تلخ وشیرین اشتغال افغانستانی ها درایران

ساعت 24 - داستان پرماجرای مهاجرت پیدا وپنهان افغانستانی هایی که در دوره های گوناگون به ایران مهاجرت کرده و شمار قابل اعتنایی از آنها ساکن ایران شده اند به تازگی و با سونامی جدید مهاجران این کشور ابعاد تازه ای پیدا کرده است. در باره پیامدهای وجود 5 میلیون نفر از شهروندان افغانستان درایران به ویژه پیامد آن بر بازار کار در کانون توجه رسانه ها و کارشناسان بازار کار قرار دارد. مهدی جابری:در نشریه بازار کار درهمین باره با حمیدرضا حاج اسماعیلی، کارشناس بازار کار گفت وگو کرده است. این کارشناس بازار کار می گوید این شمار از شهروندان افغانستانی بازار کار ایران را زیر تیغ قرارداه است و باید از حالت بی سامانی کنونی خارج شود. آنچه درزیر می خوانید دیدگاههای حمید رضا حاج اسماعیلی است.

html>

سیاسی شدن موضوع

بحث مهاجران افغانی بیش از حد در ایران سیاسی شده است. بنابراین بسیاری از رسانه‌ها و نهادهای مسئول ترجیح می‌دهند در این باره سکوت کنند. اما من نگاه سیاسی ندارم و به طور جدی پیگیر اتفاقات و رویدادها هستم. به رغم احترام فراوانی که برای همسایه هم‌کیش و خوب‌مان قائل هستم اما انتقادهایی از نگاه کارشناسی و حرفه‌ای در حوزه کار و کارگری دارم و معتقدم اوضاع افغانستان تاثیر مستقیم بر ایران به ویژه از نظر مهاجرتی و شرایط کارگران دارد. یک نکته مهم این است که چرا مسئولان ایرانی حساسیت لازم را درباره میزان و چگونگی ورود مهاجران ندارند. قطعا افغان‌ها انسان‌های خوب و زحمت‌کشی هستند و ما به واسطه هم‌کیش بودن، برای آنها احترام قائل هستیم اما به خاطر شرایط کشورمان چاره‌ای جز این نداریم که نگاه منطقی و عقلانی به ماجرا داشته باشیم و تاثیر حضور مهاجران را بر بازار کار، سرانه عمومی، خدمات اجتماعی و نیازها و درخواست‌های مردم کشورمان بررسی کنیم.به اعتقاد من محتوای مغرضانه، سیاسی و غیرحرفه‌ای که توسط برخی رسانه‌های خارجی منتشر می‌شود، کار را برای ما سخت کرده است. این درحالی است که نفس مساله ورود مهاجران به ایران باید مطابق با عرف دیگر کشورها در عرصه بین‌الملل باشد. در همه دنیا مکانیزم‌های قانونی برای مهاجرپذیری تعریف شده است ولی متاسفانه در کشور ما چنین سازوکارها و چارچوب‌هایی وجود ندارد. به همین دلیل بیش از ۵ میلیون مهاجر افغان داریم که تعداد زیادی از آنها غیرقانونی هستند و رسانه‌ها و مقامات ما هم بنا به ملاحظه‌ای که اشاره داشتم، ترجیح می‌دهند موضع‌گیری خاصی نداشته باشند و سکوت کنند.

موج جدید مهاجران اعتراض ما

در چندماه اخیر و به واسطه تسلط طالبان، بیش از یک میلیون مهاجر به مهاجران قبلی در ایران افزوده شد و این روند همچنان ادامه دارد. چون در افغانستان تغییرات ریشه‌ای انجام شده که زندگی مردم را دگرگون کرده است و ما باید منتظر مهاجران جدید باشیم.کشور ایران حدود ۵ میلیون بیکار دارد که البته بخشی از این رقم مربوط به مشاغل ناقص است و از نظر ما مشاغل ناقص باید در آمار بیکاران قرار گیرد. از سوی دیگر، ۵ میلیون افغان در ایران حضور دارند که بخش زیادی از آنها حضور فعال در بازار کار ما دارند. همین موضوع به بیکاری در کشور دامن زده و آن را تشدید کرده است. به نظر من تعلل و کم‌کاری نهادهای مرتبط در کشور، موجب ایجاد شرایط سخت و تضییع حقوق کارگران ایرانی شده است. ما به عنوان مدافع حقوق کارگران، به این وضعیت معترض هستیم و دولت بویژه وزارتخانه‌های کشور و کار، به همراه شهرداری‌ها و نیروی انتظامی را در این زمینه مسئول می‌دانیم و از آنها درخواست رسیدگی فوری و موثر داریم .

