زور مردم به خرید برنج نمی‌رسد
در بازار امروز، برنج دیگر فقط یک کالای خوراکی نیست؛ هر دانه‌اش نشانی از تورم انباشته، افت قدرت خرید و فشار معیشتی است. تازه‌ترین داده‌های رسمی مرکز آمار ایران از مهرماه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد متوسط قیمت برنج ایرانی درجه‌یک در بازار خرده‌فروشی به حدود ۳۳۰ هزار تومان رسیده است.
د
ا
ر حالی‌که همین رقم در مهر سال گذشته حدود ۱۳۰ هزار تومان بود. یعنی در فاصله دوازده‌ماهه، قیمت این کالای اساسی تقریباً دو و نیم برابر شده است.
فزایش قیمت فقط به برنج ایرانی محدود نیست. برنج خارجی درجه‌یک هم در ماه‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و در مهر امسال به‌طور میانگین حدود ۹۵ هزار تومان فروخته شده است؛ رقمی که نسبت به شهریور همین سال نزدیک به ۸ درصد و در مقایسه با مهر پارسال نزدیک به ۹۰ درصد افزایش یافته است. با این روند، حتی برنج خارجی هم دیگر آن جایگزین اقتصادی سابق نیست و برای بسیاری از خانواده‌ها به کالایی نسبتاً گران تبدیل شده است.
افزایش بیش از ۱۴۰ درصدی قیمت برنج
پیش از این رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی، در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره وضعیت بازار برنج و دلایل افزایش قیمت‌ها توضیح داد. وی با اشاره به افزایش بیش از ۱۴۶ درصدی قیمت برنج ایرانی در یک سال گذشته گفت: پارسال این موقع قیمت برنج بین ۷۰ تا ۹۰ هزار تومان بود.
جهاد کشاورزی برای حمایت از تولید داخل، واردکنندگان را تشویق کرد که به ازای هر کیلو برنج ایرانی، دو کیلو برنج وارد کنند. این اقدام باعث شد خرید انبوه صورت گیرد و کالا از دست کشاورز و بازار جمع شود و عملاً نوعی انحصار ایجاد شد. .
در این شرایط، مقایسه تاریخی این اعداد تصویر روشنی از عمق تورم در یک دهه گذشته به‌دست می‌دهد. در سال ۱۳۹۴، بر اساس داده‌های بانک مرکزی، میانگین قیمت هر کیلو برنج ایرانی ممتاز حدود ۷ هزار و ۵۰۰ تومان و برنج خارجی حدود ۴ هزار تومان بود. به بیان ساده، قیمت برنج ایرانی طی ده سال بیش از ۴۰ برابر و قیمت برنج خارجی حدود بیست‌وچهار برابر شده است.
در همان سال، حداقل حقوق کارگران حدود ۷۱۲ هزار تومان بود؛ با این رقم، یک خانوار می‌توانست نزدیک به ۹۵ کیلو برنج ایرانی خریداری کند. اما در سال ۱۴۰۴، با حداقل حقوق ۱۰ میلیون و ۳۹۰ هزار تومان همین خانواده فقط قادر به خرید ۲۷ تا ۳۱ کیلو برنج ایرانی است.
این مقایسه ساده، شکاف میان دستمزد و هزینه زندگی را بهتر از هر شاخص اقتصادی دیگری آشکار می‌کند. در حالی که طی ده سال گذشته حداقل دستمزد حدود ۱۲ برابر رشد کرده، قیمت برنج ۴۰ برابر افزایش یافته است. در نتیجه، سهم برنج از سبد مصرفی خانوارها به‌شدت کاهش یافته و بسیاری از مردم ناچار به حذف یا جایگزینی آن شده‌اند.
گزارش‌ها از بازارهای شمال کشور، جایی که برنج ایرانی تولید می‌شود، تصویر دیگری از این واقعیت تلخ ارائه می‌دهد. کشاورزان می‌گویند هزینه‌های تولید از بذر تا کود و ماشین‌آلات، در چند سال اخیر چند برابر شده و همین موضوع باعث شده قیمت تمام‌شده برنج افزایش یابد. در عین حال، کاهش قدرت خرید مصرف‌کننده باعث شده بخشی از برنج تولیدی روی دست فروشندگان بماند.
همچنین یکی از فروشندگان در بازار تهران می‌گوید: «قبلاً مشتری‌ها کیسه کامل می‌خریدند، الان بیشتر مردم نیم کیلو یا یک کیلو می‌گیرند. خرید کیلویی شده، نه کیسه‌ای.»