مبارزه با فساد اول از مجلس آغاز شود
ساعت 24-فساد اقتصادی چگونه شکل می‌گیرد؟ روایت‌های اسلامی در زمینه فساد اقتصادی چه دیدگاهی دارند؟ چرا حکومتی که برگرفته از مبانی فکری تطهیرشده دینی است دچار افزایش پرونده‌های فساد اقتصادی شده است؟ سوال اغلب مردم این است که چرا با توجه به اینکه اسلام بیش از همه ادیان دیگر فساد اقتصادی را مذموم و محکوم می‌کند اما پرونده‌های فساد اقتصادی در جامعه ما روزبه‌روز در حال افزایش است. ب
براساس آمارها فساد اقتصادی در جامعه ما در حال افزایش است. به نظر شما مهمترین دلایل افزایش فساد اقتصادی و اداری چیست؟
ریشه فساد اقتصادی در مقطع کنونی نیست. فساد اقتصادی در گذشته در نهادهای مختلف وجود داشته اما در شرایط کنونی کشف شده است. رئیس قوه قضائیه نیز به کشف فسادهای گسترده مانند برخی قضات که رشوه‌های میلیونی و حتی میلیاردی گرفته‌اند اذعان کرده است. آقای رئیسی عنوان کرده‌اند در حال بررسی پرونده‌هایی هستیم که به قضات رشوه داده شده است. این مساله نشان می‌دهد که فساد به صورت پنهان وجود داشته اما در شرایط کنونی سر باز کرده و افشا شده است. این اتفاقات یک هشدار بزرگ به مسئولان است که در مسائل تجدیدنظر کنند تا معایب و مشکلات مدیریت کلان کشور از بین برود. باید این نکته مورد بررسی قرار بگیرد که قوانین و سازماندهی اداری ما به چه صورت است که اجازه فساد به افراد و گروه‌ها داده می‌شود. برسی این مساله به‌خوبی این نکته را مشخص خواهد کرد که افراد متخلف از چه راه‌هایی قانون را دور می‌زنند و مرتکب فساد اقتصادی می‌شوند. از سوی دیگر باید وضعیت نظارت‌ها مورد بازبینی دقیق قرار بگیرد که چرا نظارت‌ها به شکلی است که از زمینه‌های فساد جلوگیری نمی‌کند و تنها پس از اینکه فساد رخ داد ماهیت آن مشخص می‌شود. به نظر می‌رسد برخی قوانین به شکلی مصوب شده که این فرصت را به افراد سودجو می‌دهد که از این قوانین به سود منافع فردی خود سوءاستفاده کنند و یا آن را دور بزنند. نکته دیگر به مساله تحریم‌ها بازمی‌گردد. امروز اغلب مدیران کلان کشور به این نکته اذعان کرده‌اند که تحریم‌ها فشار زیادی به زندگی مردم وارد کرده است. این فشارها باعث شده که برخی افراد برای خروج از این وضعیت به سوی راه‌های انحرافی کشیده شوند. به همین دلیل تحریم‌ها یک دلیل تعیین‌کننده در زمینه افزایش فساد اقتصادی بوده است. بسیاری از مدیران کارخانه‌ها نسبت به وضعیت تحریم‌ها انتقاد دارند و معتقدند که تحریم‌ها فضای ناسالمی را در اقتصاد شکل داده به شکلی که برخی از این فضا سوءاستفاده می‌کنند. نمونه بارز این فساد در ایران‌خودرو رخ داد که سبب بازداشت مدیران ارشد این نهاد شد.
