تحریم و ناسلامتی ایرانیان

گرچه آقای پزشکیان به صفت حرفه خود و سابقه وزارت بهداشت داشتن، با این مساله به‌خوبی آشنا هستند؛ ولی آنان که روزی و روزگاری تحریم را مسخره می‌کردند که تحریم نمنه‌دی! اکنون می‌توانند نتیجه تمسخرهای خود را ببینند. هرچند متاسفانه هنوز هم دنبال همان خط‌مشی هستند؛ چون نان و بقای آن‌ها در سفت شدن کمربند تحریم‌ها علیه مردم ایران است.

مقایسه و پیشرفت کشورها از طریق ترکیب سه شاخص کلی انجام می‌شود. اول؛ متوسط سال‌هایی که مردم آموزش می‌بینند. دوم؛ امید به زندگی و متوسط طول عمر. سوم؛ درآمد سرانه اقتصادی. البته، این سه شاخص به‌شدت روی هم اثر می‌گذارند.

از سال۱۳۹۰ و آغاز تحریم‌های اصلی تاکنون ۱۶درصد به جمعیت ایران اضافه شده است. ولی درآمد سرانه در این فاصله ۲۰درصد هم کمتر شده است. در حوزه آموزش به‌طور قطع، کیفیت آموزش چه در ابتدایی و متوسطه و چه در آموزش عالی کاهش یافته است. ولی این‌ها موضوع این سرمقاله نیستند؛ بلکه مساله ما سلامت و بهداشت و درمان است.

سلامت تنها بخشی است که با تمام مردم ایران سر و کار مستقیم دارد و پیشرفت‌های خوبی را در این بخش در سال‌های پس از انقلاب شاهد بوده‌ایم؛ ولی اکنون از چند جهت تحت‌فشار روزافزون است. اول، از سوی طرفداران شبه‌علم و مخالفان علم که عملاً با افزایش غیرمنطقی ظرفیت‌های پزشکی و پر کردن آن‌ها با سهمیه‌ها در حال زدن تیشه به ریشه بخش بهداشت و سلامت هستند.

از طرف دیگر، مهاجرت نخبگان این حوزه و عدم رغبت ورود نیروهای جدید به این رشته و کاهش درآمدهای آنان به نحو دیگری در حال خشکاندن طراوت و‌ پویایی این بخش است. همچنین کمبود بودجه‌های تخصیصی به این بخش، زیرساخت‌های آن را در معرض استهلاک قرار داده است. ولی شاید بتوان گفت که تحریم بیش از همه این عوامل، وضعیت منفی را تشدید کرده است.

«لنست» معتبرترین نشریه پزشکی جهان در آخرین شماره خود نتایج مطالعه‌ای را منتشر کرده که درباره دو دهه تحولات بیماری‌های غیرواگیر مثل سرطان، قلبی، دیابت، فشار خون و... در کشورهای جهان از جمله ایران است. دو‌ نکته مهم این گزارش درباره ایران این است که؛ کاهش این بیماری‌ها در ایران و در مقایسه با کشورهای همسایه بسیار اندک در حد هیچ بوده است.

نکته دوم اینکه دهه اول که مترادف با دوران پیش از تحریم است، کاهش مذکور خوب و چشمگیر بوده ولی در دهه دوم که هم‌زمان با تحریم‌ها است این روند، کاملاً متوقف و‌ معکوس شده است. این گزارش را می‌توانید در صفحات اجتماعی امروز «هم‌میهن» ببینید.

ولی خبر بدتر اینکه روند منفی مذکور در سال‌های اخیر تشدید شده است. مطابق اهداف مندرج در سند پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر مقرر شده بود که در دهه ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴ درصد افراد چاق اضافه نشود؛ ولی طی فقط ۵سال اول شاخص مذکور ۱۰درصد بدتر شده است. قرار بوده که فشار خون ۲۵درصد کاهش یابد.   

در همین ۵سال اول ۲۱درصد بیشتر شده است. دیابت و قند خون ناشتا با هدف ثابت نگه‌داشتن برنامه‌ریزی‌شده که ۳۰درصد افزایش داشته است. شیوع پیش‌دیابت در این ۵سال ۳۷درصد بیشتر شده است.

درمان موثر دیابت از ۳۶درصد به ۲۷درصد کاهش یافته است. همه اینها تا پایان سال برنامه که امسال باشد، همچنان افزایشی و منفی است. این وضعیت ناتوانی بخش را در شرایط تحریمی برای تحقق اهداف خود نشان می‌دهد.

در نهایت، موجب بار سنگین بر دوش بخش بهداشت و تنزل کیفیت خدمات و مرگ زودرس و کاهش امید به زندگی می‌شود.