سینوزیت، بیماری مادام العمر نیست

img alt="سینوزیت، بیماری مادام العمر نیست" src="http://vista.ir/include/articles/images/9ba441eef694ecf307c2091cd8f6fab1.jpg" />

اكثر مردم تصور می‌كنند، سینوزیت یك بیماری ماندگار است و از این وحشت دارند كه اگر به سینوزیت مبتلا شدند، شاید تا آخر عمر مجبور باشند با این بیماری دست و پنجه نرم كنند. شاید وقت آن رسیده باشد كه این ذهنیت غلط را پاك كنیم؛ زیرا به گفته آقای دكتر سیدعباس صفوی‌نائینی، استاد دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی دو رشته گوش و حلق و بینی، سینوزیت یك بیماری ماندگار نیست. صحبت‌های ایشان نكات زیادی را به ما یاد می‌دهد:
● سینوزیت چه زمانی اتفاق می‌افتد؟
▪ سینوزیت به معنای التهاب سینوس است؛ وقتی به هر علت، مخاط سینوس‌ها دچار التهاب شود، به آن سینوزیت می‌گوییم.
● سینوس‌ها به چه دردی می‌خورند؟
▪ سینوس‌ها مجاری تو خالی هستند كه در قسمت جمجمه واقع شده‌اند و در هر طرف صورت ۴ عدد هستند. این سینوس‌ها را با نام‌های سینوس‌های فكی، سینوس‌های پرویزنی، سینوس‌های پیشانی و سینوس‌های شب‌پره‌ای می‌شناسیم كه هر كدام در جای خاصی از جمجمه واقع شده‌اند.
این سینوس‌ها دو كار انجام می‌دهند: از یك طرف باعث سبك شدن جمجمه و از طرف دیگر، باعث گرم و مرطوب شدن هوای تنفسی می‌شوند و حتی در تصفیه هوای تنفسی هم دخالت می‌كنند؛ یعنی تقریبا همان كاری را انجام می‌دهند كه بینی انجام می‌دهد. بنابراین وجود این سینوس‌ها در جمجمه ضرورت دارد و به هر علتی مخاط پوشاننده سینوس‌ها دچار التهاب شود، باعث بروز بیماری و سینوزیت است و مشكلاتی را برای فرد به وجود می‌آورد.
● چرا بعضی افراد مستعد سینوزیت هستند؟
▪ هر كدام از سینوس‌ها از طریق یك سری مجاری به درون بینی راه دارند. وقتی این مجاری به هر دلیل دچار انسداد شوند، در درون سینوس‌ها ترشحات احتباس پیدا می‌كنند و در نتیجه ترشحاتی كه باید از طریق این مجاری به درون بینی تخلیه شوند درون سینو‌س‌ها جمع می‌شوند. این ترشحات محیط مستعدی را برای رشد میكروب‌ها فراهم می‌كنند و حتی احتباس ترشحات باعث می‌شود میكروب‌هایی كه به صورت طبیعی درون سینوس‌ها واقع شده‌اند، فعال شوند. بنابراین به هر علتی این مجرا بسته شود، باعث بروز سینوزیت می‌شود.
● بسته شدن مجرا به چه دلیل اتفاق می‌افتد؟
▪ بسته شدن مجرا می‌تواند به علت یك التهاب یا عفونت یا در اثر آلرژی اتفاق بیفتد. این مساله گاه ناشی از وجود جسم خارجی در بینی یا حتی ناشی از انحراف تیغه بینی است. تمام این عوامل باعث التهاب مخاط بینی و به دنبال آن التهاب مخاط این مجرا می‌شوند و در نتیجه این مجاری بسته و سینوس‌ها دچار عفونت شوند.
● بیماران با چه علائمی مراجعه می‌كنند؟
▪ سینوس‌ها همگی در بدو تولد وجود ندارند. سینوس‌های فكی كه زیر كاسه چشم در استخوان گونه وجود دارند و سینوس‌های پرویزنی كه بین بینی و كاسه چشم قرار دارند، از بدو تولد وجود دارند و به تدریج رشد می‌كنند و تا ۱۲ سالگی رشد نسبتا سریعی دارند و تا ۱۸ سالگی اندازه بزرگسالی خود را پیدا می‌كنند. این سینوس‌ها به هر علتی دچار التهاب شوند (مثل عملی كه گفتیم) می‌توانند برای فرد علامت ایجاد كنند.
