بسیاری از ما با نوشیدن كمی شیر، ساعت‌ها از دل‌درد به خود می‌پیچیم، این موضوع باعث می‌شود تا برای همیشه، شیر را از سبد غذایی‌مان خارج كنیم، بدون آنكه متوجه عواقب این كار باشیم. اغلب علت بروز این ناراحتی، ابتلا‌ی افراد به بیماری به نام عدم تحمل لاكتوز است. چقدر با آن آشنایی دارید؟
● تفاوت دل‌دردها
تحمل نكردن لاكتوز به این معناست كه بدن قادر به هضم لاكتوز یعنی قند موجود در شیر نیست.
در شروع باید بگوییم كه تحمل نكردن لاكتوز به وسیله كمبود آنزیم لاكتاز به وجود می‌آید. این آنزیم به وسیله سلول‌های روده كوچك تولید می‌شود. آنزیم لاكتاز، قندشیر یا لاكتوز را به دو قند ساده به نام‌های گلوكز و گالاكتوز تبدیل می‌كند كه وارد جریان خون می‌شوند.
گاهی مردم بیماری تحمل نكردن لاكتوز را با تحمل نكردن شیر گاو یكسان می‌دانند. اگر چه این دو بیماری علایم مشابهی دارند اما ارتباطی با یكدیگر ندارند. در اصل تحمل نكردن شیر گاو یك آلرژی است كه به وسیله سیستم ایمنی بدن به وجود می‌آید ولی تحمل نكردن لاكتوز مشكلی است كه به وسیله سیستم گوارشی به وجود می‌آید.
● علائم تحمل نكردن لاكتوز
افرادی كه لاكتاز كافی برای هضم لاكتوز مصرفی ندارند ممكن است در هنگام مصرف شیر دچار ناراحتی شوند. علایم معمول این ناراحتی عبارتند از، تهوع، اسهال، دل درد، تجمع گاز درشكم و نفخ كردن. این علایم از ۳۰ دقیقه تا دو ساعت بعد از مصرف موادغذایی حاوی لاكتوز روی می‌دهد كه شدت علایم به چند عامل بستگی دارد، از جمله مقدار لاكتوز مصرفی، میزان هضم، سن و نژاد. ممكن است تشخیص تحمل نكردن لاكتوز براساس علایم اولیه مشكل باشد. به عنوان مثال، نشانگان روده تحریك‌پذیر هم نشانه‌هایی مشابه این اختلال دارد.
پزشك می‌تواند با آزمایش‌هایی كه می‌دهد، تحمل نكردن لاكتوز را مشخص كند، ولی در وهله اول ممكن است خوردن شیر را برای فرد ممنوع كند تا ببیند كه علایم برطرف می‌شوند یا نه؟
● سه آزمایش مطمئن
رایج‌ترین آزمایش‌هایی كه جذب لاكتوز در سیستم گوارش را اندازه‌گیری می‌كند، تست‌های تحمل لاكتوز، تنفس هیدروژن و مقدار اسیدیته مدفوع است.
▪ تست تحمل لاكتوز:
در هنگام انجام این آزمایش، فرد باید ناشتا باشد و سپس مایعی حاوی لاكتوز بنوشد. چند نمونه خون طی دو ساعت از او گرفته می‌شود تا مقدار گلوكز خون (قندخون) را اندازه‌گیری كنند و این اندازه‌ها مشخص می‌كند كه بدن چه طور می‌تواند لاكتوز را هضم كند.
معمولا وقتی لاكتوز به سیستم گوارش می‌رسد، آنزیم لاكتاز آن را به دو قسمت یعنی گلوكز و گالاكتوز تبدیل می‌كند. سپس كبد گالاكتوز را به فرم گلوكز تغییر می‌دهد كه وارد سیستم گردش خون شده و سطح گلوكز خون را بالا می‌برد. اما اگر لاكتوز به طور كامل تبدیل نشود، گلوكز خون بالا نمی‌رود كه نشان دهنده اختلال تحمل نكردن لاكتوز است.
▪ تست تنفس هیدروژن:
این آزمایش مقدار هیدروژن موجود در تنفس شخص را مشخص می‌كند. به این ترتیب كه لاكتوز هضم نشده در روده بزرگ تخمیر می‌شود و گازهای مختلفی از جمله هیدروژن را تولید می‌كند. هیدروژن از طریق روده كوچك جذب شده و از طریق جریان خون به ریه‌ها می‌رسد و سپس دفع می‌شود. در این آزمایش تنفس در مرحله ورودی اولیه بررسی می‌شود، سپس شخص یك نوشیدنی پر از لاكتوز می‌نوشد.
