاریس را به دنبال دارد، هنگام معرفی این پیمان بر نقش فرانسه بهعنوان «شریک مهم» در اقیانوس هند تأکید کرده بود. اما واکنش وزیر خارجه فرانسه بسیار تندتر از آن بود که واشنگتن بخواهد آن را مشاجره بنامد. ژان ایو لودریان گفت: «این تصمیم بیرحمانه، یکجانبه و غیرقابل پیشبینی من را به یاد بسیاری از اقدامات ترامپ میاندازد. چنین اقداماتی بین متحدان رایج نیست» و سپس ادامه داد: «این خنجری از پشت بود. رابطه ما با استرالیا بر اساس اعتماد بود، اما این اعتماد شکسته شد». وزیر خارجه فرانسه این جملات را با ناراحتی گفت و تأکید کرد استرالیا برای خروجش از قرارداد قبلی با فرانسه باید راهی پیدا کند.
آمریکا و بریتانیا در پیمانی سهجانبه با استرالیا با نام «اوکوس» متعهد شدهاند که ازجمله در دسترسی به زیردریاییهای اتمی در منطقه اقیانوس هند و آرام به استرالیا کمک کنند. به گفته آنان، این پیمان برای رویارویی با سیطره نظامی چین در آبهای اقیانوس آرام اتخاذ شده؛ بااینحال برای فرانسه این قرارداد جدید تنها یک معنا داشت و آن هم ازدسترفتن توافق ۵۶ میلیارد یورویی. استرالیا در سال ۲۰۱۶ قراردادی میلیاردی برای ساخت ۱۲ زیردریایی جدید با فرانسه به امضا رساند و اکنون میگوید دلیلی برای تکمیل قرارداد مذکور ندارد.
پیرمورکس، یکی از اعضای مرکز مطالعات استراتژیک و روابط بینالملل واشنگتن، این اقدام فرانسه را «تاریخی» خواند و بر این باور است که کلمات اطمینانبخشی مانند آنچه از زبان آنتونی بلینکن شنیده شد، برای پاریس به تنهایی کافی نیست؛ بهویژه آنکه مقامات فرانسوی میدانند ماههاست این سه کشور به دور از چشم پاریس برای شکلگیری چنین توافقی برنامهریزی میکنند. بایدن از آغاز دوره ریاستجمهوری خود به دنبال همصداکردن متحدانش در منطقه برای مقابله با این کشور پهناور آسیایی بوده است. از آغاز ماه ژانویه، پکن در حال عرضاندام در اقیانوس هند است؛ هرچند سایر بازیگران بزرگ این منطقه همچون هند این اقدامها را بیجواب نگذاشتهاند. بر اساس گزارشی از پنتاگون، چین بزرگترین نیروی دریایی جهان را دارد؛ در مجموع حدود ۳۵۰ ناو و زیردریایی نظامی شامل بیش از ۱۳۰ رزمناو بزرگ روآبی. بااینحال خشم مقامات فرانسه چنان است که به نظر میرسد رفع کدورت به سادگی صورت نگیرد. فرانسه و ایالات متحده پیش از این نیز اختلافهای دیپلماتیک درخور توجهی داشتهاند، مانند بحران سوئز در سال 1956 میلادی و جنگ عراق در سال 2003 میلادی، ولی هیچیک از این اختلافها تاکنون منجر به فراخوانی سفیر این کشور از واشنگتن نشده بود.
هرو لیماحیو، مدیر مؤسسه تحقیقاتی «لووی» -برترین اندیشکده استرالیا- دراینباره به گاردین میگوید: این اتفاق بیشتر خیانت استرالیاست؛ بهویژه آنکه رؤسای جمهور فرانسه، بهطور خاص امانوئل مکرون، برای حفظ ارتباط با کانبرا انرژی فراوانی گذاشتهاند و سالها زمان میبرد تا روابط دوباره به نقطه اول بازگردد.
این نکته را باید در نظر داشت که فرانسویها حافظه درازمدتی دارند و به سادگی فراموش نمیکنند؛ هرچند پاریس هم باید مراقب باشد تا اغراقآمیز رفتار نکند. زمانی که روابط عادی میشود، میراثی ماندگار برجا میماند و اعتماد ازدسترفته برگشتناپذیر خواهد بود. آنچه اکنون از آن بهعنوان اقدام تاریخی فرانسه یاد میشود و آنطور که وزیر خارجه این کشور از نبود اعتماد سخن میگوید، نهتنها بر روابط آمریکا و استرالیا با فرانسه تأثیر میگذارد، بلکه با توجه به تأثیرگذاری پاریس بر اتحادیه اروپا میتواند بر روابط قاره سبز با آمریکا سایه بیاعتمادی بگستراند؛ دقیقا آن چیزی که بعد از خروج دونالد ترامپ از کاخ سفید، نه جو بایدن به دنبال آن است و نه شرکای اروپاییاش.