غذایی که باعث شد 'طاعون از میان برود'

ساعت 24 بنا بر افسانه‌ها وقتی طاعون در شهر یوگیاکارتا در جزیره‌ٔ جاوه در اندونزی دیده شد، پادشاه به اهالی شهر دستور داد خوراک "سایورلده" بپزند و ۴۹ روز در خانه بمانند.طاعون از میان رفت و این رسم و سنت تا امروز ادامه پیدا کرده است.سایورلده (Sayur lodeh) نوعی خوراک سادهٔ سبزیجات است که از هفت مادهٔ اولیهٔ اصلی در شیر نارگیل همراه با ادویه تهیه می‌شود.کارشناسان تغذیه که این غذا را بررسی کرده‌اند به فواید بهداشتی افزودنی‌هایی مثل زنجبیل تایلندی که خاصیت ضدالتهابی دارد پی برده‌اند.

r /> آنها گمان دارند که چنین غذایی که از مواد اولیهٔ آسان‌یاب در هر فصل تهیه می‌شود خوراکی ایده‌آل برای دوران قرنطینه و ایام پس از آن است.معابد بودایی مشهور در بروبودور که در سده‌های هشتم تا نهم میلادی ساخته شده است و در چهل‌کیلومتری شمال‌غربی یوگیاکارتا قرار دارد.اما نکتهٔ مهم در فرمان پادشاه برای طبخ سایورلده نوعی دعوت به همبستگی اجتماعی بود. این که همهٔ اهالی شهر هم‌زمان یک خوراک را بپزند حس هماهنگی و همدلی نیرومندی ایجاد می‌کرد.
ریویانتو بودی سانتوسو ، معمار و معلم و دانشجوی میراث فرهنگی جاوه می‌گوید: "همانند جنبه‌های بسیاری از باورهای مردم جاوه، هدف این کار هم پرهیز و جلوگیری از بداقبالی بوده است، جلوگیری از اتفاق‌های بد و شوم بر هر نوع دستاورد و میل شخصی اولویت دارد. مردم جاوه فکر می‌کنند که اگر مانعی در کار نباشد، هستی می‌تواند از خودش مراقبت کند".خوراک‌های جاوه‌ای سرشار از نمادها و سمبل‌های گوناگون است. برای مثال، ناسی‌تومپینگ ترکیبی از گوشت و سبزیجات است که برج قیف‌مانندی از برنج زردرنگ در کنار آن قرار داده می‌شود. نحوهٔ چیدمان و ارائهٔ این غذا چنان است که انگار تصویری از جهان از دیدگاه خداوند است.ناسی‌کونینگ غذایی است با برنج معطر زردرنگ که باور بر این است که باعث برکت خانه‌ها و محل‌های کار جدید می‌شود.
جامو، نوشیدنی زردچوبه‌ای هم نام خود را از واژهٔ جاوه‌ای به معنای "دعا برای تندرستی" گرفته است و باور بر این است که نوشیدن آن باعث آرامش می‌شود.سایورلده خوراکی است ساده با سبزیجات که از هفت ماده‌ٔ اولیهٔ اصلی تشکیل شده است که همراه با شیر نارگیل و ادویه پخته می‌شود.سایورلده نمادهای زبان‌شناسی و عددشناسی هم در خود دارد. هر کدام از این هفت ماده‌ٔ اولیهٔ اصلی که به شیر نارگیل افزوده می‌شوند معنایی نمادین دارند که برگرفته از صدای هجاهای نام هر کدام به زبان جاوه‌ای است؛ ملینجو (میوه‌ای شبیه زیتون)، برگ ملینجو، چایوت (نوعی کدو)، لوبیا سبز، بادمجان، جک‌فروت و تمپه (از فراورده‌های سویا).
در زبان جاوه‌ای، وونگو در واژهٔ ترونگ وونگو (بادمجان) به معنی ارغوانی است اما هم‌چنین معنایی مثل "بیداری و آگاهی" دارد؛ لانیار در ککنگ لانیار(لوبیا سبز) معنای "موهبت" دارد. وقتی این هفت مادهٔ غذایی را با هم ترکیب می‌کنید چیزی شبیه به معجون معجزه‌آسا می‌سازید.آئین طبخ سایورلده مانند سنت سلامتان (سلامتی) است که یک مراسم و جشن عمومی است که کیفورد گیرتز انسان‌شناس آمریکایی آن را یکی از عناصر اصلی فرهنگ مردم جاوه برشمرده است.

