تحلیل متخصصان از چرخه تلخ خشونت علیه کودکان
ساعت 24 - خشونت علیه کودکان در اشکال مختلف جسمی، روانی و جنسی رو به افزایش است؛ کارشناسان هشدار می‌دهند که فقر، فشارهای اقتصادی و ضعف مهارت‌های والدگری، چرخه‌ای از آسیب را شکل داده که تنها با آگاهی و حمایت اجتماعی متوقف می‌شود.
مرضیه حیدرزاده، عضو هیات علمی گروه روانپزشکی بیمارستان بهاران زاهدان در گفت‌وگو با تسنیم در خصوص خشونت علیه کودکان بیان کرد: کودک‌آزاری عبارت است از هرگونه بدرفتاری فیزیکی یا عاطفی، سوءاستفاده جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی‌توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد یا کرامت کودک در زمینه روابط یا مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود.
وی افزود: خشونت علیه کودکان انواع مختلفی دارد که تحت تاثیر عوامل گوناگونی از جمله خصوصیات و ویژگی‌های قربانی، مهاجم، محیط فرهنگی، اجتماعی و مادی قرار می‌گیرد.
به گفته حیدرزاده، خشونت علیه کودکان به سه شکل عمده وجود دارد که نوع اول آن خشونت جسمی است که می‌تواند شامل اشکال مختلف تنبیه جسمی، ضرب و جرح و صدمات فیزیکی باشد و نوع دوم آن خشونت روانی- عاطفی است که شامل بدنام کردن، تحقیر کودک، بی‌ارزش‌سازی کودک، غفلت و بی‌توجهی به نیازهای اساسی کودک است و نوع سوم آن خشونت جنسی است که شامل هرگونه تعرض، سوءاستفاده و بهره‌برداری جنسی از کودک است.
عضو هیات علمی گروه روانپزشکی بیمارستان بهاران زاهدان گفت: گاهی از کودکان به عنوان کودکان کار استفاده شده و از توان کودکان در راستای بهبود منابع مالی خانواده بهره‌برداری می‌شود که نوعی استثمار اقتصادی محسوب می‌شود و نوعی دیگر از خشونت است.
نقش فقر، بیکاری و ناآگاهی در تداوم چرخه خشونت
وی با اشاره به عوامل گوناگونی که در رفتار خشونت‌آمیز دخیل هستند، اظهار داشت: ویژگی‌های قربانی و مهاجم که شامل سن، جنسیت، سابقه آسیب دیدگی و تروما، سابقه اختلالات روانی یا مصرف مواد در فرد آسیب‌رسان و شرایط اقتصادی نظیر فقر، بیکاری، ازدواج کودکان با سن کم و فشارهای اقتصادی و محیط فرهنگی و اجتماعی است که هرگونه باور و آموخته فرهنگی در مورد استانداردهای جنسیتی، رفتار والدین با کودک و مهارت‌های فرزندپروری والدین و هر کدام می‌تواند به نحوی نقش در بروز رفتار خشونت‌آمیز علیه کودکان داشته باشد.
حیدرزاده در پاسخ به این سوال که چه نوع خشونت‌هایی بیشتر علیه کودکان رخ می‌دهد و معمولاً از سوی چه افرادی اعمال می‌شود، بیان کرد: شایع‌ترین خشونت‌هایی که علیه کودکان اعمال می‌شود، کودک‌آزاری جسمی و جنسی است و متاسفانه این خشونت عمدتاً از سمت والدین یا سرپرستان خانواده و یا سایر اعضای خانواده و خویشاوندان اعمال می‌شود که انتظار می‌رود مامن و پناهگاه کودک باشند.
خشونت خانگی؛ تهدید خاموش رشد روانی و تحصیلی کودکان
به گفته این روانپزشک، والدین و مراقبان اصلی کودک با اعمال هرگونه رفتار خشونت‌آمیز و حتی غفلت از کودک بیشترین منبع این خشونت ها هستند و گاه کارکنان آموزشی، معلمان یا مربیان نیز می‌توانند به عنوان شاهد خشونت و یا عامل خشونت رفتار کنند.
