ریسکهای ژیوپولتیکی ،کابوسی بی پایان

ریسک های خاورمیانه اقتصادجهان را تهدید می کند

ساعت 24 -یک سال اخیر را می توان پر تحول ترین سال در تاریخ معاصر دنیا دانست . سالی که هم تنشهای ژیوپولتیکی زیادی اتفاق افتاد و هم توافق ها و پیمان های بین المللی نادیده گرفته شد سالی که اصلی ترین دستاوردهای دنیای اقتصاد مانند دستاورد تجارت ازاد و اصلی ترین دستاورد سیاسی قرن بیست و یکم یعنی توافق هسته ای ایران و غرب نادیده گرفته شد و دیدگاه های پوپولیستی جایگزین همه آنها شد .

an dir="RTL">سالی که تحولات بریتانیا ، اتحادیه اروپا را با چالش روبرو کرد و تصمیم این کشور به خروج از اتحادیه بدون توافق زمینه ساز نگرانی مردم این کشور و مسولان اتحادیه اروپا شد. بیش از یک سال از شروع جنگ تجاری در دنیا گذشته است . جنگی که با وضع تعرفه های الومینیوم و فولاد توسط امریکا شروع شد و به تدریج فضا را با تنش مواجه کرد. این جنگ در ابتدا تنها بین امریکا و چین بود ولی به تدریج شعله های ان دامن کشورهای دیگری مانند کانادا و مکزیک ژاپن را هم گرفت و مهمترین دستاورد سیاسی و اقتصادی قرن بیست و یکم میلادی یعنی تجارت ازاد را نابود کرد.البته برخی از کشورها از قیبل کانادا و مکزیک به دلیل منافع اقتصادی زیادی که در همکاری با امریکا می دیدند و شاید به دلیل همسایگی با این ابر قدرت اقتصادی در دنیا، مذاکرات پیمان تجارت امریکای شمالی یا نفتا را از سر گرفتند و با دولتی که به هیچ یک از تعهدات پیشین پایبند نبود، توافق نامه تازه ای امضا کردند ولی چین زیر بار این سیاست تحمیلی از طرف امریکا نرفت. مقامات چینی اعلام کردند که سیاست خارجی امریکا و سیاست حمایت از اقتصاد داخلی و ممانعت از تجارت ازاد بر خلاف اصول تایید شده جهانی است ودلیلی برای کوتاه امدن در مقابل امریکا وجود ندارد. برایند این تحول منفی را می توان در کاهش نرخ رشد اقتصادی دنیا و اغاز جنگ ارزی در دنیا مشاهده کرد. جنگی که باز هم امریکا و چین در صدر ان هستند و باز هم می تواند تمامی دنیا را متضرر کند.

