همزمان با تنشهای روسیه و ناتو، آستین به گرجستان و اوکراین سفر کرد رومانی مقصد بعدی
آزمایش صبر مسکو در تور دریای سیاه
ساعت24-در حالی که روسها روز دوشنبه اعلام کردند فعالیت نمایندگی خود در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و نمایندگی این سازمان در مسکو را به حال تعلیق در میآورند، لوید آستین وزیر خارجه امریکا به کشورهای حوزه دریای سیاه رفته تا ضمن بررسی شرایط این کشورها به آنها اطمینان دهد، اعضا و شرکای ناتو از حمایت ایالات متحده در برابر تهدیدهای خارجی برخوردار خواهند بود.
ایالات متحده و روسیه در روابط دوجانبه خود دوران پرتنشی را سپری میکنند؛ از تقابلهای سایبری دو کشور و اتهامزنیهای واشنگتن و مسکو به یکدیگر در این حوزه که طی سالهای اخیر با سرعتی قابل توجه شدت گرفته تا گفتوگوها پیرامون مسائل استراتژیک که با کندی و بدون پیشرفت همچنان ادامه دارد. در این میان وقوع برخی اتفاقات میان ناتو و روسیه نیز سبب شده این وضعیت بدتر شود و امیدها به اثربخشی دیپلماسی برای کاستن از تنشها کاهش یابد.
دولت روسیه دوشنبه ۱۸ اکتبر اعلام کرد که فعالیت نمایندگی خود در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و نمایندگی این سازمان در مسکو را به حال تعلیق درآورده است. بر اساس گزارش یورونیوز، این تصمیم در پی لغو مصونیت و اخراج هشت کارمند دیپلماتیک روسیه در ناتو به اتهام جاسوسی گرفته میشود. به این ترتیب دفتر نمایندگی روسیه در ناتو در بروکسل و همزمان دفتر نمایندگی این سازمان در مسکو از اول نوامبر و برای مدت نامحدودی تعطیل خواهند شد. تعلیق هماهنگی میان روسیه و ناتو تا به امروز، آخرین مرحله از افزایش تنش میان مسکو و غرب به شمار میرود. در سالهای گذشته دو طرف با وضع تحریم، اخراج دیپلماتها، اتهام به مداخله در انتخابات، جاسوسی و حملات سایبری روابط دیپلماتیک به شدت پرالتهابی را تجربه کردهاند. روسیه ناتو را به تمایل به گسترش مرزها تا دروازههای این کشور در اوکراین و گرجستان متهم میکند. این در حالی است که سازمان پیمان آتلانتیک شمالی با وجود درخواستهای مکرر کییف و تفلیس تاکنون از پذیرش این کشورها به عنوان اعضای جدید سر باز زده است.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه روز دوشنبه با اعلام این تصمیم گفت که در پی شماری از محدودیتهای اعمال شده از سوی ناتو، شرایط ابتدایی برای یک کار مشترک دیگر وجود ندارد. به گفته وزیر امور خارجه روسیه ناتو در صورت بروز وضعیت اضطراری باید از طریق سفارت روسیه، با مسکو در تماس باشد. طی سالهای گذشته هرچند ناتو و روسیه نیز روابط پرتنشی را سپری میکردند اما دیدارهای متعدد میان دو طرف و همچنین امکان برقراری تماسهای اضطراری فرصتی بود که از بروز برخی اتفاقات خطرناک و سوءتفاهمها جلوگیری میکرد.
در چنین شرایطی وزیر دفاع ایالات متحده روز دوشنبه سفرش را به کشورهای حوزه دریای سیاه آغاز کرد. لوید آستین که در اولین روز سفر خود در گرجستان حضور داشت در نشست خبری با جوانشر بورچولادزه، وزیر دفاع گرجستان بر ضرورت آموزش نظامیان گرجستان تاکید کرد. وزیر دفاع امریکا همچنین توافقنامه افزایش همکاری نظامی و تمدید آموزش نظامیان گرجستان را به عنوان حمایت امریکا از متحدان خود در اروپای شرقی عنوان کرد که واشنگتن به آن پایبند خواهد بود. آستین همچنین با اشاره به تحولات در روابط گرجستان و روسیه طی چند سال گذشته، آنچه او «تلاش برای نفوذ بیشتر روسیه در دریای سیاه» عنوان کرد، محکوم نمود و گفت: «این منطقهای مهم است و امنیت و ثبات آن حیاتی است.» جوانشر بورچولادزه، وزیر دفاع گرجستان نیز در این نشست خبری تاکید کرد: «ما در سطح جدیدی از همکاری با ایالات متحده هستیم که حداکثر توان دفاعی و بازدارندگی گرجستان را تضمین میکند.» گرجستان امیدوار است که آستین در پیشبرد و تحقق خواسته این کشور مبنی بر عضویت دایم در ناتو به تفلیس کمک کند.
لوید آستین روز سهشنبه از گرجستان عازم کییف شد. وزیر دفاع دولت جو بایدن در توضیح چرایی سفرش به پایتخت اوکراین، در صفحه توییتر خود نوشت: «وارد کییف شدم. من اینجا هستم تا یک بار دیگر حمایت ناگسستنیمان را از حاکمیت، تمامیت ارضی و آرمانهای یورو آتلانتیک اوکراین اعلام و تعهدمان را برای ایجاد ظرفیت اوکراین به منظور جلوگیری از تجاوزهای بیشتر روسیه بیان کنم.»
