زنجیره توزیع در صنعت خودرو شفاف نیست؛

امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم پیرامون تخصیص 9 میلیارد دلار ارز به صنعت خودرو در سال 1403 اظهار کرد: بخش عمده این عدد از روی کدهای گمرکی محاسبه شده است.

در واقع، وقتی از «صنعت خودرو» صحبت می‌کنیم باید توجه داشته باشیم که حدود 27 میلیون خودرو و نزدیک به 13 میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارد؛ بنابراین قطعات یدکی نیز در این محاسبات لحاظ می‌شود و حجم بزرگی را تشکیل می‌دهد.

وی تصریح کرد: صنعت خودرو را می‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد؛ نخست قطعات یدکی، دوم خودروسازان داخلی مانند ایران‌خودرو و سایپا، و سوم شرکت‌های مونتاژکار مانند مدیران‌خودرو و کرمان‌موتور.

سهم سه‌برابری مونتاژکاران از ارزبری

کاکایی توضیح داد: خودروسازان داخلی نظیر ایران‌خودرو و سایپا معمولاً برای هر خودرو کمتر از یک‌سوم ارزش نهایی خودرو ارزبری دارند؛ اما این نسبت در شرکت‌های مونتاژکار به حدود 80 تا 85 درصد می‌رسد. همچنین محصولات خودروسازان داخلی عمدتاً خودروهای اقتصادی و با ارزش زیر 12 تا 15 هزار دلار هستند.  

خودروهای مونتاژی قیمت‌های بالاتری دارند. بنابراین می‌توان گفت سهم مونتاژکاران در مصرف ارز، حدود دو تا سه برابر خودروسازان داخلی است.

این کارشناس صنعت خودرو درباره اظهارات اخیر یکی از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام مبنی بر تراز منفی صنعت خودرو، اظهار داشت: این نوع بیان آمار می‌تواند موجب انحراف افکار عمومی‌شود. اگر هدف توسعه و اصلاح صنعت باشد، تمرکز بر اعداد مطلق مانند 9 یا 20 میلیارد دلار اهمیت چندانی ندارد؛ بلکه آنچه مهم است، خروجی واقعی و بهبود کارکرد صنعت است.

وی افزود: اگر هدف انحراف افکار عمومی و پوشاندن ناکارآمدی‌ها باشد، این آمارها عملاً تحریف واقعیت است. مانند زمانی که درباره تصادفات جاده‌ای صحبت می‌شود و تمام مسئولیت متوجه صنعت خودرو معرفی می‌شود، در حالی که عوامل موثر دیگری نیز نقش دارند.

فضای مبهم در زنجیره قطعات یدکی

کاکایی با اشاره به شفافیت حداقلی در زنجیره توزیع قطعات یدکی گفت: در بخش تولید و به‌ویژه در خودروسازان بزرگ، شفافیت بالاست و سیستم‌های نظارتی و الکترونیکی امکان ردیابی نسبی قطعات را فراهم کرده‌اند؛ اما در بخش واردات و شرکت‌های مونتاژ، اوضاع متفاوت است.

وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر و تحت عنوان اصلاح صنعت خودرو، به مونتاژکاران اجازه رشد بیش از اندازه داده شد. اکنون بیش از 150 واردکننده فعال در کشور وجود دارد که بسیاری از آن‌ها فاقد شفافیت لازم هستند.

کاکایی تاکید کرد: هرچند در خودروسازان بزرگ شفافیت نسبی برقرار است، اما در بخش واردات و مونتاژ، نظارت موثری وجود ندارد. تنوع زیاد خودروها و قطعات وارداتی نیز کنترل گمرک را دشوار کرده است.

وی در پایان گفت: بخش رسمی صنعت خودرو یعنی ایران‌خودرو، سایپا و قطعه‌سازان زیرمجموعه آن‌ها، شفاف‌ترین بخش این زنجیره هستند؛ اما در مقابل، مونتاژکاران و واردکنندگان در فضایی مبهم و با حداقل نظارت فعالیت می‌کنند.