کودک‌همسری نباید با نگاه سیاسی آمیخته شود
ساعت 24- ابعاد مختلف کودک‌همسری و نقد آن از سوی گروهی از اساتید دانشگاهی در دانشگاه فردوسی مشهد بررسی شد.
به گزارش خبرگزاری فارس از مشهد، ازدواج کودکان زیر سن قانونی یکی از پدیده‌ها و معضلات اجتماعی است که شاهد روند افزایشی آن در سالهای اخیرهستیم. کودک زندگی تلخ کودکانی است که بدلیل مشکلات اقتصادی، فرهنگ و سنت های خانواده شان قربانی زندگانی با همسری می شوند که با وجود سن زیاد بین آنها درک و علاقه ای درازدواج نیست.
رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد درنشست تخصصی با عنوان "کودکی گمشده" به نقد و بررسی نتایج و ابعاد گوناگون کودک‌همسری پرداخت و گفت: با توجه به ماده 1041 کتاب دوم قانون مدنی ایران مصوب سال 1313 ازدواج زنان قبل از رسیدن به سن 15 سال و ازدواج مردان قبل از رسیدن به سن 18 سال تمام ممنوع بود.
عباس شیخ الاسلامی ادامه داد: براساس این قانون در مواردی که مصالح اقتضا می‌کرد با پیشنهاد مدعی‌العموم و تصویب دادگاه و دادگاه به شکل استثنائی معافیت از شرط سن اعطا می‌شد ولی در هر حال به دخترانی که کمتر از 13 سال و پسرانی که کمتر از 15 سال داشتند اجازه ازدواج داده نمی‌شد.
وی با اشاره به اینکه این قانون تا سال 1353 اجرا می‌شد و در سال 1353 در ماده 23 قانون حمایت از خانواده، ازدواج زن قبل از رسیدن به سن 18 و ازدواج مرد قبل از رسیدن به سن 20 سال ممنوع شد.
این حقوقدان بیان کرد: بعد از انقلاب نهضت فقهی کردن قوانین آغاز شد و در سال 1361 ماده 1041 قانون مدنی مطابق نظر مشهور فقها تغییر کرد که مطابق آن نکاح قبل از بلوغ ممنوع بود حال اگر ولی، مصلحت می‌دید ازدواج به شرط رعایت مصلحت مولی علیه صحیح بود ومطابق این قانون دختر 9 ساله و پسر 15 ساله می توانستند ازدواج کنند و پدر هم می توانست دختر کودک خود را با رعایت مصلحت تزویج کند.
شیخ الاسلامی با بیان اینکه در سال 1381 با آشکار شدن پیامدهای منفی این قانون و افزایش انتقادات به آن و افزایش آمار ازدواج کودکان، مجلس طرحی ارائه داد که این قاعده را تغییر دهد، افزود: اما شورای نگهبان قانون قبلی را تأیید می‌کرد و این موضوع به مجمع تشخیص مصلحت رفت و در نهایت ماده 1041 اصلاحی قانون مدنی به این شکل تصویب شد که عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه است.
رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد با اشاره به اینکه در فقه، زمان و مکان نقش دارد و ما وقتی از سن بلوغ سخن می گوئیم نباید سن بلوغ عربستان را برای خود معیار قرار دهیم، حتی اگر بلوغ جنسی را هم مد نظر داشته باشیم در دختران ایرانی سن بلوغ 9 سال نیست و ممکن است 13 سال باشد ولی برای ازدواج به رشد عقلی هم نیاز است.
شیخ الاسلامی در ادامه افزود: ما در قوانین خود برای شرکت در انتخابات، اخذ گواهینامه رانندگی و داشتن حساب بانکی سن 18 سال را در نظر می گیریم ولی وقتی دختری می خواهد با مردی تا آخر عمر زندگی کند حداقل سن 18 سال را مد نظر قرار نمی دهیم که درست نیست.
وی ادامه داد: بیشتردخترانی که در سن پائین ازدواج می‌کنند از تحصیل محروم و دچار مرگ‌ومیر ناشی از زایمان می‌شوند بنابراین با توجه به این واقعیات نمی‌توان صرفا به مصلحت‌اندیشی ولایت پدر اکتفا کرد.
