مهدی شریفی نیک نفس عضو هیات نمایندگان اتاق ایران تشریح کرد

پتروشیمی ایران بر مدار آشفتگی

ساعت 24 - رشته فعالیت پتروشیمی نشان می‌دهد به رغم توسعه صنعت پتروشیمی تنها از یک درصد ذخائر گازی کشور که 17 درصد ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد بهره‌برداری می‌شود. ظرفیت تولید پتروشیمی بالای 62 میلیون تن است که عمدتا در بخش بالادستی تمرکز یافته است. با به بهره‌برداری رسیدن 60 طرح پتروشیمی در حال ساخت طی چند سال آینده، این صنعت به ظرفیتی بالغ بر 120 تا 140 میلیون تن خواهد رسید. اگرچه تحریم‌ها زمان توسعه این طرح‌ها را که مقرر بوده تا پایان برنامه ششم توسعه به بهره‌برداری برسند، طولانی‌تر خواهد کرد، منتها چنین سطحی از تولید با توجه به تمرکز بالای آن بر بخش بالادستی و بدون توجه به بازار و بازاریابی صادراتی، توسعه ظرفیت صادراتی کشور را تضعیف کرده است.

dir="RTL">نگاهی عملیاتی بهدر حال حاضر 5 میلیون تن متانول تولید می‌شود، 5 میلیون تن درماه‌های آتی آینده به ظرفیت تولید کشور افزوده می‌گردد و 5 میلیون تن نیز سال آینده به ظرفیت تولید کشور اضافه خواهد شد، درحالی‌که کل مصرف داخلی متانول از حدود 200 هزار تن فراتر نمی‌رود و سرمایه‌گذاری لازم در زنجیره ارزش آن صورت نگرفته است. در حوزه اوره و آمونیاک 5 میلیون تن ظرفیت تولید وجود دارد و 9 میلیون تن هم از محل طرح‌های در حال تکمیل ایجاد ظرفیت خواهد شد، این در حالی است که هندوستان که یکی از بازارهای بزرگ این محصول است تا سال 2021 خودش 6 میلیون تن اوره و آمونیاک تولید خواهد کرد. لذا در امر تولید محصولات پتروشیمی به هیچیک از دو مقوله بازاریابی بین‌المللی و تکمیل زنجیره ارزش آن در داخل توجه کافی نشده است. در حال حاضر هم تکمیل بخش‌هایی از زنجیره به اجرای طرح‌های توسعه عنوان شده منوط گردیده است و این همان نتایجی است که از برنامه‌های توسعه‌ای گرفته شده است.برای 35 میلیون تن ظرفیت صادراتی کشور که درحال حاضر حدود 70 درصد آن فعال است (این نسبت با تشدید تحریم‌ها در حال کاهش است)، اگر بشود به‌صورت متمرکزتری بازاریابی کرد و در بازار جهانی به‌صورت مؤثرتری حضور داشت با 5 درصد افزایش قیمت در اثر بازاریابی می‌توان 3.5 تا 4 میلیون تن به صادرات کشور افزود، بی آنکه سرمایه‌گذاریجدیدی انجام شود. در هیچ‌یک از برنامه‌ها از جمله برنامه ششم توسعه ملاحظات بازاریابی و حضور متمرکز در بازارهای جهانی پیش‌بینی نشده و به‌رغم تلاش برای ارائه طرحی تحت عنوان «تاسیس شرکت مدیریت صادرات ملی» جهت حضور متمرکز در بازار محصولات پتروشیمی نتیجه‌ای در دولت و مجلس شورای اسلامی حاصل نشده است. پس از خصوصی‌سازی صنعت پتروشیمی هلدینگ‌های شستا و ساتا، صندوق نفت، صندوق بازنشستگی کشوری و... صاحب پتروشیمی شدند و در غیاب رگولاتور، نظم و نظام این صنعت به هم ریخته است و در حال حاضر شرکت‌های خصولتی نه به دولت و نه بخش خصوصی پاسخگو نیستند. پتروشیمی اروند که باید به پتروشیمی آبادان خوراک بدهد چون سهامدار مستقلی دارد آن را به هندوستان صادر و مجتمع پتروشیمی آبادان که سهامدار دیگری دارد آن را از هندوستان وارد می‌کند. لذا در سیاست‌های حوزه خصوصی‌سازی حتی یک زنجیره هم به یک سهامدار واگذار نشد که دچار چنین مشکلی نشویم یا رگولاتوری ایجاد شود که نظم و نظامی ایجاد کند.

شرکت سابیک عربستان (رقیب سنتی منطقه‌ای ایران) که هیچ‌یک از مشکلات تحریم شرکت‌های ایرانی را ندارد، به راحتی قادر به گشایش ال‌سی 180 روزه بوده و مشکل حمل‌ونقل با کشتی و انتقال پول و بیمه ندارد. حال باید صنعت پتروشیمی ایران علاوه‌بر مشکلات تحریم و مشکلات واگذاری شرکت‌های پتروشیمی به صندوق‌های بازنشستگی (که دست به دهان و در جستجوی فروش نقدی است) مواجه باشد و با سابیک هم رقابت کند. لذا وی تأکید کرد که در برنامه‌های توسعه‌ای کشور مسأله خصوصی سازی نبایست با یک نگاه درآمدمحور که می‌بایست با نگاه توسعه محور دنبال می‌شد.تحقیق و توسعه در صنعت پتروشیمی کلا فراموش شده است. شرکت سابیک عربستان 120 دانشمند شیمی دنیا را جمع و واحد تحقیق و توسعه خود را در ایالت تگزاس آمریکا ایجاد کرده که ارزش هر تن تولید محصول پتروشیمی را افزایش دهد. لذا در دنیایی که ارزش افزوده هر تن تولید پتروشیمی از طریق فناوری بالاتر و سرمایه‌گذاری روی تحقیق و توسعه به 3000 تا 5000 دلار می‌رسد، ارزش هر تن تولید کشور به دلیل چنین مشکلاتی به زحمت به 450 تا 600 دلار می‌رسد. در حال حاضر به‌واسطه از هم گسیختگی زنجیره ارزش و مشکلاتی که سازمان‌های نظارتی ایجاد می‌کنند، شرکت‌ها نمی‌توانند در خصوص قیمت‌ها اتخاذ تصمیم کرده و صادرات همین محصولات تولیدی در کشور هم با مشکلات جدی مواجه شده و انبارها و مخازن شرکت‌ها در حال انباشته‌تر شدن است. این در حالی است که شیل‌گس آمریکا در حال گرفتن بازارهای ایران در چین است و علاوه‌بر جنگ‌های تعرفه‌ای ایالات متحده، پروژه گشوده شدن کانال پاناما که در سال 2013 راه اندازی شد زمان حمل از آمریکا به چین و هند را 25 روز و هزینه‌های حمل هر تن را50 دلار کاهش داده است، بنابراین همان بازار سنتی چین و هند هم در حال از دست رفتن است. وی تأکید کرد که باید ضمن تمرکز بر صادرات نظیر ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها و آنچه از طریق سوگوشوشاها و جائبول‌ها خود کردند صنعت پتروشیمی بر روی صادرات با ارزش افزوده بیشتر و تکمیل زنجیره ارزش متمرکز شود.