استخوان درشت بنزین در گلوی دولت
ساعت ۲۴ - عقب ماندن تولید داخلی از رشد مصرف بنزین در دو- سهسال تازهسپریشده راه واردات این کالا به داخل را باز کرده است. کمبود احتمالی بنزین در هر زمان بهدلیل استراتژیک بودن این کالا میتواند جامعه ایرانی را به ستوه بیاورد و به همین دلیل دولتها با هر زحمت و تامین منابع ارزی، واردات را افزایش میدهند.
از سوی دیگر دولتها بهدلیل یک تجربه تلخ درباره افزایش قیمت از زیاد شدن قیمت این کالا هراس دارند. همین ترس از واکنش شهروندان نسبتبه افزایش قیمتها دولت را ناگزیر از تثبیت قیمت بنزین در سطح کشور کرده است.
تثبیت قیمت این کالا رفتار دارندگان اتومبیل را تغییر داده و شهروندان در مصرف این کالا با استفاده از اتومبیل شخصی صرفهجویی نمیکنند. این وضعیت راه را برای استفاده اقتصادی از اتومبیل نیز بسته است. تولید سالانه بیش از یکمیلیون خودرو، ماندن اتومبیلهای کهنه در سطح شهر و نیز ضعف خودروسازان در تولید اتومبیلهای کممصرف نیز یک عامل دیگر شده تا رشد مصرف روندی فزاینده را تجربه کند.
درحالیکه میلیونها جوان ایرانی با کار با اتومبیل خرج خود و خانواده را درمیآورند و اکنون به ذینفعهای بنزین پیوستهاند، کار دولت را برای افزایش قیمت بنزین و رساندن سطح قیمتها بهسوی واقعی شدن سخت کرده است. مجموعه عوامل یادشده موجب شده قصه بنزین تلخ و آتشین شود.
واقعیت این است که کمبود منابع ارزی و حتی ریالی برای ساخت پالایشگاههایی که بنزین تولید کنند نیز دست روی دست گذاشته و ساخت پالایشگاه بنزین را دور از دسترس کرده. حالا و با توجه به وضعیت عوامل موثر بر اقتصاد بنزین و در آستانه آمادهسازی بودجه۱۴۰۵ درد بیدرمان بنزین بار دیگر سپهر اقتصاد سیاسی ایران را تیره و تار کرده است.
دولت چهاردهم با توجه به فضای سیاسی داخلی که منتقدان نیز آن را کدرتر کرده و خواهند کرد، نمیداند درباره قیمت بنزین چه کند؟ شهروندان ایرانی که باور دارند افزایش قیمت بنزین بهطور خودکار به افزایش قیمت دیگر کالاها منجر خواهد شد از دولت انتظار ندارند دست روی این کالا بگذارد و قیمت آن را افزایش دهد، انتظار دارند که قیمتها تثبیت شود.
از سوی دیگر منابع ارزی و ریالی فوقالعادهای که برای تنظیم بازار بنزین هزینه میشود، تازه این رفتار با عدالت اجتماعی هم سازگار نیست و خانوادههایی که اتومبیل ندارند بهنفع دارندگان اتومبیل یارانه میدهند. در برخی رسانهها از سوی نمایندههای مجلس گفته شده بنزین عرضهشده به شهروندان قرار است در لایحه بودجه سهنرخی شود که این امر نارضایتی شهروندان را بهدنبال داشته است.
نامعادله بنزین به جایی رسیده که اگر با آگاهی و همراهی شهروندان همراه نشود میتواند فضا را ملتهب کند. دولت و مجلس و دیگر نهادهای موثر باید با شهروندان بیشتر از پیش و بهطور موثر درباره زیانهای تثبیت قیمت بنزین سخن بگویند. این نامعادله شاید سختترین راهحلها را بطلبد و به این ترتیب بهتر است در این باره با احتیاط راه رفت.