فساد سیاسی کدام ریشه را میزند؟

ساعت24-فساد سیاسی همچون آفتی سهمگین پیامدهای بسیاری در دیگر عرصه‌ها دارد، ‌به ویژه ریشه‌های شکل‌گیری و گسترش فساد اقتصادی را می‌توان در فساد سیاسی جست‌وجو کرد.

فساد به عنوان آسیبی سهمگین، گریبانگیر جامعه و نظام سیاسی کشورها بوده است؛ آسیبی که کم توجهی یا پوشیده نگاه داشتن آن پیامدهایی سهمگین تر به بار آورده است. یکی از گونه های آن فساد سیاسی است که در تمام جوامع اقتدارگرا و دموکراتیک به انحای مختلف وجود دارد.

جامعه ایران نیز با توجه به عوامل متعدی همچون افزایش نسبی منابع و امکانات، فرهنگ سیاسی جامعه، حجیم تر شدن دولت و فربه تر شدن بروکراسی و روندهای سیاسی داخلی فساد سیاسی را تجربه کرده است. از طرف دیگر شرایط گذار در توسعه یافتگی، نیز باعث گردیده است تا ایران از جمله کشورهای مستعد فساد و در زمره محیط های مناسب برای بروز فساد بشمار آید.

فساد سیاسی در واقع نوعی سوء استفاده از مقام و جایگاه، برای اهداف غیر قانونی و معمولا برای منافع شخصی مخفی است. از شایع ترین شیوه های فساد سیاسی می توان به پارتی بازی، رشوه، اخاذی، تخریب جریان رقیب و اعمال نفوذ اشاره کرد.

نظر به اهمیت پرداختن به مقوله فساد سیاسی به عنوان زمینه ایجادگونه های دیگر فساد، باید یادآور شد دسترسی به قدرت و عناصر آن بن مایه مهم فساد سیاسی است؛ ‌به این معنی که فساد سیاسی زاییده سوء استفاده برخی دارندگان قدرت و جریان های متصل به آن است که نه تنها خود را محق می دانند بلکه میل به پاسخگویی نیز ندارند.

چندی پیش «حشمت الله فلاحت پیشه» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ارجاع رسیدگی به «فساد سیاسی» به قوه قضاییه و کمیسیون اصل ۹۰، گفت: مبارزه با فساد اقتصادی در قوه قضاییه شروع شده که مورد استقبال جامعه قرار گرفت، اما واقعیتی وجود دارد که در سال انتخابات حملاتی علیه سیاستمداران و نمایندگان صورت می گیرد، انتظار می رود مدعی العموم در این شرایط به موضوع ورود کند. همچنین «پروانه سلحشوری» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با انتشار یک توییت در صفحه شخصی خود نوشت: علت اصلی ‌ فساد اقتصادی، فساد سیاسی است.

در واقع فساد سیاسی باعث می شود مردم با سوءظن نسبت به ساختار بنگرند و بی‌اعتمادی به مشروعیت هر نظام سیاسی خدشه وآسیب وارد می سازد و با متزلزل ساختن حاکمیت قانون، نه تنها ‌هزینه هایی برای کشور ایجاد می کند بلکه تاثیر بسیار منفی بر روند توسعه سیاسی و اقتصادی دارد.

برخی صاحبنظران معتقدند تا زمانی که با فساد سیاسی مقابله نشود، امکان مقابله با فساد اقتصادی وجود نخواهد داشت. در واقع ریشه های شکل گیری و گسترش فساد اقتصادی را در فساد سیاسی می بینند.

علت یابی دلایل ایجاد فساد در کشور را می توان در منابع و زمینه های مختلف دید، ‌ با این حال مهمترین آنها وجود رانت های مختلف، دستگاه عریض و طویل اجرایی، مشکلات ساختاری و نظارتی ناکارآمد و بروکراسی دید.

یکی از مهمترین زمینه های اصلی ایجاد فساد سیاسی در جامعه، رواج رابطه سالاری است که در جامعه دو آفت مهم را دامن می زند؛ نخست آن که مردم به شدت نسبت به الیت یا نخبگان سیاسی بدبین می شوندکه چنین پدیده ای به ضرر نظام و حاکمیت تمام می شود. دومین اثر نیز بی اعتمادی به ساختار و ناامیدی از آن است که در روندی زمانی به تمایز، فاصله گذاری و انقطاع افراد جامعه از حکومت می انجامد.

بنابر این مقابله با زمینه های شکل گیری فسادسیاسی، می تواند هم زمان با مقابله با فساد سیاسی، فساد اقتصادی را نیز کاهش دهد. از این رو الزام به پاسخگویی، پذیرش مسئولیت، شفافیت و عمل به قانون در کنار اصلاح قوانین نظارتی و پیگیری و کنترل مستمر فعالیت های سازمان ها و نهادهای مختلف می تواند تا میزان بالایی زمینه های فسادسیاسی را از بین ببرد.