وی ادامه داد: همچنین کودکان ممکن است از طرف همکلاسی‌ها و هم مدرسه‌ای‌های خود مورد قلدری و خشونت قرار گیرند که امروزه با رواج استفاده از اینترنت و فضای مجازی، متاسفانه شاهد قلدری‌های مجازی علیه کودکان و نواجوانان هستیم.
حیدرزاده با اشاره به خشونت‌های خانگی، بیان کرد: به هر نوع اعمال خشونت اعم از خشونت فیزیکی، روانی و جنسی که در محیط خانه و میان اعضای خانواده یا افراد تحت پوشش سامانه خانواده رخ می‌دهد، خشونت خانگی گفته می‌شود.
راه توقف چرخه خشونت؛ از درمان مهاجم تا حمایت از قربانی
عضو هیات علمی گروه روانپزشکی بیمارستان بهاران زاهدان افزود: زندگی در چنین محیط پرتنشی برای کودکان می‌تواند پیامدهای جدی روانی- اجتماعی و تحصیلی داشته باشد و همچنین کودکان رشد یافته در بستر خشونت خانگی با مدل‌سازی رفتار پرخاشگرانه و الگوبرداری از بزرگسالان، احتمال بروز رفتار پرخاشگرانه و اعمال خشونت بیشتری نسبت به سایر کودکان دارند.
حیدرزاده در خصوص اینکه چرخه خشونت علیه کودکان چگونه متوقف می‌شود، خاطرنشان کرد: هر کدام از اعضای جامعه می‌تواند به عنوان یک واحد از یک کل منجسم با ایفای نقش خود به درستی، در ریشه‌کن کردن خشونت علیه کودکان گامی مثبت بردارند.
وی ادامه داد: تشخیص و گزارش‌دهی به موقع موارد خشونت، ایجاد محیط امن برای قربانی و استفاده از مداخلات چندبعدی شامل همکاری میان اعضای خانواده، مدرسه، خدمات اجتماعی و سیستم قضائی ضرورت دارد و مهاجم و فردی که رفتار خشونت‌آمیز از او سر می‌زند باید درمان و بازتوانی شود و بسته به مورد، انواع مداخلات روانی، رفتاری، مدیریت خشم، درمان سوءمصرف مواد و درمان دارویی برایش در نظر گرفته شود.
وی اظهار داشت: از قربانیان خشونت باید حمایت و اقداماتی از قبیل مشاوره و پیگیری حقوقی برای آن‌ها انجام شود؛ ایجاد اصلاحات فرهنگی و آموزشی در راستای تغییر الگوی رفتاری مخرب و تقویت ارزش‌های حقوقی کودک اهمیت دارد و منابع پایدار حمایتی در سرتاسر جامعه باید تعبیه شود و پس از شروع این مداخلات، پایش و ارزیابی مستمر در مورد اثرات مداخلات انجام شده نیز ضرورت دارد.
حیدرزاده با اشاره به راه‌های جلوگیری از خشونت، بیان کرد: هرگونه اقدام در خصوص ارتقاء آگاهی عمومی، آموزش، تقویت مهارت‌های والدین در خصوص فرزندپروری، ایجاد شبکه‌های حمایتی و تسهیل دسترسی به خدمات اجتماعی و مراکز مشاوره، ایجاد فضای امن در مدرسه و همچنین توجه به امنیت کودک حین تردد در مسیر خانه و مدرسه می‌تواند گامی مثبت در جهت کاهش خشونت باشد.
این استاد دانشگاه افزود: علاوه بر آن حیطه سیاست‌گذاری و اجرای قانون، در صورتی که قوانین روشن و واضح علیه خشونت، گزارش‌دهی الزامی موارد رویت شده و برخورد فوری با مجرمان وجود داشته باشد، طبعاً رفتار خوشونت‌آمیز نیز کاهش می‌یابد.
وی ادامه داد: از طرفی در سیاست‌گذاری کلان، با تقویت اقتصاد خانوار و رفع فقر و بهبود وضعیت معیشتی خانواده‌ها جهت کاهش استرس اقتصادی می‌توان در راستای کاهش رفتار خشونت‌آمیز کوشید.
10