بنابراین بچه‌ها بیشتر دچار علامت در سینوس‌های فكی و پرویزنی می‌شوند اما در بزرگسالان سینوس‌های پیشانی به تدریج ظاهر می‌شوند و در نتیجه این سینو‌س‌ها در سن بالاتر دچار گرفتاری می‌شوند. سینوس‌های پیشانی تقریبا تا سن ۵ الی ۱۰ سالگی وجود ندارند بنابراین علامتی هم در بچه‌ها ایجاد نمی‌كنند. به طور كلی سینوس‌های فكی هم در بچه‌‌ها و هم در بزرگسالان بیشتر دچار علامت می‌شوند.
● بیماران با چه مشكلاتی مراجعه می‌كنند؟
▪ سینوزیت را به دو دسته تقسیم می‌كنیم. سینوزیت حاد ناشی از التهاباتی است كه به صورت حاد به دنبال یك سرماخوردگی و حتی یك آلرژی شدید برای بیمار اتفاق می‌افتد. به دنبال آن فرد دچار تب، ضعف، گرفتگی بینی، ترشح از بینی و ترشح از پشت حلق می‌شود. معمولا فرد سردرد هم دارد. سردرد در بچه‌ها كمتر اتفاق می‌افتد و بیشتر بزرگسالان هستند كه از سردرد و سنگینی سر شكایت دارند.
معمولا بیماران با چنین علائمی مراجعه می‌كنند كه با یك معاینه ساده از سوی پزشك و دیده شدن ترشحات در بینی و پشت حلق و گرفتن شرح حال مناسب به راحتی تشخیص داده می‌شود و می‌توان با تشخیص آن درمان را بلافاصله شروع كرد. در موارد خاصی كه سینوزیت طولانی می‌شود و پزشك فكر كند عوامل مستعد كننده دیگری غیر از آنچه ذكر كردیم در ایجاد سینوزیت دخیل هستند، باید اقدامات تشخیصی پیشرفته‌تری مثل سی‌تی‌اسكن یا ام‌.آر.آی انجام گیرد تا درمان مناسب برای بیمار برگزیده شود.
●‌ این بیماری چطور درمان می‌شود؟
▪ درمان سینوزیت، بستگی به علت ایجاد آن دارد. قطعا عواملی كه باعث ایجاد سینوزیت می‌شوند، باید درمان شوند؛ یعنی همان عواملی كه باعث التهاب مجاری ارتباطی سینوس‌ها به بینی شده‌اند، باید از بین بروند. بنابراین باید این ارتباط دوباره برقرار شود تا ترشحاتی كه پشت این مجاری بسته مانده‌اند، تخلیه شوند و به این تربیت می‌توانیم از اضافه شدن عفونت به آن جلوگیری كنیم. شاید هدف اصلی ما در درمان این است كه مجرای ارتباطی بسته شده را باز كنیم.
بنابراین استفاده از ضداحتقان‌های موضعی یا ضداحتقان‌های عمومی كه وارد بدن می‌شوند، می‌توانند در رسیدن به این هدف یعنی باز كردن مجاری بسته شده كمك كنند. گاهی ممكن است بسته شدن این راه ارتباطی ناشی از آلرژی باشد. در این مواقع هم استفاده از داروهای ضدآلرژی بسیار كمك‌كننده است اما در مواردی كه عامل بسته شدن این مجرا التهاب ناشی از آلرژی نیست، استفاده از داروهای ضدآلرژی ممكن است حتی باعث غلیظ شدن ترشحات شود و سیر بهبود بیماری را به تاخیر اندازد. از طرف دیگر به علت وجود عفونت در سینوس‌ها علاوه بر ضداحتقان‌ها و ضدالتهاب‌های موضعی عمومی، از آنتی‌بیوتیك هم باید استفاده شود.
●‌ درمان با آنتی‌بیوتیك چگونه انجام می‌گیرد؟
▪ آنتی بیوتیك برحسب سن فرد، میكروب‌های شایع و عامل ایجاد كننده انتخاب می‌شود و باید ۱۰ تا۱۴ روز استفاده از آن ادامه یابد و قبل از تكمیل این دوره نیز نباید قطع شود. نكته مهمی كه در درمان وجود دارد، این است كه باید كاری كنیم كه ترشحات از داخل سینوس‌ها به بینی تخلیه شوند. باید حركات مژك‌های درون سینوس‌ها را هم برگردانیم.