رئیس سابق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد افزود: در قوانین داخلی، کودکی که زیر ۱۸ سال سن دارد برای امورمالی و شرکت در انتخابات و رانندگی فاقد اراده سالم تلقی می‌شود ولی چگونه همان کودکان برای ورود به یک رابطه جدی مثل ازدواج، قانونا مجاز است؟
شیخ الاسلامی گفت: در کتاب نظام حقوق زن در اسلام صفحه 81 و 82 شهید مطهری می‌گویند که در ازدواج علاوه بر رشد جسمی باید فرد دارای رشد عقلی نیز باشد اما قانون با واقعیت‌های جامعه تطبیق نمی‌کند.
آسیب کودک‌همسری نباید به صورت سیاسی و جناحی دیده شود
همچنین رئیس سابق گروه مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی ، اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در این نشست نقد و بررسی گفت: تا سال 1395 حدود 43 هزار ازدواج بین 10 تا 15 سالگی داشته ایم که 2 هزار تا از این ازدواج ها به طلاق انجامیده است و استان خراسان رضوی دارای بیشترین آمار در زمینه ازدواج کودک‌همسری در کشوراست.
علیرضا آزاد با بیان اینکه اگر دلالت تصور درست برای فقها شکل بگیرد راه حل مشکل کودک‌همسری هم شکل می گیرد یعنی اگر تصویر درست از موضوع ترسیم شود نتایج خوبی به بار می‌آید، ادامه داد: این بحث نباید در مجلس سیاسی شود و به نظر می‌رسد سیاسی شدن باعث شد که طرح اخیر در مجلس رای نیاورد همچنین این مساله را نباید در رقابت با اهل سنت قرار داد یعنی اگر بخواهیم فضای رقابتی بین قم و مدینه یا بین قم و زاهدان دراین زمینه به وجود آوریم به نتیجه نمی‌رسیم.
رئیس سابق گروه مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی ، اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه بازگشت به قانون مدنی سال 1313 کارآمد نیست افزود: اغلب ازدواجها در سنین پائین از ترس فقر، اعتیاد و محرومیت رخ می دهد یعنی خانواده دو راه بیشتر ندارد و دخترش یا باید کودک کار شود یا کودک همسر شود لذا راه حل این مسئله تنها تغییر قانون نیست بلکه تقویت بنیان اقتصادی خانواده و ارزش تحصیل و در نهایت تغییر گفتمان تکلیف مدار به حق مدار کلید حل این مشکل است.
لزوم توانمندسازی کودکان
در ادامه عضو هئیت علمی روانشناسی تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد نیزگفت: کودک‌همسری یک پدیده‌ای است که در جامعه با آن مواجه هستیم و یکی از کارهای که باید در این زمینه به آن توجه شود بحث توانمند سازی این کودکان است و باید مهارت های زندگی را به کودک همسرآموزش داد تا مهارتهای حل مساله در آنها تقویت شود.
سکینه سلطانی بیان کرد: کودک‌همسری تبعات و آسیب‌هایی از جمله جدایی ناگهانی کودکان از دنیای کودکانه‌شان، ناتوانی جسمی دختران برای مادر شدن و مشکلات زایمان های زود هنگام، ناتوانی در نگهداری از زندگی و فرزند را دارد.
وی تصریح کرد: همچنین بیوه شدن زود هنگام و طلاق های عاطفی زوجین پس از افزایش سن از تبعات کودک‌همسری است و بسیاری از افراد با ازدواج در سنین کودکی و بعد از بلوغ فکری تناسبی بین ازدواجشان با معیارهای خود نمی بینند که به دلیل نداشتن شرایط جدایی این رابطه به یک طلاق عاطفی منتهی می‌شود.
کودک‌همسری باید به عنوان یک مطالبه اجتماعی مطرح شود
دبیر هیأت اندیشه ورز امور اجتماعی استانداری خراسان رضوی نیز در این نقد و بررسی به ریشه یابی از منظر جامعه شناختی پرداخت و افزود: بحث کودک‌همسری در طی سالیان مختلف رواج داشته است وعلت اینکه در چندین سال اخیر بیشتر به آن توجه شده انتشارآن در شبکه ها و فضاهای اجتماعی است و این یک مسئله وآسیب اجتماعی است.