سطح افزایش هیدروژن در تنفس میزان هضم نادرست لاكتوز را مشخص می‌كند. بعضی از غذاها و داروها و سیگار می‌تواند بر صحت این آزمایش تاثیر بگذارد، به همین دلیل باید قبل از آزمایش از آنها استفاده نشود.
تست‌های تحمل لاكتوز و تنفس هیدروژن در نوزادان كمتر از شش ماه صورت نمی‌گیرد زیرا مقدار بیش از حد لاكتوز برای این سن خطرناك است و ممكن است نوزادان مبتلا به این اختلال در اثر اسهال آب بدنشان را از دست بدهند.
لاكتوز هضم نشده به وسیله باكتری‌ها در روده بزرگ تخمیر می‌شوند و لاكتیك اسید و دیگر اسیدهای چرب را تولید می‌كند كه می‌توان در نمونه مدفوع به وجود آنها پی برد.
● بانیان بیماری
برخی از عوامل تحمل نكردن لاكتوز شناخته شده‌اند. به عنوان مثال، برخی افراد بعد از دو سالگی لاكتاز كمتری تولید می‌كنند. اما اغلب با مسن‌تر شدن افراد علایم این اختلال در آنها بیشتر مشاهده می‌شود.علاوه بر آن، كمبود لاكتاز در زمانی كه روده كوچك یا یك عضو گوارشی آسیب می‌بیند اتفاق می‌افتد. از جمله این بیماری‌های تاثیر‌گذار، بیماری سلیاك، روده تحریك‌پذیر و بیماری كرون هستند. با وجود این شواهد، برخی محققان تحمل نكردن لاكتوز را یك عامل ژنتیكی می‌دانند. به طوری كه ممكن است اشخاص با همین علایم كمبود لاكتاز اولیه به دنیا بیایند. این كشف می‌تواند در تشخیص نوع بیماری مفید باشد. بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون آمریكایی به این اختلال مبتلا هستند ولی برخی قومیت‌ها و نژادهای به خصوص بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.
● برای درمان آن
تحمل نكردن لاكتوز به آسانی درمان می‌شود و علایم به وسیله تعدیل رژیم غذایی، قابل كنترل است. برای بچه‌های كوچك و نوزادان تا زمانی كه بدنشان نتواند شیر لاكتوزدار را هضم كند، باید از مصرف این شیرها خودداری شود. بزرگسالان نیز نباید موادغذایی لاكتوزدار را به طور كامل حذف كنند زیرا ممكن است افرادی به شیر واكنش نشان دهند ولی با مصرف بستنی، پنیرها یا دیگر محصولات لبنی علایمی از بیماری نشان ندهند. معمولا اگر غذاهای حاوی لاكتوز كم‌كم و به تدریج مصرف شود، قابلیت هضم بالاتری پیدا می‌كنند.
در كل میزان مصرف غذاهای لاكتوزدار به این بستگی دارد كه شخص چه قدر می‌تواند لاكتوز را تحمل كند. كسانی كه با مقدار خیلی كم به لاكتوز واكنش نشان می‌دهند، می‌توانند قرص‌ها و شربت‌های آنزیم لاكتاز را كه به هضم غذا كمك می‌كند، از داروخانه‌ها تهیه كنند. علاوه بر آن، شیرهای كم لاكتوز از دیگر محصولات لبنی قابل هضم برای این گروه افراد است كه می‌توانند از سوپرماركت‌ها تهیه كنند. كسانی كه تحمل لاكتوز ندارند، به دلیل محدود كردن محصولات لبنی باید مطمئن شوند كلسیم مورد نیازشان را از سایر منابع دریافت می‌كنند. به عنوان مثال، سبزی‌های برگ سبز مانند بروكلی یا ماهی منابع غنی از كلسیم هستند. علاوه بر آن، ماست نیز منبع خوب كلسیم برای افراد مبتلا به این اختلال است.
به علاوه، زمانی كلسیم به طور مطلوبی جذب بدن می‌شود كه همراه با ویتامین D مصرف شود. نورخوشید، جگر و تخم‌مرغ از منابع غنی ویتامین D هستند. با این حال، برخی افراد ممكن است فكر كنند به علت تحمل نكردن لاكتوز، كلسیم كافی به بدنشان نمی‌رسد. مشورت با یك پزشك می‌تواند به حل مشكل‌شان كمك می‌كند.
با وجودی كه شیر منبع اصلی لاكتوز است ولی در تهیه برخی از غذاها نیز از شیر استفاده می‌شود. بنابراین افرادی كه خیلی حساس به لاكتوز هستند باید این غذاها را در نظر داشته باشند. از جمله این غذاها، نان، غلا‌ت صبحانه‌ای، مارگارین، آب نبات و تنقلات و بیسكویت و شیرینی‌هایی هستند كه از شیر تشكیل شده‌اند.
سیما صالح
منبع : روزنامه سلامت
نظر شما