درون سینوس‌ها مژك‌هایی وجود دارند كه در حالت طبیعی ترشحات را به سمت مجرای تخلیه ارتباطی می‌رانند. عفونت باعث می‌شود كه حركات این مژك‌ها مختل شود و آنها كار خود را به درستی انجام ندهند. عوامل دیگری هم در اختلال حركات این مژك‌ها دخالت دارند، مثل سیگار كشیدن و هوای سرد.
اگر این عوامل مستعد كننده را از بین ببریم یا با بخورهای سرد و گرم كمك به برگرداندن حركات این مژك‌ها كنیم، بهبود بیماری تسریع می‌شود. بیماران در طول بیماری باید از ضداحتقان‌های موضعی یا عمومی از یك طرف و از طرف دیگر از آنتی‌بیوتیك به میزان مناسب و مدت كافی استفاده كنند. همچنین بخور دادن به بیماران بسیار كمك می‌كند و پرهیز از عواملی مثل سیگار كه می‌تواند حركات مژك‌ها را مختل كند، سیر بهبود را تسریع می‌كند. معمولا در این مرحله حاد اگر عیب تشریحی خاصی وجود نداشته باشد، می‌توان با همین درمان‌ها به بهبود كامل دست یافت.
●‌ كسانی كه سابقه سینوزیت دارند، سردردهای خود را اكثرا به سینوزیت ارتباط می‌دهند، آیا واقعا این طور است؟
▪ نباید سینوزیت تلقی شود حتی اگر فردی دچار سابقه قبلی سینوزیت باشد.
● اگر درمان كامل نباشد، چه اتفاقی می‌افتد؟
▪ سینوزیت در مرحله اول اگر درست درمان نشود، به صورت مزمن درمی‌آید. ترشحات چركی اگر ۶ هفته ادامه یابند، اصطلاحا به آن سینوزیت مزمن می‌گویند. در این حالت تنها علامتی كه بیماران می‌توانند داشته باشند، سنگینی سر و ادامه ترشحات چركی است.
●‌ در سینوزیت مزمن، درمان چگونه امكان‌پذیر می‌شود؟
▪ سینوزیت وقتی مزمن شود درمان آن كمی مشكل است و حتی گاه عفونت آن محدود به سینوس نمی‌ماند و به نواحی مجاور هم گسترش می‌یابد. این مساله زمانی شكل خطرناكی به خود می‌گیرد كه عفونت به حفره چشم راه پیدا كند زیرا سینوس پرویزنی كه بین كاسه چشم و بینی قرار دارد، تنها به وسیله یك استخوان بسیار نازك به اسم استخوان كاغذی از حفره چشم جدا می‌شود. بنابراین اگر این عفونت‌ها به خوبی درمان نشوند، احتمال انتشار عفونت از این سینوس به كاسه چشم وجود دارد.
در مراحل حاد بیماری هم اگر درمان به طور كامل انجام نگیرد ممكن است عفونت به نواحی مجاور مثل چشم، مغز، استخوان گونه و پیشانی راه پیدا كند كه بسیار خطرناك و دخالت‌های جراحی در این موارد اجتناب‌ناپذیر است. سینوزیت برعكس آنچه مردم تصور می‌كنند بیماری ماندگاری نیست اگر سرماخوردگی خصوصا در بچه‌ها جدی گرفته شود و سینوزیت در مراحل اولیه درمان شود، بهبود به طور كامل به دست می‌آید و لازمه این كار این است كه فرد به موقع مراجعه كند و میزان داروهای گرفته شده و مدت زمان مصرف آن نیز كافی باشد.
علائم سینوزیت به دنبال یك دوره درمان ۱۰ تا ۱۴ روزه رفع و بهبود حاصل می‌شود اما بیماران باید در نظر داشته باشند كه اگر چه بعد از یك مدت كوتاه علائم بهبود می‌یابند اما حداقل ۴ تا ۸ هفته وقت لازم است تا مخاط سینوس‌ها به حالت طبیعی و اولیه خود برگردند. در این فاصله زمانی مخاط سینوس‌ها حساسند و هر عاملی كه باعث تحریك مخاط شود، ممكن است باعث ایجاد التهاب مجدد آن نیز باشد.