وزارت کار اعلام کرده است که یک میلیون و ۵۰۰ هزار کارگر افغانی در کشور مشغول به کار هستند که از این تعداد، ۳۰۰ هزار نفر پروانه فعالیت دارند! این بسیار عجیب و حتی خلاف قوانین است. چراکه قانون کار به صراحت مشخص کرده است که فقط در صورت نبود تخصص کافی در ایران، می‌توان پروانه فعالیت برای غیرایرانی‌ها صادر کرد. یعنی اگر در بخش‌هایی کارگر ایرانی ماهر وجود نداشته باشد و نیز کارگر خارجی دارای تخصص خاصی باشد که نیاز کشور است، آن وقت باید از تخصص و مهارت غیرایرانی‌ها در بازار کار ایران بهره گرفت. حالا سوال من این است که کارگر عزیز افغانی دقیقا کدام تخصص را دارد که کارگر ایرانی فاقد آن است!؟ و کشور ما دقیقا به کدام تخصص کارگر مهاجر نیاز فوری و جدی دارد.

فشار به کارگران ایرانی در بخش ساختمان

ورود بیش از حد مهاجران، حقوق کارگران ایرانی را تحت تاثیر منفی قرار داده است. متاسفانه شاهد هستیم که بسیاری از کارفرمایان ترجیح می‌دهند کارگر خارجی را به کار بگیرند. چون این کارگر بیمه نمی‌خواهد، حقوقش پایین است، هیچ مزایای قانونی را طلب نمی‌کند و هر زمان که کارفرما اراده کند او را اخراج می‌کند.اکثر مهاجران افغان در بخش ساختمان مشغول به کار هستند. این موضوع روز به روز پررنگ‌تر می‌شود. این افراد همچنین از سال‌ها قبل در بخش‌های کشاورزی و دامداری ما حضور فعال داشته‌اند. چنانچه در ساعت‌های صبح به میادین و مراکز تجمع کارگران مراجعه کنید، حضور پررنگ این افراد برای کارهای ساختمانی مشخص است. تقریبا ۸۵ درصد کارگرانی که در این میادین حضور دارند افغانی هستند و به عنوان بنا، استادکار، گچ‌کار و کارگر ساده فعالیت دارند.این درحالی است که بخش زیادی از کارگران ایرانی به صورت فصلی و در بخش ساختمان آماده کار هستند اما به خاطر حضور مهاجران، امکان و اجازه فعالیت ندارند. ما چندین سال است که با دولت و مجلس برای بهبود وضعیت حقوق و بیمه کارگران فصلی درحال بحث و جدل هستیم اما نتیجه مثبت و موثری حاصل نشده است.

واقعیت تلخ این است که ما از کارگر ایرانی می‌خواهیم که آموزش‌های عمومی و تخصصی را ببیند، هزینه این آموزش‌ها را عموما از جیب خودش پرداخت کند، کارت‌های مهارت در زمینه‌های مختلف دریافت کند، با دیگر متقاضیان کار یا پرسنل به رقابت بپردازد، برای استفاده از مزایا و حقوق مناسب منتظر تصمیم دولت و مجلس بماند و ده‌ها خواسته دیگر! اما در این میان خیلی راحت به کارگران مهاجر و غیرایرانی فضای کار داده‌ایم و به این طریق، حقوق کارگران خودمان را به راحتی زیرپا گذاشته‌ایم. این موضوع حتی در خدمات شهری شهرداری‌های کشور نیز پررنگ است. شهرداری‌ها و برخی نهادهای عمومی بسیاری از پروژه‌های شهری در زمینه‌های عمرانی، فضای سبز و خدمات شهری را به پیمانکاران واگذار می‌کنند. پیمانکاران نیز برای کاهش هزینه‌ها سراغ نیروی غیرایرانی می‌روند تا سود بیشتری داشته باشند.

شهرداری ها

شهرداری‌ها به طور مستقیم از نیروی مهاجر غیرقانونی استفاده نمی‌کنند اما احتمالا برای خیلی از مردم جای سوال است که چرا اینهمه کارگر غیرایرانی با لباس فرم مشغول انجام خدمات شهری در شهرهای مختلف ایران هستند. دلیلش این است که شهرداری‌ها و برخی نهادهای عمومی بسیاری از پروژه‌های شهری در زمینه‌های عمرانی، فضای سبز و خدمات شهری را به پیمانکاران واگذار می‌کنند. پیمانکاران نیز برای کاهش هزینه‌ها سراغ نیروی غیرایرانی می‌روند تا سود بیشتری داشته باشند. بنابراین شاهد حضور پررنگ مهاجران هستیم که در کوچه‌ها و خیابان‌ها جای کارگر ایرانی را گرفته‌اند! این یک اتفاق تلخ است که فارغ‌التحصیلان ما در بیکاری به سر می‌برند و بسیاری از آنها دارای خانواده و زیر فشار هزینه‌های سنگین زندگی هستند اما وزارت کار به مسئولیت‌های خود عمل نمی‌کند.