فساد پنهان از چه زمانی آغاز شده است؟ آیا جامعه از مسیر اولیه خود منحرف شده است؟
فساد پنهان توسط دست‌های مرموز و نفوذی‌هایی صورت گرفته که در گذشته وارد سیستم مدیریت کشور شده‌اند. این افراد از موقعیت خود سوءاستفاده می‌کنند. یکی دیگر از مهمترین دلایل افزایش فساد اقتصادی نداشتن تقوا و زیرپا گذاشتن اخلاق است. ادامه این رویکرد نیز سبب بی‌اعتمادی بیشتر مردم نسبت به مسئولان شده است. به هر حال نگاه مردم به مسئولان است و رفتار و اخلاقیات مسئولان در جامعه به‌عنوان یک الگو مطرح است. به همین دلیل نیز هنگامی که فساد اقتصادی در بین برخی مسئولان وجود دارد برخی با خود می‌گویند هنگامی که مسئولان مرتکب فساد اقتصادی می‌شوند چرا ما دچار چنین عملی نشویم؟ به همین دلیل فساد اقتصادی به شکل خطرناکی در جامعه اپیدمی پیدا کرده است. اپیدمی فساد در جامعه نیز سبب کاهش اعتماد و سرمایه اجتماعی خواهد شد و به همین دلیل برخی در رده‌های مختلف تلاش می‌کنند مرتکب فساد اقتصادی شوند. البته اغلب این افراد تلاش می‌کنند با دورزدن قانون به اهداف خود دست پیدا کنند. ریشه این مساله نیز در بی‌تقوایی و بی‌اخلاقی دارد. به صورت طبیعی هنگامی که فساد اقتصادی در یک جامعه افزایش پیدا می‌کند باید نظارت‌های بیشتری در آن جامعه وجود داشته باشد که متاسفانه این اتفاق رخ نداده و نظارت‌ها از تاثیرگذاری کافی برخوردار نیستند.
چرا در جامعه دینی که مدعی مبارزه با فساد است فساد افزایش یافته است؟ آیا فاصله‌گرفتن از ارزش‌های دینی سبب این فسادها شده است؟
بدون‌شک فساداقتصادی ضربه بزرگی به کشور زده و می‌زند. از سوی دیگر این فسادها به جایگاه علما و روحانیون به‌عنوان عناصر اصلی حکومت دینی آسیب وارد می‌کند. انتظار مردم از حکومت دینی نسبت به دیگر حکومت‌ها متفاوت است. مساله زمانی شکل خطرناکی به خود می‌گیرد که افرادی از درون به بیت‌المال دست‌اندازی می‌کنند که این مساله در بین افکار عمومی جامعه بازخورد بسیار منفی برجای می‌گذارد. متاسفانه اغلب افرادی که در دادگاه‌های فساد اقتصادی مورد محاکمه قرار می‌گیرند ظاهر غلط‌اندازی دارند و خود را متشرع نشان می‌دهند، این در حالی است که همین افراد با سوءاستفاده از ظاهر مشروع پول مردم را در بیت‌المال جابه‌جا کرده‌اند و یا در راستای منافع فردی و نزدیکان خود مورد استفاده قرار داده‌اند. همه این مسائل برای مردم ایجاد سوال می‌کند. امروز بسیاری از مردم با این سوال مواجه هستند که چرا افرادی در ظاهر خود را باتقوا و متشرع نشان می‌دهند اما در باطن کارهایی انجام می‌دهند که برخلاف دین است؟ همه این مسائل ضربه به کشور وارد می‌کند. از سوی دیگر برخی از نزاع‌ها و بگو مگوهای اخیر نیز مزید بر علت شد تا افکار عمومی نسبت به برخی شخصیت‌های سیاسی بدبین شوند. به هر حال مردم از برخی شخصیت‌های سیاسی و مذهبی انتظار دارند که با متانت و دوراندیشی بیشتری با مسائل برخورد کنند. این مسائل در مجموع بی‌اعتمادی مردم را تشدید می‌کند. بدون‌شک اگر روند پرونده‌های فساد اقتصادی به همین شکل ادامه پیدا کند و برخی مسئولان نیز همچنان بدون توجه به دغدغه‌ها و مشکلات مردم به نزاع‌های سیاسی خود ادامه دهند وضعیت جامعه روزبه‌روز سخت‌تر خواهد شد و کار به جایی خواهد رسید که مورد دلخواه هیچ‌کس نخواهد بود.
