برنامه‌ریزی جدید برای تحقق برنامه 10 ساله در 4 سال/ چرا سرعت در رسیدن به مدار 36 هزار کیلومتری مهم است؟

ساعت 24 - در حالی که دسترسی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری برنامه ای ۱۰ ساله بوده است اما با تاکید اخیر رئیس جمهوری در جلسه شورای عالی فضایی، این برنامه باید تا پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام برسد. اما اساسا مدار ۳۶ هزار کیلومتری چرا مهم است و این عجله برای رسیدن به آن برای چیست؟

html>

دیروز جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم بعد از ۱۱ سال برگزار شد.

جلسه به ریاست سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری برگزار شد و وی در این جلسه بر لزوم دسترسی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری تاکید کرد و گفت: اگرچه تحقق این برنامه طی ۱۰ سال برنامه‌ریزی شده اما باید تا پایان سال ۱۴۰۴ به اتمام برسد.

اما پیش از این، مقام معظم رهبری هم با اشاره به قرار دادن ماهواره نور در مدار نزدیک به زمین (LEO) فرموده بودند: «همین دست خواهد توانست چند صباح دیگر همین ماهواره را به مدار ۳۶ هزار کیلومتری برساند که مورد نظر ما است؛ ما می‌خواهیم ماهواره به مدار ۳۶ هزار کیلومتری برسد».

اما وقتی رئیس جمهور روی این موضوع آن هم با برنامه زمان بندی فشرده، تاکید می‌کند، این سوال پیش می‌آید که اساسا مدار ۳۶ هزار کیلومتری چیست و چرا مهم است؟

مدار ۳۶ هزار کیلومتری چیست؟

مدار GEO، مدار زمین آهنگ (Geostationary Oribt, GEO) است. مداری دایروی است که در ارتفاع ۳۵.۷۸۶ کیلومتری بالای خط استوا قرار گرفته است .

ماهواره در نتیجه تعادل بین نیروی جاذبه زمین و نیروی گریز از مرکز، در آن مدار، طی ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه و ۴ ثانیه به دور زمین می‌چرخد. از آنجایی که این زمان همگام با زمانی است که زمین برای گردش به دور محور خود نیاز دارد، ماهواره‌ای که در مدار زمین‌آهنگ قرار می‌گیرد، از دید فردی که از زمین به آن نگاه می‌کند، ثابت به نظر می‌آید.

دلیل نام‌گذاری این مدار به «زمین‌آهنگ» هم همین است. از آنجایی که ماهواره در این مدار یک سوم زمین را پوشش می‌دهد، با قرار دادن سه ماهواره در این مدار تقریباً می‌توان تمام کره زمین را (به جز مناطق قطبی) پوشش داد. همچنین برای ارتباط با ماهواره موجود در مدار GEO آنتن روی زمین می‌تواند همواره در یک جهت تنظیم شود.

به دلیل همین ویژگی‌های منحصر به فرد، مدار GEO یک منبع راهبردی برای کاربری‌های مخابراتی، پخش و هواشناسی است.

اولین مجموعه کامل سیستم مخابراتی ماهواره‌ای جهانی حدوداً ۵۱ سال پیش در سال ۱۹۶۹ میلادی در مدار GEO قرار گرفت و برای پخش بیش از ۷۰۰۰ شبکه تلویزیونی و بیش از ۱۱۰۰ شبکه رادیویی استفاده می‌شود.

ماهواره‌های «الکتروـ ال» روسیه، «جی.اُ.ای.اس» آمریکا و «متئوست» اروپا، نمونه‌های مهمی از ماهواره‌های هواشناسی زمین‌آهنگ به شمار می‌روند.

ماهواره های هواشناسی هم در مدار GEO هستند

چرا رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری مهم است؟

بارها در برنامه های فضایی ایران، تاکید بر این لزوم دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری را شنیده ایم. برنامه ای که به عنوان یک هدف و ضرورت همیشه در دستور کار بوده است اما با جدی گرفتن صنعت فضایی در دوره ای و باز کم رنگ شدن صنعت در دوره‌ ای دیگر، اولویت آن دستخوش تغییر می‌شود.

همچنان که محمدحسن انتظاری، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی که سرپرستی اجرای طرح ماهواره ای مصباح را در کارنامه دارد می‌گوید: مسئولیت فضایی کشور پرتاب ماهواره و توسعه آن است تا بتوان ماهواره ای در قد و قواره ۵۰۰ کیلوگرم را در مدار ۳۶هزار کیلومتری قرار دهد.

وی ادامه می‌دهد: همچنان که به عنوان مثال پرتاب ماهواره نور توسط هوافضای سپاه حاوی دو خروجی سنگین در رسانه های بین الملل بود. یکی ماهواره بری که ماهواره را به ارتفاع ۴۵۰ کیلومتر رساند و دوم اینکه توانست ماهواره را در مدار قرار دهد. چنین موضوعاتی است که باید در حوزه رسانه بازگو شود؛ نه صرفا محدود شدن به مقوله ای نظیر پردازش عکس های ماهواره ای در صنعت کاربردهای فضایی.