یکی از جالبترین ویژگی مراسم سلامتان سرنوشت‌باوری یا تقدیرگرایی است، سایورلده را بدون اینکه انتظار داشته باشند به چه صورتی در بیاید آماده می‌کنند.سانتوسو می‌گوید:" جالب است که آماده کردن سایورلده کاری فردی و تنهایی نیست، نوعی واکنش به بلا و مصیبتی است که بر همهٔ آدم‌ها چنگ انداخته است. تلاشی است برای تسکین و مرهم نهادن ـ تا جایی که بشودـ بر آنچه شاید اجتناب‌ناپذیر باشد".

تاریخ‌نگاران آداب غذا مانند فدلی رحمان، قدمت سایورلده را حدود قرن شانزدهم می‌دانند، یعنی پس از آنکه اسپانیایی‌ها و پرتغالی‌ها لوبیا سبز را به جاوه بردند. هنوز بسیاری اصرار دارند که این "سنتی کهن" است که در قرن نوزدهم از نو ابداع شده است: در آستانهٔ قرن بیستم بسیاری از روشنفکران یوگیاکارتا در متن بیداری ملی اندونزی بودند، دورانی که بسیاری از اسطوره‌های ملی باز یافته و دوباره احیا و گرامی داشته شد.با همه این احوال، افسانهٔ سایورلده اوایل قرن بیستم گسترش یافته است. یکی از معروفترین نمونه‌ها مربوط به سال ۱۹۳۱ می‌شود که در دوران سلطنت هشتمین سلطان یوگیاکارتا، جاوه به مدت دو دهه دچار چندین موج همه‌گیری طاعون خیارکی شد.منابع هم‌چنین نشان می‌دهند که خوراک سایورلده در سال‌های ۱۸۷۶، ۱۸۹۲، ۱۹۴۶، ۱۹۴۸ و ۱۹۵۱ هم در برابر بحران‌های گوناگونی که پیش آمده بود، طبخ می‌شده است. و ماجرا وقتی پیچیده‌تر می‌شود که با گذشت زمان سایورلده در تمام مجمع‌الجزایر مالایی یا هند شرقی غذای محبوب همگان می‌شود. تا جایی که یافتن اینکه چه زمانی و چرا و چگونه این غذا تکوین پیدا کرد دیگر کارآسانی نخواهد بود.
تاکنون، تغییر مدهای غذایی در جاکارتا هنوز نتوانسته است از محبوبیت این غذا در یوگیاکارتا کم کند. این روزها که دستور پخت سایورلده به دلیل همه‌گیری کوویدـ۱۹ در میان گروه‌های واتس‌اپ در شهر دست‌به دست می‌شد چنان بود که گویی از طرف سلطان فعلی یوگیاکارتا است و اکثریت اهالی شهر آن را با جان و دل پذیرفتند و همگی این غذا را آماده کردند و بین همسایه‌های خود پخش کردند.یوگیاکارتا در ۲۰ سال اخیر خیلی متحول شده است، احداث سریع هتل‌ها، مراکز خرید و فرودگاه جدید اما ضرورت آداب و رسوم و اطمینان قلبی بدون تغییر باقی مانده است. پیشرفت‌های فناوری در ارتباطات خود وسیله‌ای است برای تداوم تعلق‌خاطرهای عاطفی دیرین.