●‌ مثل چه عواملی؟
▪ مثل تغییر درجه حرارت هوا. بر این عامل به شدت تاكید دارم. تصور كنید دمای هوای منزل به علت وجود وسایل گرمایشی حدود ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است، در حالی كه مثلا هوای سرد خارج منزل دمایی حدود ۵ درجه سانتی گراد دارد. فردی كه با دارو بهبود پیدا كرده است و از منزل خارج می‌شود، پوشش كافی روی سینوس‌ها نداشته باشد، این اختلاف دما ممكن است باعث التهاب مجدد مخاط شود. این نكته اهمیت دارد كه فردی كه دچار سینوزیت شده است حداقل ۴ تا ۸ هفته مواظب باشد كه در معرض تغییر درجه حرارت هوا نباشد و درهوای سرد روی سینوس‌های خود را گرم نگاه دارد و از پیشانی بند و شال گردن استفاده كند و اگر مجددا سرماخوردگی پیدا كرد، سریعا به پزشك مراجعه كند تا درمان مناسب برای او انجام شود.
●‌ عوامل تحریكی دیگری هم هست؟
▪ قطعا عوامل دیگری از قبیل آلرژی و دود سیگار می‌تواند باعث عود سینوزیت و برگشت علائم به دنبال درمان شود. بنابراین بیماران باید از چنین عواملی به شدت پرهیز كنند. دوباره تاكید می‌كنم، بیماران پس از یك درمان مناسب ۱۰ تا ۱۴ روزه باید همیشه این نكته را در ذهن داشته باشند كه ۴ تا ۸ هفته بعد از درمان از عوامل مستعد كننده‌ای كه باعث بازگشت التهاب می‌شوند، به شدت پرهیز كنند.
●‌ بخور سرد برای درمان مناسب است یا گرم؟
▪ بخور هوای گرم و مرطوب مورد نیاز است. ما معتقدیم اگر مژك‌های درون سینوس‌ها در هر مرحله‌ای كار خود را به درستی انجام دهند، ترشحات به درستی به درون مجرای ارتباطی سینوس و بینی تخلیه شده و هرگز عفونت ایجاد نمی‌شود. بنابراین بخور هوای مرطوب به بهبود كار این مژك‌ها كمك می‌كنند. حركات مژك‌ها ممكن است با دود سیگار، تغییر دمای ناگهانی و استفاده بی‌مورد قطره‌های بینی مختل شود.
بنابراین خصوصا در سینوزیت باید از این عوامل پرهیز شود. بیشتر مواقع اگر درمان مناسب صورت گیرد و فرد نكات گفته شده را رعایت كند، سینوزیت با درمان دارویی از بین می‌رود اما گاهی به علت شرایط خاص مثل وجود یك پولیپ، راه ارتباطی سینوس به پولیپ بسته می‌شود كه در این شرایط می‌توان از طریق جراحی به بیمار كمك كرد. البته امروزه چنین اعمالی با استفاده از آندوسكوپ به راحتی انجام می‌شود و نیاز به انجام جراحی باز نیست.
●‌ با این شرایط، سینوزیت یك بیماری ماندگار نمی‌دانید؟
▪ اگر بیمار زود مراجعه كند سینوزیت با درمان دارویی قابل درمان است و نباید نگران عود بیماری بود. به این صورت نیست كه اگر فردی دچار سینوزیت شود، تا آخر عمر بیماری به عنوان یادگار برای او می‌ماند. اگر درمان درست انجام شود، قطعی است و اگر در موارد خاص نیاز به جراحی باشد با توجه به تكنیك‌های جدیدی كه در جراحی سینوس‌ها به وجود آمده می‌توانیم بیشتر مواقع سینوزیت را به طور كامل ریشه كن كنیم. این ذهنیت غلط باید از ذهن مردم پاك شود. سینوزیت ماندگار نیست اگر به موقع و درست درمان شود و بیمار هم نكات ایمنی گفته شده را حین درمان دارویی و بعد از آن رعایت كند.‌