از پیچ شورای حکام تا گردنه شورای امنیت

این بیانیه ادعا شده که ایران باید همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد و اجازه دسترسی و بازرسی از تمام تاسیسات و مواد هسته‌ای را فراهم کند. جی۷ همچنین از تهران خواست با حمایت تروئیکای اروپایی وارد گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا شود.

این بیانیه بر اجرای «قانونی اسنپ‌بک» تاکید کرده و از تمامی اعضای سازمان ملل خواسته پس از فعال‌سازی این سازوکار، به تعهدات خود پایبند بمانند. علاوه بر موضوع هسته‌ای، گروه هفت بار دیگر ادعاهایی درباره همکاری نظامی ایران و کره شمالی با روسیه در جنگ اوکراین مطرح و این اقدام را محکوم کرده است.

همچنین نقش چین در ارسال تجهیزات دومنظوره به روسیه مورد انتقاد قرار گرفته و آن را عاملی تاثیرگذار در ادامه جنگ دانسته‌اند. این بیانیه عملا مجموعه‌ای از مواضع سیاسی و فشارهای دیپلماتیک غرب علیه ایران، روسیه و چین را بازتاب می‌دهد.

در مقابل اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه، در واکنش به بیانیه گروه هفت، مواضع این کشورها را تکرار ادعاهای غیرمسئولانه و حمایت از اقدام «غیرقانونی و ناموجه» تروئیکای اروپا و آمریکا در سوءاستفاده از سازوکار حل‌ اختلاف برجام و تلاش برای بازگرداندن قطع‌نامه‌های لغو‌شده شورای امنیت دانست.

او تاکید کرد این مواضع نه‌تنها اقدام متخلفانه غرب را توجیه نمی‌کند، بلکه بر ماهیت سیاسی و غیرحقوقی آن می‌افزاید. بقائی با اشاره به حملات نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، درخواست گروه هفت برای همکاری ایران با آژانس بدون اشاره به این «جنایت مشترک» را مزورانه و مداخله‌جویانه خواند.

او یادآور شد که آمریکا با خروج یک‌جانبه از برجام و اروپا با تبعیت از واشنگتن، مسئول اصلی وضعیت فعلی بوده و مرتکب نقض فاحش تعهدات برجامی شده‌اند.

 سیاسی‌کاری در آستانه نشست شورای حکام

موضع‌گیری‌های ایران و غرب در حالی ادامه دارد که هفته گذشته شاهد انتشار گزارش جدید آژانس درباره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای بودیم و این هفته نیز قرار است که نشست فصلی شورای حکام برگزار شود. در این بین گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران و توضیحات لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، بر نگرانی‌های فنی و نظارتی آژانس تاکید دارد.

نورمن با انتشار جزئیات جدیدی از گزارش تازه گروسی می‌گوید که ایران تنها کشور غیرهسته‌ای عضو ان‌پی‌تی است که چنین حجم بالایی از اورانیوم بسیار غنی‌شده (HEU) را تولید و انباشته کرده و این مواد در ایران باقی‌مانده‌اند؛ در حالی که آژانس قادر به راستی‌آزمایی دقیق آن نیست. این مسئله، علاوه بر نگرانی‌های فنی، موضوعی مرتبط با پایبندی ایران به توافق‌نامه پادمان ان‌پی‌تی محسوب می‌شود.

در گزارش آمده است که رافائل گروسی بارها به‌ طور شفاف به ایران اعلام کرده اجرای کامل فعالیت‌های نظارتی طبق توافقنامه پادمان ان‌پی‌تی ضروری و غیرقابل تعویق است و این تعهدات تحت هیچ شرایطی نمی‌توانند متوقف یا تعلیق شوند. گزارش بخش‌هایی از همکاری و عدم همکاری ایران در دوره‌های مختلف را نیز تشریح می‌کند. به گفته نورمن، تا ۲۲ می ‌۲۰۲۵ ایران برای بازرسان آژانس ویزای بلندمدت صادر کرده و امکان فعالیت و دسترسی مناسب در سایت‌های هسته‌ای به‌ جز مکان‌هایی که تحت حملات نظامی قرار گرفتند، فراهم بود. اما پس از این تاریخ ایران از صدور ویزاهای یک‌ساله چندبار ورود خودداری کرد، هرچند همچنان فضای کاری مقبولی فراهم می‌کرد.

یکی از محورهای حساس گزارش، اعلام ایران درباره ایجاد «کارخانه غنی‌سازی سوخت اصفهان» (IFEP) در ۱۲ ژوئن است. آژانس بلافاصله خواستار دسترسی فوری برای بررسی اطلاعات طراحی و انجام راستی‌آزمایی شد. ایران نیز موافقت کرد، اما این فعالیت‌ها به دلیل آغاز حملات نظامی علیه زیرساخت‌های هسته‌ای کشور لغو شد.

به همین دلیل، آژانس اکنون از موقعیت دقیق IFEP، میزان فعالیت آن، وضعیت مواد هسته‌ای احتمالی در آن و اینکه آیا این تاسیسات در جریان حملات آسیب دیده‌اند یا خیر، اطلاعی ندارد. خبرنگار وال‌استریت ژورنال نتیجه می‌گیرد که این مجموعه عوامل، از انباشت HEU گرفته تا محدودیت‌های دسترسی، اعلام تاسیسات جدید و اختلال ناشی از حملات همگی در مجموع گزارش آژانس را به یکی از حساس‌ترین ارزیابی‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران تبدیل کرده است.

احتمال فعال‌شدن پرونده ایران در شورای امنیت

نکته حائز اهمیت برای نشست شورای حکام آن است که بر‌اساس ادعاهای لورنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال، سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در صورت عدم همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممکن است پرونده این کشور را حداکثر تا نوامبر به شورای امنیت ارجاع دهند. او افزود که ایران نمی‌تواند تصور کند مسئله از بین رفته و این گروه تا ۱۲ ماه فرصت دارد قطع‌نامه عدم پایبندی ژوئن را به شورای امنیت منتقل کند.

گفته می‌شود که هدف تروئیکا از این اقدام، استفاده از اهرم فشار برای وادار‌کردن ایران به پذیرش مسئولیت و ازسرگیری همکاری با آژانس است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه توسط اروپا، برخلاف برخی تحلیل‌ها، اهرم فشارسه عضو اروپایی برجام را از بین نبرده و تهدید به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت همچنان یک ابزار مهم برای فشار بر تهران محسوب می‌شود.

درباره احتمال وتوی روسیه و چین در شورای امنیت هم باید گفت که این دو کشور نمی‌توانند جلوی اقدامات شورای حکام آژانس را بگیرند. در‌صورتی‌که اکثریت اعضا از گزارش تخلف ایران حمایت کنند، پرونده به شورای امنیت ارسال خواهد شد.

شرق