کرونا؛ مسافرت با هواپیما چقدر خطر ابتلا دارد؟
کرونا پدیده‌ای نسبتا جدید است به همین دلیل اطلاعات دقیق و کامل درباره سرایت آن بین مسافران هواپیما در دست نیست، با این حال پیش از این درباره چگونگی شیوع سایر بیماری‌های تنفسی در هواپیما تحقیق شده است.بر اساس اطلاعات موجود، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا سعی می‌کند مسافران دو ردیف عقب و دو ردیف جلو هواپیما را که علائم بیماری شدید دارند ردیابی کنند.در سال ۲۰۱۸ محققان دانشگاه ایموری در آتلانتا، مسیر حرکت مسافران و خدمه پرواز در داخل هواپیما را مدل‌سازی کردند تا تاثیر آن در انتقال بیماری‌های عفونی تنفسی را بررسی کنند. آنها به این نتیجه رسیدند که "قطرک‌های حاوی عامل بیماری‌زا، بعید است در فاصله‌ای بیش از یک متر مستقیما کسی را آلوده کنند. به همین دلیل سرایت آن به یک ردیف جلو و یک ردیف پشت مسافر آلوده، محدود می‌شود."بر خلاف این نتیجه‌گیری، همین پژوهشگران پیشتر تحقیقی درباره مسافران مبتلا به سارس یا آنفلوآنزا انجام داده بودند که در واقع نشان می‌داد در فاصله بیشتر از یک متر هم این بیماری‌ها منتقل می‌توانند منتقل شوند.توضیحی که برای این تناقض مطرح شده این است که این افراد با لمس سطوح در فرودگاه، آلوده شده‌اند نه از راه استنشاق قطرک‌های آلوده.شبیه‌سازی‌ها همچنین نشان می‌دهند رفت و آمد مکرر خدمه هواپیما و تماس دائم آنها با مسافران متعدد، باعث آلودگی‌های جدید شده و در نتیجه "حضور نیافتن خدمه پرواز در هواپیما در وقت بیماری ضروریست."در همین حال مقامات بهداشتی کانادا می‌گویند بعد از تایید ابتلای دو مسافر به کرونا که از گوانجوی چین به تورنتو پرواز کرده بودند، مورد دیگری پیدا نکرده‌اند. این پرواز پانرده ساعته ۳۵۰ مسافر داشت.
هوای داخل هواپیما
بسیاری افراد فکر می‌کنند نشستن در فضای بسته برای مدت طولانی باعث انتقال عفونت می‌شود ولی سرمهندس شرکت بزرگ هوافضای ایرباس عقیده متفاوتی دارد.ژان بریس دومون می‌گوید طراحی هواپیماهای مدرن به نحویست که هوای داخل هواپیما پاک است: "از نظر ریاضی، هر دو تا سه دقیقه، هوا تجدید می‌شود، یعنی ۲۰ تا ۳۰ مرتبه در ساعت هوای اطراف هر کس کاملا نو می‌شود."به زبان ساده هوای بیرون از راه موتور وارد هواپیما و با هوای بازیافتی داخل هواپیما مخلوط می‌شود. دلیل بازیافت هوای داخل هواپیما حفظ دما و رطوبت مناسب است. هوای داخل هواپیما، از فیلترهای ذرات معلق با بازدهی بالا موسوم به هپا ( HEPA) عبور می‌کند که مشابه فیلترهایی هستند که در بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند. قطر ویروس کرونای ۲۰۱۹ حدود ۱۲۵ نانومتر است (هر نانومتر یک میلیاردم متر است). فیلترهای هوای هواپیما می‌تواند ذرات معلق ۱۰ نانومتر و بزرگتر را تصفیه کنند.
آقای دومون می‌گوید: "استانداردهای فیلترهای هپا در حمل ونقل هوایی تجاری جز بالاترین استانداردهاست. آنها ۹۹.۹۷ درصد ذرات معلق کوچک با اندازه مشابه ویروس کرونا را فیلتر می‌کنند."او می‌گوید جریان هوای داخل هواپیما به گونه‌ای طراحی شده که خطر عفونت را پایین می‌آورد: "هوا عمودی جریان پیدا می‌کند یعنی از بالای سر وارد شده و از زیر پا خارج می‌شود. این باعث محدود شدن سطح انتشار می‌شود بنابراین مسافر ردیف اول نمی‌تواند مسافر ردیف ۲۰ را آلوده کند."آیا این کفایت می‌کند؟ مسافرانی که از جایشان بلند می‌شوند یا خدمه که در طول هواپیما راه می‌روند می‌توانند این جریان منظم از بالا به پایین هوا را مختل کنند و مسیر حرکت ذرات معلق را در هوا تغییر دهند.دکتر جولیان تنگ، فوق تخصص ویروس‌شناسی و دانشیار دانشگاه لستر می‌گوید فیلترهای هپا نمی‌توانند تمام ذرات یا هواپخش‌های (aerosol) کرونا را قبل از استنشاق دیگران تصفیه کنند. او یکی از پژوهشگرانی است که درباره راه‌های کاهش انتقال کرونا از راه استنشاق تحقیق و نتایج آن را بتازگی منتشر کرده‌اند. او می‌گوید:"فیلتر در سطح کلان هوا را تصفیه می‌کند اما در سفر هوایی، بیشترین سرایت حین مکالمه رو در رو از فاصله کم اتفاق می‌افتد. انتقال هواپخش‌ها از فاصله نزدیک همان چیزیست که باید در هواپیما، قطار و اتوبوس نگران آن بود. این بزرگ‌ترین خطر است".دکتر تنگ می‌گوید این خطر حتی در فاصله دورتر هم کاملا از بین نمی‌رود: "اینکه ویروس کرونا چقدر در هوا می‌ماند به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای افراد مختلف هم فرق می‌کند. بستگی به وضعیت عفونت فرد آلوده هم دارد و نمی‌شود گفت تمام قطرات پس از دو متر روی زمین می‌افتند. بعضی از قطرک‌های کوچک‌تر می‌توانند در هوا معلق بمانند و تا ۱۶ متر دورتر بروند و ممکن است ناقل ویروس باشند."
منبع – بی بی سی