از سال ۲۰۱۴ و با ساقط شدن «ویکتوریانوکوویچ» رییسجمهور روسگرای اوکراین تحت حمایتهای امریکا و برخی کشورهای اروپایی، مسائل مرتبط به اوکراین یکی از تنشزاترین موضوعات اختلافی بین واشنگتن و مسکو بوده است. به دنبال سرنگونی ویکتوریانوکوویچ و به قدرت رسیدن یک دولت غربگرا، روابط کییف و مسکو متشنج شد و با اظهارنظرهای مکرر مقامهای جدید اوکراین درباره لزوم الحاق به ناتو همچنان تنشها در روابط دو کشور باقی است. همزمان با شدت گرفتن تنشها بین این دو کشور همسایه در سال ۲۰۱۴، درگیریهای شدید بین ارتش اوکراین با گروههای حامی روسیه در مناطق شرقی اوکراین موسوم به «دونباس» آغاز شد و این درگیریها هنوز هم ادامه دارد. همچنین در همین سال، در شبه جزیره کریمه همهپرسی برای الحاق این منطقه به فدراسیون روسیه انجام و این منطقه به مسکو ملحق شد. اوکراین، امریکا و اتحادیه اروپا بارها ضمن اتهامزنی به روسیه درباره دست داشتن در درگیریهای دونباس اعلام کردهاند که الحاق کریمه به روسیه را به رسمیت نمیشناسند و خواستار پایان «اشغالگری» روسیه در اوکراین شدهاند. مقامهای ارشد روسیه شامل ولادیمیر پوتین ضمن رد اتهامزنیهای امریکا و متحدان اروپایی واشنگتن درباره درگیریها در دونباس، بر قانونی بودن همهپرسی الحاق کریمه به روسیه تاکید کردهاند.
گرجستان نیز از معضلی مشابه رنج میبرد. این کشور در سال 2008 زمانی که روسیه در حمایت از استقلال آبخازیا و جمهوری اوستیا وارد عمل شد نزدیک به 20 درصد از خاک خود را از دست داد. ماجرا از این قرار بود که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در دهه ۹۰ میلادی گرجستان اعلام استقلال کرد و در پی آن اوستیای جنوبی نیز پس از درگیریهایی خونین با دولت مرکزی این کشور، جدایی و استقلال از گرجستان را اعلام کرد. این اعتقاد وجود دارد که برخی چهرههای قدرتمند در داخل ارتش روسیه که از فروپاشی شوروی ناخشنود بودند، اوستیای جنوبی را با هدف تضعیف گرجستان و انتقام از جدایی این کشور از شوروی، تشویق به استقلال کرده بودند. پس از اعلام استقلال، این منطقه برای سه سال دچار درگیریهای خونین شد تا اینکه در نهایت روسیه، اوستیای جنوبی و گرجستان توافق آتشبسی را در سال ۱۹۹۲ میلادی امضا کردند و با این کار آرامشی نسبی بر منطقه حاکم شد. این وضعیت تا انتخابات سال ۲۰۰۴ میلادی ادامه داشت یعنی زمانی که میخاییل ساکاشویلی که خواستار بازگشت دوباره اوستیای جنوبی به سرزمین اصلی گرجستان بود، به ریاستجمهوری رسید. با وجود اصرار رییسجمهور، این ایده دو سال بعد با برگزاری همهپرسی در اوستیای جنوبی رد شد.
گرجستان که از روابط روسیه و اوستیای جنوبی ناراحت بود خواستار عضویت در ناتو همچنین اتحادیه اروپا شد؛ درخواستی که مسکو بهشدت با آن مخالفت کرد. این اتفاقات باعث افزایش تنشها میان دو کشور در سال ۲۰۰۸ میلادی شد و هر دو کشور دیگری را به آمادهسازی ارتش برای درگیری متهم کردند. در آگوست ۲۰۰۸ میلادی جنگ میان جداییطلبان و نیروهای دولت مرکزی گرجستان آغاز شد که اوج آن در نیمه شب ۷ آگوست بود؛ زمانی که دولت مرکزی گرجستان با حملات همزمان هوایی و زمینی، تسخینوالی شهر اصلی اوستیای جنوبی را هدف گرفت. در واکنش به این حملات، تانکهای روسیه به بهانه حمایت از شهروندان روس، وارد اوستیای جنوبی شدند؛ بسیاری از ساکنان اوستیای جنوبی گذرنامه روسی داشتند. روسها در مدت کوتاهی کنترل این منطقه را در دست گرفتند و ارتش گرجستان را از اوستیای جنوبی بیرون راندند. آنها حتی به حومه شهر تفلیس پایتخت گرجستان نیز حمله کردند. پس از برقراری آتشبس در ۱۲ |آگوست ۲۰۰۸ میلادی، روسیه استقلال اوستیای جنوبی و آبخازیا، دیگر منطقه گرجستان را به رسمیت شناخت؛ اقدامی که از سوی کمتر کشوری در جهان استقبال شد. این کار منجر به قطع روابط دیپلماتیک مسکو و تفلیس نیز شد.
در میانه تنشهای اخیر ناتو با روسیه و با توجه به اختلافات گسترده مسکو با کییف و تفلیس، وزیر دفاع امریکا در شرایطی عازم گرجستان و اوکراین شد که روسها بارها نسبت به پیوستن این دو کشور به ناتو هشدار داده بودند. یک مقام ارشد وزارت دفاع امریکا پیش از سفر آستین در این باره گفته بود: «ما در حال تقویت حاکمیت کشورهایی هستیم که در خط مقدم تجاوز روسیه هستند.»
رومانی سومین کشور حوزه دریای سیاه خواهد بود که لوید آستین پیش از حضور در نشست وزرای دفاع کشورهای عضو ناتو به آن سفر خواهد کرد. یکی از مواردی که سفرهای آستین را حایز اهمیت میکند، این است که گرجستان از سال 2014 و رومانی از سال 2017 میزبان وزرای دفاع ایالات متحده نبودهاند.