پس از بازخوانی تاکیدات مسوولان و کارشناسان بر لزوم دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری و از نظر گذراندن کاربردهای این مدار، متوجه می‌شویم که مدار GEO یک منبع محدود است.

مدار GEO یک منبع محدود است؛ یعنی در زمان واحد تعداد مشخصی ماهواره می‌تواند در آن قرار گرفته و فعالیت کند.

زیرا ماهواره‌ها برای اینکه بتوانند در مدار GEO عمل کنند نیاز به موقعیت مداری و فرکانس تخصیص‌یافته دارند. با توجه به مزایای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از کارکرد ماهواره‌ها در مدار GEO، در ۵۰ سال گذشته، درخواست‌ها و رقابت برای موقعیت‌های مداری و فرکانس در این مدار به شدت افزایش یافته است. با توجه به محدودیت‌های فرکانسی و محدودیت‌های فنی عملکرد ماهواره‌ها در فضا (به عنوان مثال لزوم حفظ فاصله متناسب با سایر ماهواره‌ها جهت جلوگیری از تداخل و یا تصادم احتمالی) این شرایط ایجاد شده که مدار GEO یک منبع محدود است؛ یعنی در زمان واحد تعداد مشخصی ماهواره می‌تواند در آن قرار گرفته و فعالیت کند. این محدودیت ذاتی باعث شده است که ایجاد تعادل میان دسترسی منصفانه و برابر به این مدار و بهره‌برداری بهینه، کارآمد و اقتصادی‌ از آن امری دشوار باشد.

سازوکار اصلی تخصیص موقعیت مداری و فرکانس رادیویی روش موسوم به a posteriori بود (که عموماً مورد اعتراض کشورهای درحال توسعه قرار گرفته). این بدین معنی است که هر دولتی که زودتر بتواند ماهواره خود را در مدار قرار دهد از منافع موقعیت مداری و فرکانس رادیویی بهره‌مند خواهد شد (first-come, first-served). حق بهره‌برداری از یک موقعیت مداری مشخص موقت است و منجر به حق مالکیت نمی‌شود، اما موجب این می‌شود که در زمان بهره‌برداری، از بهره‌بردار در قبال تعرض دیگران حمایت شود.

برنامه ایران برای دست یابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتری چیست؟

مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران در زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به خبرنگار فارس، می‌گوید: هدف سازمان فضایی در شرایط امروز کشور و مهمترین اولویت کشور توسعه زیرساخت فضایی است، هدف اول مان رسیدن به مدار ۵۰۰ تا هزار کیلومتری زمین بوده و دومین هدف رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری است.

ماهواره‌ برهای سیمرغ، سریر، سروش این قابلیت را دارند که در ۳۶ هزار کیلومتری قرار گیرند

وی گفت: اکنون ماهواره‌ برهای سیمرغ، سریر، سروش این قابلیت را دارند که در ۳۶ هزار کیلومتری قرار گیرند. اما ما نیاز به حمایت بیشتری در حوزه فضا داریم. به طور مثال در هر ۲۰۰ کیلومتر بالای سرمان یعنی در ۵۰۰ کیلومتری فضا آمریکا یک ماهواره دارد که برای اینکه ما بتوانیم خودمان را به آن برسانیم ۵ سال زمان داریم. در واقع باید طی این مدت به یک نقطه پیشرفت رسیده تا بتوانیم در مقابل قدرت آینده بایستیم.

رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری تا ۱۴۰۱ ممکن است؟

عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به دشواری عملی شدن این برنامه در ۴ سال، می‌گوید: دستور رییس‌جمهور برای ما غافلگیرانه بود اما معتقدیم با کار شبانه‌روزی و مجاهدانه و حمایت دولت می‌توانیم به فضل خداوند به موفقیت برسیم. خوشبختانه اعتماد مسوولان در این دوره به صورت کامل وجود دارد و رئیس جمهور قول تامین اعتبار مورد نیاز را داده‌اند.

وزیر ارتباطات رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری را از طریق بلوک‌های انتقال مداری امکان‌پذیر می‌داند

وی، رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری را از طریق بلوک‌های انتقال مداری امکان‌پذیر دانست و گفت: بلوک انتقال مداری سامان آماده تست است و می‌تواند ماهواره‌ها را از ۴۰۰ کیلومتر به ۷ و ۱۰ هزار کیلومتری انتقال دهد.
زارع پور تاکید کرد: ما امیدواریم در گام نخست مدار ۲۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر را تثبیت و استفاده کنیم و با برنامه ریزی با کار شبانه روزی مانند دهه ۸۰ به لایه ژئو یا همان ۳۶ هزار کیلومتری برسیم.

انتهای پیام/