منابع دینی و روایت‌های مذهبی چه دیدگاه‌هایی درباره فساد اقتصادی و زمینه‌های مقابله با آنها دارند؟
در مرحله نخست باید فاصله بین مردم و مسئولان کم شود. باید این حجاب‌ها و مانع‌ها برداشته شود. امیرالمومنین(ع) در مسجد کوفه که هنوز هم وجود داشت مکانی را به‌عنوان «دکه‌القضا» دائر کرده بودند و در آنجا به دعاوی مردم رسیدگی می‌کردند. ایشان همواره در دسترس مردم قرار داشت و هیچ فاصله طبقاتی با مردم نداشت. حضرت علی(ع) اغلب با طبقه پایین جامعه حشر و نشر داشت و حجاب‌ها و مانع‌هایی برای دیدار مردم با ایشان وجود نداشت. به همین دلیل نیز مردم هیچ فاصله‌ای بین خود و ایشان نمی‌دیدند. در شرایط کنونی این حاجب‌ها و مانع‌ها افزایش پیدا کرده و مردم دیگر نمی‌توانند مانند گذشته به مسئولان دسترسی پیدا کنند. بدون‌شک منشأ بسیاری از این بی‌اعتمادی‌ها که در سطح جامعه وجود دارد همین مساله است. نکته دیگر اینکه قاطعانه باید با مفسدین برخورد شود و ملاحظه سیاسی یا سلیقه‌ای صورت نگیرد. از سوی دیگر دعوای بین قوای ثلاثه نیز باید کاهش پیدا کند. نباید شرایط به شکلی باشد که به‌عنوان مثال مجلس با دولت و دولت با قوه قضائیه مشکل داشته باشند. هرچه قوای سه‌گانه همگرایی و وحدت بیشتری در مدیریت کشور داشته باشند به همان اندازه انگیزه و اراده بیشتری برای مبارزه با فساد در بین مسئولان وجود خواهد داشت. مچ‌گیری بین برخی مسئولان و افشاگری علیه یکدیگر مشکلی را حل نخواهد کرد، بلکه مشکلات را افزایش خواهد داد. بدون‌شک وحدت بین قوا نقطه آغاز مبارزه با فساد اقتصادی خواهد بود. مردم باید مشاهده کنند که در مبارزه با فساد بین هیچ‌کس تبعیضی وجود ندارد و همه در مقابل قانون از شرایط یکسانی برخوردار هستند.
برای احیا و تقویت اعتماد عمومی چه باید کرد؟
امروز مردم کسانی را با لباس زندانی در دادگاه‌های فساد اقتصادی مشاهده می‌کنند که تا دیروز مورد اعتماد آنها بودند و مردم برای حل مشکلات خود به آنها رجوع می‌کردند. بسیاری از این افراد رفتاری از خود نشان می‌دادند تا مورد اعتماد مردم قرار بگیرند. به همین دلیل نیز اعتماد مردم نسبت به برخی مسئولان کاهش پیدا کرده است. تقویت اعتماد، به‌راحتی صورت نخواهد گرفت و کار دشواری خواهد بود. با این وجود نباید ناامید شد، بلکه باید برای ریشه‌کن‌کردن زمینه‌های فساد در جامعه هم‌قسم شد. اگر مردم قصد دارنددر زمینه مبارزه با فساد اقتصادی اقدام جدی انجام دهند باید در انتخابات آینده از افرادی حمایت کنند که به‌معنی واقعی کلمه امانتدار، متعهد و دلسوز هستند. رویکرد مبارزه با فساد باید از مجلس آغاز شود. بنده معتقدم بخش‌هایی از دلایل زمینه‌های فساد در قوانین ناقص ما مستتر است. به همین دلیل نیز یک مجلس کارآمد می‌تواند با تصحیح قوانین به کاهش پرونده‌های فساد اقتصادی کمک کند. نمایندگان مجلس آینده باید توسط مردم و با دقت بالایی