حسین اکبری با بیان اینکه فرهنگ ازدواج در سنین پایین از گذشته وجود داشته است، ادامه داد: ازدواج در سنین کم، پیامدهای اجتماعی زیادی در پی دارد که هم خود فرد و هم جامعه با این پیامدها درگیر می شوند.
وی با اشاره به اینکه طبق تحقیقاتی که صورت گرفته شده است در مناطق حاشیه شهرو روستاهای شهر مشهد ازدواج های کودکان کم سن بشدت زیاد است و کودکان دختر قبل از رسیدن به کلاس ششم و هفتم ازدواج می کنند واین مسئله باعث می شد که ازادامه تحصیل محروم شوند.
عضوهیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی ادامه داد: بحث چرخه فقریک متغییر کلیدی که باعث ازدواج زودهنگام کودکان می شود که بدلیل فقراقتصادی خانواده و اینکه نمی توانند مایحتاج فرزندان را تامین کنند فرزندانشان را به ازدواج در سنسن کم مجبورمی کنند.
اکبری افزود: در حال حاضربا موج طلاق های زنان زیر بیست سال مواجه هستیم که با یک یا دو فرزند به عنوان زنان سرپرست خانواراز همسرانشان طلاق گرفته اند و همچنین آمار طلاق درسنین پایین را شاهد هستیم که باعث مسائلی از قبیل قتل همسر، تعدد فرزند، خشنونت جنسی شده اند وهمچنین کودکان کم سن چون نمی توانند رابطه عاطفی با همسران شان داشته باشند بعد از مدتی باعث ایجاد روابط خارج از خانه می شود.
وی بیان کرد: در خراسان رضوی در سرشماری سال 1395 از چهارصد هزارنفرزن بین سنین 10 تا 19 سال تعداد86 هزار زن حداقل یک بار ازدواج کرده بودند و در همین سرشماری 11 هزار زن که سن آنها بین 10 تا 14 سال بوده عنوان شده است و این در حالی است که آمارهای ازدواج های دختران زیر ده سال درهیچ جایی ثبت نمی شود.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر ایجاد آسیب های روحی و روانی، فیزیکی و جسمی و اجتماعی که برای ازدواج دختران در سنین کودکی وجود دارد همچنین باعث ایجاد پیامدهای به لحاظ اجتماعی نیز می شود که شاهد طلاق های دختران زیر بیست سال در سالهای اخیر هستیم.
دبیر هیأت اندیشه ورز امور اجتماعی استانداری خراسان رضوی همچنین درباره اینکه چه عواملی وجود دارد که باعث می شود خانواده فرزندش را در سنین پایین تحت فشار برای ازدواج بگذارد افزود: یکی از عوامل مهم رسم و رسوم است که دربخش های کوچکتر و قومی قبیله ای ها همچنان آداب و رسوم این موضوعبرایشان خیلی مهم است.
اکبری افزود: یکی دیگر از عوامل ترس والدین از روابط دوستی های خیابانی است که در خانواده های سنتی و مذهبی به دلییل اینکه دختران در معرض این روابط قرار نگیرند دختران را در سنین کودکی به ازدواج مجبورمی کنند.
وی گفت: یکی ازعوامل کودک‌همسری فقر اقتصادی، اعتیاد والدین، قمار و شرط بندی است که دختران خودشان را در ازای باخت در قماربه طرف مقابل واگذار می کنند و یا در ازای پول معامله می کنند!
عضو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی افزود: پدیده کودک‌همسری باید به عنوان مطالبه اجتماعی مطرح شود تا فقها و قانونگذار در این زمینه تدبیری بیاندیشند و اگر به یک مطالبه عمومی نباشد نه قانون تغییر خواهد کرد و این آسیب اجتماعی درمان خواهد شد.
گفتنی است؛ قانون منع ازدواج کودکان زیر ۱۳ سال برای دختران و زیر ۱۵ سال برای پسران سال ها پیش تصویب شده است اما عده ای معتقدند که این سن باید به ترتیب به ۱۶ و ۱۸ سال افزایش پیدا کند لذا در این خصوص طرحی به مجلس شورای اسلامی ارائه شده که هنوز به تصویب نرسیده و در دست بررسی قرار دارد.
فارس
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.