دامنه جنگ وسیع تر شد

اما مساله جنگ تجاری تنها محدود شدن حجم تجارت بین دو کشور نیست بلکه مساله از بین رفتن اعتماد جامعه جهانی به اصول تجارت ازاد است که می تواند کشورها را به سمت بحران بیشتر هدایت کند. اولین نشانه این بحران در سیاست اندونزی در افزایش نرخ تعرفه وارداتی کالاهای اروپایی مشاهده شد. این نشان می دهد که دامنه جنگ به اسیا هم رسیده است و بحران در گذر زمان بزرگتر می شود. اگر جنگ تعرفه ها در میان کشورهای اسیایی و اروپایی ادامه یابد ، ما با چالشهای بسیار سخت و بزرگی در جهان روبرو خواهیم بود.اما جنگ تجاری یک روی سکه است. در روی دیگر سکه تنشهای ژیوپولتیکی در خاورمیانه است که می تواند خود به اقتصاد دنیا اسیب بزند. حملات اخیر در خلیج فارس و برخورد با کشتی های مختلف در این منطقه می تواند زمینه ساز بحرانی شدن اوضاع تنگه هرمز و خلیج فارس شود . منطقه ای که حجم زیادی از نفت دنیا از ان عبور می کند و منطقه ای بسیار استراتژیک است. ایران یکی از کشورهای مهم در خاورمیانه است که در این سال و بعد از باز گشت تحریم های غرب با مشکلات زیادی روبرو شده است. تحریم های یک جانبه امریکا که هیچ یک از کشورهای اروپایی از انها حمایت نمی کنند باعث شد تا اقتصاد ایران با معضلات جدی روبرو شود. مشکل اصلی این جاست که بزرگی اقتصاد امریکا و سواستفاده دولت ترامپ از قدرت اقتصادی و سیاسی کشورش در عرصه جهانی باعث شده است تا کشورهای دیگر هم ملزم به پذیرفتن این وضعیت تازه باشند و حتی اگر موافق تحریم ها علیه ایران نباشند ، نتوانند به تجارت با ایران و خرید نفت از این کشور ادامه دهند زیرا توان مقابله با تحریم های ثانویه امریکا را ندارند.البته اخیرا اخباری در مورد خرید نفت ایران توسط کشور چین به گوش رسیده است . سیاستی که به نظر می رسد تلاشی از طرف دولت چین برای مخابره پیامی سخت به امریکا باشد. چین می خواهد با امریکا بگوید با سیاستهایش همراهی نمی کند و تصمیمات اقتصادی مستقلی دارد و این میان ایران هم منتفع می شود.باید در نظر داشت که تمامی کشورهای دنیا متوجه تاثیرات منفی وابستگی اقتصادی به امریکا شده اند. ایجاد سازو کار مالی وابسته به دلار در دنیا باعث شده است تا امریکا توان و قدرت تحریم یک جانبه و بدون توافق با دیگر کشورها را داشته باشد . این مساله ای است که در مورد ایران استفاده شد و امریکا توانست از این قدرتش استفاده کند. حال در دنیا صداهایی مبنی بر کاستن وابستگی به دلار در تجارت کالاها، ایجاد نظام مالی غیر دلاری – نظامی وابسته به یورو یا نظام مالی کشورهای اوراسیا- و حتی ایجاد ناتوی اروپایی به گوش می رسد که همگی نشان می دهد دنیا از سواستفاده امریکا ازقدرت سیاسی و اقتصادی اش به ستوه آمده است.

منطقه یورو هم بحرانی است

آمارهای اقتصادی از رشد در منطقه یورو خبر می دهند و ظاهرا هیچ کشوری قصد خارج شدن از این اتحادیه و ایجاد چالش تازه را ندارد ولی بررسی های دقیق تر زنگ خطر هایی را به صدا در می اورد. وضعیت بریتانیا و نحوه خروجش از اتحادیه اروپا یک مساله است . مساله ای که می تواند الگویی در اختیار دیگر کشورها قرار دهد. اوضاع اقتصادی کشور بریتانیا بعد از خروج و تاثیر این سیاست روی ارزش پول ملی، اوضاع اشتغال و تجارت بسیار جدی است . از طرف دیگر نحوه تعامل کشورهای اروپایی با بریتانیا هم مساله ای جدی است.یکی از کشورهایی که به شدت وضعیت بریتانیا را رصد می کند ایتالیا است. این کشور در سالهای اخیر با نیروهای پوپولیستی در صدر قدرت اداره می شده است و در جریان انتخابات مساله خروج از منطقه یورو با جدیت مطرح بود. البته هم اکنون به این مساله پرداخته نشده است ولی موضوع این جاست که متزلزل بدن زیر ساختهای کنونی منطقه یورو کار را سخت تر کرده است.در ایتالیا تمایل مقامات اقتصادی و سیاسی برای خارج شدن از اتحادیه اروپا زیاد است و در وضعیت فعلی که قدرت واحد سیاسی انگلا مرکل در حال اتمام است ، این نگرانی وجود دارد که انسجام این اتحادیه هم از بین برود. اگر بعد از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا ، کشور دیگری تصمیم به خروج از این اتحادیه بگیرد، می توان انتظار داشت بنیان سیاسی و اقتصادی آن اسب جدی ببیند و کشور های اروپایی به سمت تک محوری شدن حرکت کنند.