انتخاب شوند تا به‌صورت نسبی گام‌هایی در جهت مبارزه با فساد اقتصادی در کشور برداشته شود. مجلس آینده می‌تواند با مطالعه دقیق در زمینه قوانین کشور قوانینی را تصویب کند که راه‌های سوءاستفاده از قوانین در جهت زمینه‌سازی برای فساد اقتصادی را مسدود کند. اگر قرار است کشور اصلاح شود از آسمان این کار انجام نمی‌شود. باید افرادی از دل ملت و در بین نخبگان کشور در این زمینه پیشتاز شوند و گروه‌های مصلح اجتماعی را رهبری کنند. این وضعیت درباره انتخابات ریاست‌جمهوری آینده نیز وجود دارد. اینکه پس از دولت آقای روحانی که با همه نقاط ضعف و قوت‌هایش مدعی اعتدال بود چه کسی رئیس‌جمهور آینده کشور خواهد شد از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. نمی‌توانیم همه مسائل کشور را به آسمان گره بزنیم و انتظار داشته باشیم مشکلات کشور از آسمان حل شود. کسانی که چنین دیدگاهی دارند دچار خیالپردازی هستند واز واقعیت‌های جامعه دور شده‌اند. در قرآن کریم آمده که مردم باید از درون جامعه و به دست خود اصلاح امور جامعه را انجام دهند. کشور ما به‌صورت پارلمانی اداره می‌شود و به همین دلیل اگر اراده جدی در بین مردم برای مبارزه با فساد اقتصادی وجود دارد باید در انتخابات آینده شرکت کنند و از افرادی حمایت کنند که در مرحله نخست پاکدست هستند و در مرحله دیگر عزم جدی برای مقابله با فساد داشته باشند.
دیدگاه شما درباره رویکرد آقای رئیسی در قوه قضائیه در زمینه مبارزه با فساد اقتصادی چیست؟
آقای رئیسی کار خود را در قوه قضائیه به‌خوبی آغاز کرده‌اند و رویکرد مناسبی نیز در زمینه مبارزه با فساد اقتصادی در پیش گرفته‌اند. آقای رئیسی دارای عزم جدی برای مبارزه با فساد اقتصادی هستند و به همین دلیل نیز در بین مردم حاضر می‌شوند و سخنان و درددل‌های مردم را گوش می‌کنند. روحیه و اقدامات آقای رئیسی در قوه قضائیه در بین افکار عمومی جامعه نیز پیامدهای مثبتی داشته است؛ پیامدهایی که می‌تواند زمینه موفقیت بیشتر ایشان را در قوه قضائیه فراهم کند. برخی از مردم احساس می‌کنند در پرونده‌های قضائی ذیحق بوده‌اند و به حق خود نرسیده‌اند. به همین دلیل نیز از آقای رئیسی انتظار دارند در اجرای عدالت جدی باشند و حق ضایع‌شده‌شان را به آنها بازگرداند. با این وجود مهمترین مطالبه مردم از آقای رئیسی پیگیری برنامه‌ها و دستوراتی است که ایشان صادر می‌کنند. ایشان باید تا مرحله نهایی همه برنامه‌های خود را پیگیری کنند و مطمئن شوند که عدالت در همه زمینه‌ها برقرار شده است. این مساله به‌خصوص در زمینه مبارزه با پرونده‌های فساد اقتصادی باید وجود داشته باشد. بدون‌شک یکی از عوامل اصلی افزایش پرونده‌های فساد اقتصادی فقدان نظارت کافی است که امیدواریم این چالش با حضور آقای رئیسی در رأس قوه قضائیه مرتفع شود.
آرمان ملی
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.